Văn hóa đình làng trong đời sống hiện đại

Cuộc thi đua thuyền được tổ chức vào dịp lễ hội kỳ yên đình Bình Thủy hàng năm để gắn kết cộng đồng. Ảnh: MỸ LINH

Dấu ấn những ngôi đình

An Giang có nhiều ngôi đình với các hoạt động lễ hội văn hóa đặc sắc. Theo tiến trình lịch sử, những đình thần trên địa bàn tỉnh không chỉ là nơi sinh hoạt tín ngưỡng của người dân mà còn là chứng tích của những giai đoạn đấu tranh giành độc lập hào hùng của dân tộc.

Điển hình như di tích đình Bình Thủy, tọa lạc xã Bình Mỹ là kiến trúc nghệ thuật mang giá trị văn hóa - lịch sử, gắn liền với quá trình khai hoang lập làng trên vùng đất cù lao Năng Gù xưa. Theo Ban Quý tế đình thần Bình Thủy, ngôi đình được Ủy ban nhân dân tỉnh xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh theo Quyết định số 286/QĐ-UB, ngày 18/2/2000.

Đình Bình Thủy thờ chính là thần Thành Hoàng Bổn Cảnh và vọng tiền hiền Dương Văn Hóa - người có công khai phá, quy tụ dân cư trên vùng đất này ngày xưa. Hiện nay, đình Bình Thủy đều đặn thực hiện các nghi lễ cúng trang trọng trong năm, như: Lễ kỵ thần, lễ hội kỳ yên và lễ lạp miếu. Trong đó, lễ kỳ yên (diễn ra từ ngày 9 - 11/5 âm lịch) là dịp để dân làng chiêm bái thần Thành Hoàng Bổn Cảnh, Thần Nông, Thần Xã Tắc, cầu quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, dân giàu nước mạnh. Ngày lễ kỳ yên còn có lễ tế tiền hiền, hậu hiền và các bậc tiền bối trong làng xã để giáo dục thế hệ sau về truyền thống uống nước nhớ nguồn.

Di chuyển dọc theo tuyến quốc lộ 91 hướng về phía Châu Đốc, đình Mỹ Đức tọa lạc xã Mỹ Đức có dáng vẻ cổ kính với hơn 200 năm tuổi. Đây là địa điểm gắn liền với những sự kiện cách mạng của quân và dân huyện Châu Phú cũ trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Nơi đây từng là địa điểm tập trung của hàng ngàn quần chúng yêu nước quy tụ về Châu Đốc giành chính quyền trong cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Đây cũng là nơi tổ chức điểm bầu cử Quốc hội đầu tiên tại địa phương vào ngày 6/1/1946.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, đình Mỹ Đức là nơi cán bộ cách mạng về trú ẩn, chuẩn bị cho Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân năm 1968. Trong những năm chiến tranh biên giới Tây Nam, đình Mỹ Đức là địa điểm của đội quân y tiền phương thuộc Quân khu 9 hoạt động cứu thương cho bộ đội từ chiến trường đưa về. Vì là địa điểm gắn liền với quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc tại địa phương, đình Mỹ Đức đã được Ủy ban nhân dân tỉnh An Giang công nhận là di tích lịch sử cách mạng và kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh vào năm 2004.

Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, những ngôi đình trăm tuổi ở An Giang không chỉ mang giá trị về mặt kiến trúc, mà còn là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa, gắn kết cộng đồng. Đây là nơi hoạt động tín ngưỡng mang tính làng xã và trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của người dân qua nhiều thế hệ.

Lễ hội đình làng gắn kết cộng đồng

Hàng năm, từ giữa tháng 3 đến tháng 5 (âm lịch), các đình thần trên địa bàn tỉnh đồng loạt tổ chức lễ kỳ yên để gửi gắm niềm tin, mong cầu cuộc sống bình an, no ấm, mùa màng bội thu. Một trong những hoạt động đình làng được mong chờ trên địa bàn tỉnh là lễ hội tại đình Bình Thủy, diễn ra từ ngày 9 đến ngày 11/5 âm lịch.

Trong 3 lễ cúng lớn của đình Bình Thủy, lễ hội kỳ yên và lễ lạp miếu thu hút đông đảo người dân tham gia. Đặc biệt, lễ hội kỳ yên trong nhiều năm qua đã tạo nên một không gian sinh hoạt văn hóa cộng đồng đặc sắc, là hoạt động giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần người dân nơi đây. Lễ hội kỳ yên đình Bình Thủy có các hoạt động lễ và hội đều gắn với đời sống văn hóa tinh thần của cư dân vùng sông nước.

Anh Nguyễn Thành Trung, ngụ xã Bình Mỹ chia sẻ: “Người dân địa phương rất chờ mong lễ kỳ yên đình Bình Thủy diễn ra hàng năm. Đây là dịp để mọi người mong cầu một năm mưa thuận gió hòa, cuộc sống bình an và vui chơi thoải mái sau những ngày lao động vất vả”.

Là người ngoài tỉnh, nhiều lần đến vui chơi nhân dịp lễ hội kỳ yên đình Bình Thủy, anh Lê Văn Toàn, ngụ TP. Cần Thơ bày tỏ: “Từ khi biết đến lễ hội kỳ yên đình Bình Thủy, mỗi năm tôi đều đến chơi. Điểm thu hút ở lễ hội kỳ yên nơi đây là có giải đua thuyền rất sôi động, cùng những màn hóa trang của người dân địa phương cổ vũ lễ hội rất ấn tượng”.

Những lễ hội đình làng như: Đình Bình Thủy, đình Bình Mỹ, tọa lạc xã Bình Mỹ; đình Mỹ Phước, tọa lạc phường Long Xuyên; đình Mỹ Đức… là tín ngưỡng vượt thời gian. Trong đời sống hiện đại, những lễ hội này đã trở thành sự kiện thu hút khách tham quan, góp phần quảng bá văn hóa, là dịp để những người con xa quê trở về.

Vào dịp lễ hội, các ngôi đình ngày nay đều giữ lại các phần lễ gần như nguyên bản nghi thức cúng đình từ xưa truyền lại, còn người dân hưởng ứng bằng cách lập bàn hương án để phục lạy sắc thần trên đường đoàn thỉnh sắc đi qua. Ở phần hội được làm mới đáp ứng nhu cầu vui chơi, giải trí của người dân nhưng vẫn giữ được bản sắc thông qua các trò chơi dân gian như thi đấu cờ tướng, bóng chuyền, bắt vịt trên sông, kéo co, thi tìm hiểu lịch sử địa phương.

Dù ở thành thị hay nông thôn, tín ngưỡng tâm linh luôn giữ vị trí quan trọng trong đời sống tinh thần của người dân. Vì vậy, lễ hội đình làng với những lễ nghi quan trọng được người dân gìn giữ, không chỉ thể hiện lòng tôn kính với những bậc tiền hiền, đó còn là cách lưu giữ để những phong tục, tập quán truyền thống luôn “sống” cùng thời đại.

MỸ LINH