App cảnh báo mọi vị trí sạt lở, lũ quét nguy hiểm

Giao diện ứng dụng Sạt lở Việt Nam. Ảnh: Tuấn Anh.

Cảnh báo sạt lở và lũ quét trở thành yếu tố sống còn đối với người dân lẫn cơ quan chức năng trong những ngày mưa bão. Chỉ trong vài giờ, những mảng đất lớn từ sườn núi có thể đổ ập xuống, cuốn trôi nhà cửa, đường sá và tài sản, để lại hậu quả nặng nề.

Trước tình hình đó, nhóm nghiên cứu của GS.TS. Đỗ Minh Đức tại Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội đã phát triển một ứng dụng để cung cấp thông tin cảnh báo theo thời gian thực.

Ứng dụng “Sạt lở Việt Nam”, có thể tải về trên Android và iOS, dự báo dựa trên nền tảng AI, quan trắc qua Internet vạn vật và dữ liệu lớn. Đây là giải pháp đầu tiên tại Việt Nam có khả năng giám sát và cảnh báo sạt lở, lũ quét theo thời gian thực, góp phần tăng cường khả năng phòng tránh và giảm rủi ro thiên tai.

Đèo Mimosa (Lâm Đồng) bị gãy làm đôi sau mưa dài ngày vào đêm 19/11. Ảnh: Minh Hà/Đà Lạt Chạm.

3 cấp độ nguy cơ giúp phòng tránh kịp thời

Sạt lở thường diễn ra rất nhanh và trong phạm vi nhỏ, đặc biệt trên vùng miền núi Việt Nam với địa hình phức tạp, nhiều sườn dốc cao và thung lũng hẹp. Việc phát triển một hệ thống cảnh báo chuyên biệt là thách thức lớn, ngay cả đối với nhiều quốc gia phát triển.

Chia sẻ trên website của Đại học Quốc gia Hà Nội, GS.TS. Đỗ Minh Đức cho biết “Sạt lở Việt Nam” cảnh báo 4 loại thiên tai chính, gồm sạt lở đất, lũ quét, trượt lở quy mô lớn và mưa lớn cực đoan. Dữ liệu được cập nhật 20 phút/lần, hiển thị chi tiết đến cấp thôn, bản hoặc xã. Người dùng có thể thiết lập bán kính cảnh báo.

Về nguy cơ sạt lở, lũ quét, ứng dụng chia thành 3 mức. Ở mức Trung bình, có thể xuất hiện sạt lở nhỏ, cục bộ. Người dân cần tăng cường cảnh giác, đặc biệt tại các mái taluy cao trên 6m, mái dốc mới đào hoặc từng có dấu hiệu trượt.

GS.TS. Đỗ Minh Đức, Trưởng Bộ môn Địa kỹ thuât và phát triển hạ tầng, Khoa Địa chất, chủ trì đề tài phát triển ứng dụng "Sạt lở Việt Nam". Ảnh: Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội.

Khi nguy cơ lên Cao, khả năng xảy ra sạt lở, lũ quét là rất lớn. Người dân cần kích hoạt phương án ứng phó, tránh khu vực trũng thấp, ven suối hoặc các mái dốc cao, dốc trên 45 độ. Đồng thời hạn chế di chuyển qua những nơi này, vì trượt lở có thể tiếp diễn từ 3–6 giờ sau khi mưa tạnh.

Ở mức Rất cao, sạt lở hoặc lũ quét đã xảy ra hoặc đang diễn ra, có thể với quy mô lớn. Việc di dời phải được thực hiện ngay lập tức và người dân tuyệt đối không đi vào các khu vực nguy hiểm. Nguy cơ có thể kéo dài 6-12 giờ, thậm chí lâu hơn, kể cả khi trời đã ngừng mưa.

Khi lượng mưa thực tế vượt đồng thời nhiều ngưỡng như 60mm/giờ, 90-100mm/3 giờ hoặc 110-120mm/6 giờ, nguy cơ sạt lở, lũ quét tăng mạnh. Người dùng đi vào vùng nguy hiểm sẽ nhận cảnh báo âm thanh từ ứng dụng, với tần suất thay đổi tùy theo việc đang di chuyển hay đứng yên.

An toàn bắt đầu từ cảnh báo sớm

Ngoài cảnh báo, ứng dụng còn lưu trữ dữ liệu lớn về các khu vực từng xảy ra sạt lở, giúp dự báo xu hướng theo thời gian và hỗ trợ quy hoạch dân cư, giao thông, thủy lợi hay tái định cư tại các vùng miền núi, trung du có địa hình phức tạp.

Nhóm chuyên gia khuyến cáo người dân luôn cảnh giác khi nguy cơ sạt lở ở mức Cao hoặc Rất cao, đặc biệt tại các mái dốc có khe nứt. Trong mưa lớn, cần thường xuyên kiểm tra dòng chảy, suối nhỏ và xử lý hoặc tránh xa khu vực nếu phát hiện tắc nghẽn.

Hướng dẫn sử dụng và giải nghĩa các ký hiệu. Ảnh: Đại học Quốc gia Hà Nội.

Người dân nên theo dõi lượng mưa trong bán kính 3-5 km và kiểm tra dòng chảy mỗi 30-60 phút. Nếu mưa kéo dài nhưng mực nước không tăng, phải lập tức di chuyển lên vị trí cao hơn 5-6m. Những thiệt hại nặng thường xảy ra trong các đợt mưa kéo dài, nhiều lần vượt ngưỡng cảnh báo, và lũ quét có thể xuất hiện ngay cả khi trời tạnh, vì vậy cần chờ thông báo an toàn trước khi quay lại khu vực.

“Thiên tai là do trời, nhưng thiệt hại do thiên tai lại phụ thuộc vào hành vi của con người. Khi mỗi người dân có thể tiếp cận công nghệ, chủ động theo dõi cảnh báo, chúng ta đã đi được một bước dài trong việc bảo vệ chính mình, gia đình và cộng đồng", GS.TS. Đỗ Minh Đức chia sẻ.

Hiện người dùng có thể tải miễn phí ứng dụng “Sạt lở Việt Nam” trên CH Play và App Store để nhận cảnh báo sạt lở, lũ quét. Sau khi cài đặt, lần mở ứng dụng đầu tiên sẽ yêu cầu người dùng cho phép truy cập vị trí thiết bị để hệ thống có thể gửi cảnh báo.

Nhóm nghiên cứu kỳ vọng sẽ tiếp tục duy trì, nâng cấp và cung cấp ứng dụng miễn phí trong nhiều năm tới, góp phần giảm thiểu rủi ro thiên tai cho cộng đồng.

Nhật Tường