Văn hóa, con người và tri thức – ba trụ cột phát triển bền vững của Thủ đô

Đó là nguồn sức mạnh nội sinh, động lực bền vững để Hà Nội vươn tới khát vọng “Văn hiến – Văn minh – Hiện đại” trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc...

Tổng Bí thư Tô lâm cùng các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước tham dự Đại hội đại biểu Đảng bộ TP Hà Nội lần thứ XVIII nhiệm kỳ 2025 -2030.

Đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao – khâu đột phá để Thủ đô vươn tầm

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao (NNLCLC) được xác định là nhiệm vụ chiến lược, then chốt để tạo đột phá cho sự phát triển của đất nước và Thủ đô Hà Nội.

Tham luận của Đảng bộ Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) gửi Đại hội đại biểu Đảng bộ TP Hà Nội lần thứ XVIII khẳng định: với sứ mệnh trung tâm đào tạo, nghiên cứu và chuyển giao tri thức hàng đầu, ĐHQGHN luôn kiên định mục tiêu đào tạo tài năng, cung cấp nhân lực trình độ cao cho Thủ đô và quốc gia.

Trải qua hơn 30 năm phát triển, ĐHQGHN đã hình thành cơ cấu đa ngành, đa lĩnh vực với 9 trường đại học thành viên, 5 viện nghiên cứu và 3 trường trực thuộc. Hệ thống chương trình đào tạo đa dạng, từ bậc phổ thông chuyên đến tiến sĩ đã tạo nên thương hiệu mạnh về đào tạo tài năng. Học sinh của ba trường THPT chuyên thuộc ĐHQGHN liên tục dẫn đầu cả nước trong các kỳ thi học sinh giỏi quốc gia, quốc tế, với hàng trăm huy chương vàng, bạc, đồng tại Olympic quốc tế và châu Á. Nhiều gương mặt tiêu biểu từ mái trường này đã trở thành nhà khoa học, nhà lãnh đạo, nhà quản lý uy tín – niềm tự hào của Thủ đô và đất nước.

Ở bậc đại học, ĐHQGHN là cơ sở tiên phong triển khai các chương trình tài năng, tiên tiến, chuẩn quốc tế, chất lượng cao, đào tạo gần 14.000 sinh viên ưu tú. Nhà trường còn tiên phong mở nhiều ngành đào tạo mới có tính liên ngành như: Công nghệ nano, Kỹ thuật năng lượng, Sinh dược học, Robot, Công nghệ bán dẫn, Thiết kế vi mạch… đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế tri thức và công nghiệp công nghệ cao.

Đặc biệt, ĐHQGHN chú trọng đào tạo đội ngũ nghiên cứu sinh, phát triển 48 nhóm nghiên cứu mạnh, đóng góp hơn 9.700 bài báo ISI/Scopus – trong đó 65% thuộc nhóm Q1, Q2 quốc tế. Nhiều nghiên cứu sinh được cấp học bổng đến 100 triệu đồng mỗi năm, tạo động lực khuyến khích nghiên cứu xuất sắc.

Từ thực tiễn đó, ĐHQGHN đề xuất với TP Hà Nội thiết lập cơ chế hợp tác chiến lược “Nhà nước – Nhà trường – Doanh nghiệp”. Theo đó, coi các trường đại học là hạt nhân đào tạo NNLCLC và xây dựng chính sách đặc thù để thu hút, trọng dụng nhân tài cho Thủ đô.

Trong dự thảo Báo cáo Chính trị trình Đại hội XVIII Đảng bộ TP Hà Nội, Thành ủy Hà Nội cũng khẳng định phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo là một trong ba khâu đột phá chiến lược. Điều đó cho thấy sự thống nhất giữa tầm nhìn của TP và các cơ sở đào tạo trọng điểm về lấy con người, tri thức làm trung tâm của phát triển.

Tổng Bí thư Tô Lâm cùng các đồng chí lãnh đạo tại phòng học “STEM Innovation 57”, Trường THCS Cầu Giấy.

Giáo dục và đào tạo – nền tảng kiến tạo Thủ đô học tập

Nếu như ĐHQGHN là hạt nhân đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao thì ngành giáo dục và đào tạo TP Hà Nội chính là lực lượng tiên phong trong kiến tạo nền tảng tri thức, đạo đức, kỹ năng cho thế hệ trẻ - những chủ nhân tương lai của Thủ đô.

Tham luận của Sở Giáo dục và Đào tạo TP Hà Nội gửi Đại hội XVIII Đảng bộ TP Hà Nội nêu rõ, Hà Nội – trung tâm trí tuệ ngàn năm văn hiến đã đạt được những thành tựu toàn diện trong giai đoạn 2020–2025, khẳng định vị thế dẫn đầu cả nước về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục.

Với gần 3.000 trường học, hơn 2,9 triệu học sinh và 130.000 giáo viên, Hà Nội là địa phương có quy mô giáo dục lớn nhất cả nước. Tỷ lệ trường đạt chuẩn quốc gia đạt gần 80%, nhiều mô hình tiên tiến, hiện đại, trong đó có 23 trường chất lượng cao. Tỷ lệ tốt nghiệp THPT đạt 99,81%; Hà Nội 13 năm liên tiếp dẫn đầu thành tích học sinh giỏi quốc gia, nhiều học sinh giành huy chương vàng quốc tế.

Không chỉ mạnh về giáo dục mũi nhọn, Thủ đô còn đi đầu trong chuyển đổi số giáo dục: 100% cơ sở trường học ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và dạy học; học bạ điện tử, sổ điểm số hóa được triển khai đồng bộ; hệ thống học tập trực tuyến Hanoi Study phục vụ hàng trăm nghìn học sinh. Ngành giáo dục Hà Nội cũng mở rộng mạnh mẽ hợp tác quốc tế, triển khai các chương trình song bằng Cambridge, Pearson, liên kết với Anh, Mỹ, Nhật, Hàn, Singapore... Hà Nội đang hoàn thiện hồ sơ trở thành Thành phố học tập toàn cầu của UNESCO là biểu trưng cho tầm nhìn hội nhập và học tập suốt đời.

Từ thực tiễn chỉ đạo, Sở Giáo dục và Đào tạo rút ra 5 bài học kinh nghiệm sâu sắc đó là: Kiên định sự lãnh đạo thống nhất của Thành ủy, HĐND, UBND Thành phố. Phát huy truyền thống hiếu học và sức mạnh đồng thuận của Nhân dân. Chủ động tham mưu cơ chế, chính sách đặc thù. Đổi mới quản trị gắn chuyển đổi số với hội nhập quốc tế. Lấy con người – đội ngũ nhà giáo làm trung tâm, then chốt cho phát triển.

Bước vào giai đoạn 2025–2030, Ngành giáo dục Hà Nội xác định bốn nhóm nhiệm vụ trọng tâm: Xây dựng Hà Nội thành trung tâm giáo dục chất lượng cao hàng đầu cả nước; đẩy mạnh chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo toàn diện; tăng cường hội nhập quốc tế, phát triển công bằng, bao trùm; bảo đảm cơ hội học tập suốt đời, hình thành xã hội học tập văn minh.

Để đạt được mục tiêu đó, Sở GD&ĐT đề xuất năm nhóm giải pháp chủ yếu: hoàn thiện cơ chế chính sách đặc thù; đầu tư hạ tầng số và cơ sở vật chất; xây dựng đội ngũ nhà giáo chuẩn quốc tế; đẩy mạnh nghiên cứu, đổi mới sáng tạo trong giáo dục; phát triển văn hóa học tập, xây dựng xã hội học tập toàn diện.

Ngành giáo dục Thủ đô bày tỏ quyết tâm tiếp tục giữ vững vai trò tiên phong, lấy chuyển đổi số – đổi mới sáng tạo – hội nhập quốc tế làm động lực; lấy trí tuệ, đạo đức, nhân văn làm cốt lõi để bồi dưỡng thế hệ công dân toàn cầu, xứng đáng với truyền thống hiếu học Thăng Long – Hà Nội.

Trình diễn nghệ thuật trên không gian phố đi bộ quanh hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội. Ảnh: Phạm Hùng

Phát triển văn hóa và con người Hà Nội – sức mạnh nội sinh cho tương lai

Song hành với giáo dục và đào tạo, tham luận của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội gửi tới Đại hội đại biểu Đảng bộ TP Hà Nội lần thứ XVIII nhiệm kỳ 2025 -2030 khẳng định: phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là động lực quan trọng để phát triển bền vững, còn xây dựng con người Hà Nội thanh lịch, văn minh là nhiệm vụ lâu dài, xuyên suốt.

Đảng bộ Thành phố đã chủ động, sáng tạo, liên tục trong nhiều nhiệm kỳ đều xây dựng và ban hành các Chương trình công tác lớn toàn khóa về văn hóa như: Chương trình 05 (khóa XIII), Chương trình 08 (khóa XIV), Chương trình 04 (Khóa XV, XVI), Chương trình 06 (Khóa XVII) và xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh luôn là một trong 3 nội hàm quan trọng trong các Chương trình công tác của Thành ủy về “Phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh”.

Năm 2024, Chỉ thị 30-CT/TU về “Tăng cường lãnh đạo xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh” đã tạo chuyển biến sâu sắc trong nhận thức và hành động, khơi dậy khát vọng xây dựng hệ giá trị văn hóa, gia đình và chuẩn mực con người Thủ đô trong thời kỳ mới.

Việc xây dựng môi trường văn hóa được triển khai đồng bộ thông qua các phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “Người tốt, việc tốt”, “Nếp sống văn minh trong việc cưới, tang, lễ hội”… với sự hưởng ứng rộng rãi của Nhân dân. Đến nay, 88% gia đình đạt danh hiệu Gia đình văn hóa, 75% tổ dân phố đạt chuẩn văn hóa, hình thành nền nếp ứng xử văn minh, nhân ái trong cộng đồng.

Thành phố cũng phát triển mạnh các không gian văn hóa sáng tạo: phố đi bộ hồ Hoàn Kiếm, Phùng Hưng, Trần Nhân Tông, Sơn Tây… trở thành điểm sáng về văn hóa – du lịch, thu hút người dân và du khách. Hà Nội là thành viên đầu tiên của Mạng lưới Thành phố sáng tạo UNESCO tại Việt Nam, tổ chức thành công Lễ hội Thiết kế sáng tạo và Diễn đàn Thành phố sáng tạo Đông Nam Á, khẳng định vị thế “Thành phố sáng tạo” của khu vực.

Bên cạnh đó, Nghị quyết 09-NQ/TU về phát triển công nghiệp văn hóa Thủ đô giai đoạn 2021–2025, định hướng 2030 đã mở ra hướng đi mới, coi công nghiệp văn hóa là ngành kinh tế quan trọng, dự kiến đóng góp 8–10% GRDP của Thành phố. Các lĩnh vực du lịch văn hóa, thủ công mỹ nghệ, thiết kế, nghệ thuật biểu diễn, ẩm thực, phần mềm và trò chơi giải trí đang trở thành điểm nhấn trong chiến lược phát triển kinh tế gắn với bản sắc văn hóa.

Đồng thời, Thành phố chú trọng xây dựng văn hóa trong chính trị, kinh tế và công vụ, tăng cường kỷ cương, kỷ luật hành chính, đề cao văn hóa liêm chính và trách nhiệm phục vụ Nhân dân. Các Chỉ thị số 24-CT/TUvề “Tăng cường kỷ cương, kỷ luật và trách nhiệm giải quyết công việc trong hệ thống chính trị Thành phố Hà Nội", Nghị quyết số 06-NQ/TU ngày 26/6/2016 của Ban Thường vụ Thành ủy “Về phát triển du lịch Thủ đô Hà Nội giai đoạn 2016 - 2020 và những năm tiếp theo”, Nghị quyết 35-NQ/TW của Bộ Chính trị về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Ðảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới… được triển khai đồng bộ, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức gương mẫu, tận tụy, giữ gìn hình ảnh người Hà Nội thanh lịch, trách nhiệm và sáng tạo…

Từ các tham luận của Đảng bộ Đại học Quốc gia Hà Nội, Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Văn hóa và Thể thao gửi tới Đại hội XVIII Đảng bộ TP Hà Nội, có thể thấy rõ tầm nhìn chung về văn hóa – con người – tri thức là ba trụ cột của sự phát triển bền vững. Văn hóa là nền tảng tinh thần, tạo nên bản sắc và sức mạnh nội sinh của Thủ đô; giáo dục và đào tạo là động lực trực tiếp hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao; còn khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là công cụ để hiện thực hóa khát vọng phát triển nhanh, bền vững.

Trên nền tảng đó, Hà Nội đang vững bước hướng tới mục tiêu “Văn hiến – Văn minh – Hiện đại”, trở thành trung tâm lớn, tiêu biểu của cả nước về văn hóa, giáo dục, đổi mới sáng tạo, xứng đáng là trái tim của cả nước và điểm sáng trong mạng lưới các thành phố học tập, sáng tạo toàn cầu.

Nguyên Bảo