Việt Nam 'mở khóa' dòng vốn mạo hiểm vào công nghệ

Đầu tư tư nhân đổ mạnh vào công nghệ, quỹ mạo hiểm trỗi dậy, địa phương nhập cuộc nuôi dưỡng đổi mới sáng tạo

Trong nhiều năm, dù được đánh giá là nền kinh tế năng động của khu vực, Việt Nam vẫn chưa thực sự trở thành “điểm rơi” của dòng vốn mạo hiểm do khung pháp lý còn thiếu rõ ràng. Theo Bộ Khoa học và Công nghệ (Bộ KH&CN), cả nước hiện mới chỉ có hơn 30 quỹ đầu tư mạo hiểm nội địa, quy mô nhỏ và chưa đáp ứng được nhu cầu của cộng đồng startup đang phát triển nhanh.

Bước ngoặt đã đến khi Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo chính thức có hiệu lực từ ngày 1/10/2025, và đặc biệt là Nghị định 264/2025/NĐ-CP được Chính phủ ban hành ngày 14/10/2025, lần đầu tiên tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho quỹ đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam. Đây được coi là “đòn bẩy chiến lược” giúp tăng cường huy động vốn tư nhân vào các dự án nghiên cứu - phát triển có rủi ro cao nhưng giá trị gia tăng lớn, thay vì chỉ dựa vào nguồn vốn ngân sách như trước.

Ông Phạm Đức Nghiệm, Phó Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ (Bộ KH&CN) cho biết, Nghị định hướng đến tạo cơ chế đột phá, cho phép các quỹ tư nhân và nhà đầu tư thiên thần cùng góp vốn với Nhà nước trong các dự án, đồng thời thuê đơn vị quản lý quỹ chuyên nghiệp để đảm bảo minh bạch và hiệu quả vận hành.

Một điểm nhấn quan trọng khác là cơ chế miễn trừ trách nhiệm dân sự và hành chính đối với tổn thất phát sinh do rủi ro khách quan. Đây được xem là tín hiệu mạnh mẽ khuyến khích dòng vốn tư nhân tham gia các thương vụ đầu tư mạo hiểm, vốn luôn gắn liền với rủi ro khó đoán định như biến động thị trường, thay đổi chính sách hay thiên tai, dịch bệnh.

Mô hình vận hành mới cũng thể hiện rõ triết lý đầu tư công - quản trị tư và dùng vốn công dẫn dắt vốn tư. Nguồn vốn của các quỹ được hình thành từ ngân sách Nhà nước kết hợp với huy động từ khu vực tư nhân. Theo thiết kế, Quỹ Quốc gia sẽ có vốn góp ban đầu 500 tỷ đồng và mục tiêu đạt 2.000 tỷ trong 5 năm đầu, trong khi quy mô quỹ tại mỗi địa phương sẽ do chính quyền tỉnh quyết định, không bị giới hạn cố định.

Chính sách kiểm soát rủi ro dựa trên danh mục đầu tư tổng thể trong chu kỳ tối đa 10 năm (hoặc 15 năm với các dự án công nghệ chiến lược) thay vì yêu cầu bảo toàn vốn từng dự án riêng lẻ là điều hoàn toàn phù hợp với đặc thù đầu tư mạo hiểm.

Không chỉ thúc đẩy vốn quốc gia, chính sách mới đã tạo động lực để các địa phương mạnh dạn vào cuộc. Hải Phòng là minh chứng điển hình trở thành địa phương đầu tiên được Quốc hội cho phép thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm theo Nghị quyết 226. Sau khi Nghị định 264 được ban hành, HĐND thành phố đã nhanh chóng phê duyệt triển khai quỹ dưới hình thức công ty cổ phần, được cấp 500 tỷ đồng vốn từ ngân sách đầu tư phát triển.

Động thái tiên phong của Hải Phòng được kỳ vọng tạo hiệu ứng lan tỏa, thúc đẩy các địa phương khác thiết lập quỹ mạo hiểm để nuôi dưỡng doanh nghiệp công nghệ, hỗ trợ thương mại hóa sản phẩm khoa học và mở rộng liên kết giữa nhà nước - nhà đầu tư - trường viện - doanh nghiệp.

Song song với nguồn vốn nội địa, sự tham gia của các quỹ quốc tế cũng ngày càng nổi bật, tạo nên hệ sinh thái đầu tư đa chiều. Một trong những cái tên tiêu biểu là 500 Startups Việt Nam, chi nhánh của quỹ đầu tư toàn cầu 500 Startups, liên tục rót vốn vào các startup công nghệ giai đoạn đầu.

Không chỉ đầu tư, quỹ còn tổ chức các chương trình cố vấn, đào tạo và sự kiện kết nối, giúp startup gia tăng năng lực cạnh tranh và tiếp cận thị trường quốc tế. Đây là minh chứng rõ rệt cho việc dòng vốn ngoại xem Việt Nam như một thị trường đổi mới sáng tạo đầy tiềm năng.

Ở góc độ chiến lược quốc gia, Bộ KH&CN đang thúc đẩy phát triển các sản phẩm công nghệ chiến lược nhằm tạo ra động cơ tăng trưởng mới. Trong tháng 10, Bộ đã trình Thủ tướng triển khai trước 4 sản phẩm công nghệ ưu tiên, đồng thời chuẩn bị cho việc hình thành doanh nghiệp công nghệ chiến lược quy mô lớn, tập trung vào an toàn - an ninh mạng, hạ tầng số và dữ liệu số.

Sau giai đoạn dài chỉ quan sát và chờ đợi, Việt Nam đang cho thấy quyết tâm bứt phá trong hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Hành lang pháp lý mạnh mẽ hơn, vốn tư nhân vào công nghệ tăng tốc, cùng những mô hình đầu tư tiên phong từ địa phương như Hải Phòng, tất cả đang hội tụ để mở ra chu kỳ tăng trưởng mới cho startup Việt.

Nếu được triển khai đúng hướng, các quỹ đầu tư mạo hiểm sẽ trở thành bệ phóng tài chính đưa các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam vươn ra khu vực và thế giới, đặt nền móng cho một nền kinh tế dựa trên tri thức và đổi mới sáng tạo.

Phan Hà