Việt Nam đề xuất gạch tên bão Bualoi: Khi cái tên trở thành ký ức buồn

Trong lĩnh vực báo chí cũng như dự báo khí tượng thủy văn, việc đặt tên cho bão vốn chỉ là thao tác quen thuộc để nhận diện, theo dõi và thông tin. Thế nhưng, đôi khi một cái tên tưởng chừng bình dị – bắt nguồn từ văn hóa ẩm thực hay thiên nhiên – lại trở thành ký ức đau thương của cả cộng đồng. Chính vì vậy, Cục Khí tượng Thủy văn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) vừa kiến nghị Hội đồng Ủy ban bão quốc tế (WMO) loại bỏ tên “Bualoi” (bão số 10) khỏi danh sách tên bão, sau khi cơn bão này gây thiệt hại nghiêm trọng tại Việt Nam.

Bualoi - cái tên từ một món ăn truyền thống

Trước hết cần nói cho rõ, Bualoi là tên một món chè truyền thống của Thái Lan. Trong tiếng Thái, “bua” và “loi” (mang nghĩa hoa sen nổi) gợi hình ảnh những viên bột nếp tròn nổi trong nước cốt dừa - một món ăn gắn với sum vầy, ấm áp gia đình.

Bualoi là tên món chè truyền thống Thái Lan

Buloi cũng do chính Thái Lan đề xuất trong khuôn khổ quy ước đặt tên bão của Trung tâm Cảnh báo bão khu vực (RSMC) Tokyo quản lý, để thay thế cho tên Rammasun - cơn bão gây thiệt hại nghiêm trọng vào mùa bão năm 2014 - bị loại bỏ.

Việc nhiều quốc gia đóng góp tên bão bằng những từ thân thuộc như vậy là để giúp người dân dễ nhớ; nhưng khi một cái tên vốn ngọt ngào bỗng gắn với thảm họa thiên nhiên, nó lại trở thành một ký ức buồn.

Quy định về việc loại bỏ tên bão

Theo quy định của Ủy ban bão quốc tế từ năm 1998, mỗi quốc gia thành viên sẽ đóng góp 10 tên bão. Các tên này được sử dụng tuần tự, và sau khi hết vòng sẽ quay lại từ đầu. Tuy nhiên, một cái tên có thể bị “xóa sổ” vĩnh viễn nếu cơn bão mang tên đó đã gây ra hậu quả nghiêm trọng về người và của, để tránh việc nhắc lại ký ức đau thương.

Việc loại bỏ tên bão không chỉ mang ý nghĩa hành chính, mà còn thể hiện sự tôn trọng với những cộng đồng đã chịu nhiều mất mát. Nó giống như cách mà các quốc gia tránh đặt tên cầu, đường hay công trình mới trùng với một thảm họa trong quá khứ.

Sau thiệt hại nặng nề do bão Bualoi gây ra với 67 người chết, mất tích và kinh tế tổn thất gần 16.000 tỉ đồng, Việt Nam đề xuất gạch tên Bualoi khỏi danh sách bão quốc tế - Ảnh: Internet

Những con số đau thương dẫn đến đề xuất của Việt Nam

Không phải cảm tính mà là con số. Bão Bualoi đến Việt Nam và đã để lại hậu quả nặng nề cho nước ta.

Theo báo cáo nhanh của Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai đến sáng 3.10, bão Bualoi cùng mưa lũ, dông lốc, sạt lở tại các tỉnh Bắc Bộ và Trung Bộ đã làm 53 người chết, 14 người mất tích, 164 người bị thương.

Toàn khu vực có 349 nhà sập, hơn 174.000 nhà hư hỏng, gần 64.000 nhà ngập, gần 1.500 điểm trường bị ảnh hưởng.

Về sản xuất, thiệt hại gần 89.000ha lúa, hoa màu, hơn 50.000ha rừng, hơn 83.000 cây xanh gãy đổ, cùng 2.265 gia súc, 566.000 gia cầm chết hoặc cuốn trôi, 17.000ha thủy sản và nhiều công trình thủy lợi, giao thông bị hư hỏng.

Hệ thống điện lực ghi nhận 9.558 cột điện gãy đổ, hiện còn khoảng 300.000 khách hàng mất điện. Mạng viễn thông cũng bị gián đoạn ở nhiều địa phương.

Tổng thiệt hại kinh tế sơ bộ ước tính hơn 16.510 tỉ đồng, trong đó Hà Tĩnh thiệt hại nặng nhất với 6.000 tỉ đồng.

Ở Philippines - nơi tên bão xuất phát - Bualoi cũng gây mưa to, gió lớn và một số thương vong; báo cáo sơ bộ ghi nhận vài chục người thiệt mạng do các sự cố lũ lụt và sạt lở. Tuy nhiên, quy mô thiệt hại về người và cơ sở vật chất tại Việt Nam rõ ràng lớn hơn ở thời điểm tổng hợp số liệu, và đó là một trong những lý do nước ta đề xuất loại bỏ tên này.

Những lần “chia tay” tên bão ở Việt Nam và thế giới

Việt Nam không phải lần đầu tiên đề xuất loại bỏ tên bão. Trong ký ức gần đây, có thể kể đến như Linfa, cơn bão gây mưa lớn và lũ quét miền Trung vào năm 2020, khiến nhiều tỉnh thành chịu thiệt hại nặng nề; Sao La năm 2023 cũng bị xóa sổ; Sao Mai năm 2018 được thay thế bằng Sontinh.

Đặc biệt, năm 2024, Hội đồng Ủy ban bão cũng đã thống nhất loại bỏ cái tên Yagi (do Nhật Bản đặt) bởi cơn bão này gây thiệt hại nặng nề cho các tỉnh phía Bắc Việt Nam.

Ở chiều ngược lại, cũng có những cái tên do Việt Nam đề xuất bị gạch bỏ sau khi gây hậu quả cho nước khác. Trami (Trà Mi) là ví dụ điển hình: dù mang một sắc thái rất thơ, cái tên này đã biến thành nỗi ám ảnh ở Philippines, khiến Ủy ban quyết định loại bỏ vĩnh viễn.

Không chỉ Việt Nam, nhiều quốc gia khác cũng có "trải nghiệm" tương tự. Những cái tên bão nổi tiếng toàn cầu như: Haiyan (Hải Yến), siêu bão khủng khiếp từng tàn phá Philippines vào năm 2013, cướp đi hơn 6.000 sinh mạng người dân nước này, gây thiệt hại hàng tỉ USD; Katrina gắn liền với thảm họa New Orleans (Mỹ) năm 2005, trở thành một trong những bão được nhắc đến nhiều nhất trong lịch sử khí tượng. Hay Sandy - một cơn bão được National Geographic mô tả là "hiện tượng thiên nhiên kỳ lạ" đã đổ bộ vào nước Mỹ vào mùa thu 2012. Hậu quả của cơn bão gây ra trở thành một ký ức buồn đối với người dân nước này.

Thành phố Tacloban, Philippines, tan hoang sau siêu bão năm 2013 - Ảnh: Getty

Một số tên khác như Vongfong, Vamco, Molave, Goni, Rai, Linfa, Melor, Meranti, Mangkhut, Lekima, Hagibis, Hinnamnor… cũng đã bị xóa sổ vì gây thiệt hại lớn ở các nước.

Những trường hợp trên cho thấy một quy luật: khi tên bão trở thành “vết thương tập thể”, việc loại bỏ là cần thiết và để các thế hệ sau không còn bị ám ảnh.

Nhật Hạ