Ủng hộ hệ thống đa phương mở, minh bạch, bao trùm, dựa trên luật lệ

* Việt Nam tiếp nhận vai trò Chủ tịch ASEAN 2020

Đề cao tuân thủ luật pháp quốc tế

Tại EAS 14, các nước đánh giá EAS là cơ chế đối thoại hàng đầu về an ninh, chiến lược ở khu vực; đánh giá tình hình thế giới diễn biến phức tạp, biến động nhanh chóng, thuận lợi và thách thức đan xen. Các nước dành nhiều thời gian thảo luận về tình hình Biển Đông. Đa số các nước kêu gọi kiềm chế, không làm phức tạp tình hình, tôn trọng luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982). Các nước cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực hiện đầy đủ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), sớm xây dựng Bộ quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC) giữa ASEAN và Trung Quốc hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và các trưởng đoàn tại Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS) lần thứ 14. Ảnh: TTXVN

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh tầm quan trọng của EAS, ủng hộ EAS đề cao tuân thủ luật pháp quốc tế, thúc đẩy hình thành các chuẩn mực ứng xử và khuôn khổ quan hệ dựa trên luật lệ giữa các quốc gia trong khu vực. Thủ tướng nêu rõ tình hình Biển Đông chưa thật sự bền vững, vẫn còn những sự việc gây quan ngại, đi ngược lại luật pháp quốc tế, có thể ảnh hưởng hòa bình, ổn định và an ninh, an toàn, tự do hàng hải, hàng không. Thủ tướng đề nghị các nước đẩy mạnh đối thoại, xây dựng lòng tin, hình thành và chia sẻ các chuẩn mực ứng xử, thực hiện nghiêm túc DOC và xây dựng COC hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, vì Biển Đông hòa bình, hợp tác và phát triển thịnh vượng.

*Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN+3 giữa ASEAN với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, các nhà lãnh đạo khẳng định tầm quan trọng, sự năng động và tính trụ cột của hợp tác ASEAN+3 với hòa bình, an ninh và thịnh vượng của khu vực dựa trên các nguyên tắc tin cậy, tôn trọng và chia sẻ lợi ích chung. Hội nghị nhất trí ủng hộ hệ thống đa phương mở, minh bạch, bao trùm, dựa trên luật lệ, các nỗ lực sớm kết thúc đàm phán Hiệp định RCEP... Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá cao tầm quan trọng của ASEAN+3, khuôn khổ hợp tác năng động nhất giữa ASEAN với các đối tác, động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế khu vực và toàn cầu. Thủ tướng cho rằng, trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực phức tạp, các nước ASEAN+3 cũng đứng trước nhiều thách thức, do vậy càng cần hợp tác duy trì và thúc đẩy hợp tác đa phương, tự do hóa thương mại, kết nối và nâng cao năng lực tự cường trước các tác động từ bên ngoài.

Hoa Kỳ cam kết sẽ tham gia sâu hơn vào các cơ chế do ASEAN dẫn dắt

Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN-Hoa Kỳ lần thứ 7, thừa ủy quyền Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump, Cố vấn An ninh Quốc gia Robert C. O'Brien chuyển tới các nước thư của Tổng thống Donald Trump, khẳng định cam kết của Hoa Kỳ đối với khu vực, hoan nghênh ASEAN triển khai Tầm nhìn ASEAN về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Nhân dịp này, Tổng thống Donald Trump mời các nhà lãnh đạo ASEAN thăm Hoa Kỳ trong năm 2020.

Cố vấn Robert C. O'Brien khẳng định Hoa Kỳ cam kết sẽ tham gia sâu hơn, phối hợp chặt chẽ hơn với ASEAN trong các cơ chế do ASEAN thành lập, dẫn dắt. Trao đổi về tình hình quốc tế và khu vực, Cố vấn Robert C. O'Brien khẳng định lại lập trường của Hoa Kỳ phản đối các hành vi ngăn cản hoạt động kinh tế hợp pháp trên biển và không tôn trọng chủ quyền, quyền chủ quyền của các nước và luật pháp quốc tế trên Biển Đông. Hoa Kỳ luôn mong muốn các nước ASEAN đề cao đoàn kết nhất trí, các bên kiềm chế giải quyết hòa bình các tranh chấp, tôn trọng DOC và sớm xây dựng COC hiệu quả, phù hợp luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982. Trong khi đó, các nước ASEAN tái khẳng định lập trường ủng hộ tự do thương mại, thượng tôn pháp luật, hành xử trách nhiệm, kêu gọi các nước lớn kiềm chế, không để các khác biệt, nhất là trong thương mại, gây ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường khu vực.

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh Hoa Kỳ là một trong những đối tác lâu đời nhất của ASEAN. Thủ tướng hoan nghênh những cam kết của Hoa Kỳ với ASEAN, mong muốn Hoa Kỳ thể hiện trách nhiệm, ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong định hình cấu trúc khu vực dựa trên luật lệ. Thủ tướng nêu rõ tầm quan trọng của Biển Đông, trách nhiệm của các nước đối với đường biển huyết mạch của thế giới, với 3.400 tỷ USD lưu lượng hàng hóa vận chuyển hàng năm. Nhắc lại lập trường nguyên tắc của ASEAN về Biển Đông được các Ngoại trưởng ASEAN tái khẳng định tháng 7 vừa qua, Thủ tướng khẳng định các nước, các bên đều có trách nhiệm đóng góp bảo vệ hòa bình, củng cố ổn định, thúc đẩy đối thoại, tăng cường hợp tác, cùng nhau xây dựng khu vực Biển Đông hòa bình, hợp tác và phát triển thịnh vượng. Với tư cách là Chủ tịch ASEAN 2020, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cam kết Việt Nam sẽ tiếp tục thúc đẩy để quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ tiếp tục phát triển vì hòa bình, ổn định và hợp tác ở khu vực.

Nhật Bản nhất trí tăng cường hợp tác toàn diện với ASEAN

Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN-Nhật Bản lần thứ 22, với tư cách nước điều phối, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã có bài phát biểu chính, đánh giá toàn diện quan hệ Đối tác chiến lược và hợp tác toàn diện ASEAN-Nhật Bản. Thủ tướng bày tỏ vui mừng đánh giá quan hệ hai bên được đẩy mạnh toàn diện, đạt nhiều kết quả tích cực. Nhiều hoạt động được triển khai như hợp tác an ninh biển, chống khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia, an ninh mạng, hợp tác quốc phòng, chống phổ biến và giải trừ vũ khí hạt nhân, nâng cao năng lực pháp luật... Thủ tướng mong muốn hai bên đẩy mạnh hợp tác bảo vệ môi trường biển, ứng phó thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu, chống ô nhiễm, xử lý rác thải, chăm sóc y tế cho người cao tuổi, năng lượng sạch, phát triển bền vững ở Mekong... Đề cập tới tình hình quốc tế và khu vực, Thủ tướng đã nêu quan điểm của ASEAN về các nội dung liên quan tới Biển Đông, Bán đảo Triều Tiên…

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và các trưởng đoàn tại Hội nghị Cấp cao Hiệp định RCEP lần thứ 3. Ảnh: TTXVN

Về phần mình, Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo đánh giá cao vai trò quan trọng của ASEAN và nhất trí tăng cường hợp tác toàn diện với ASEAN. Thủ tướng Abe Shinzo nhấn mạnh ASEAN và Nhật Bản cần nỗ lực đóng góp củng cố hệ thống thương mại đa phương tự do rộng mở, công bằng và dựa trên luật lệ; hoan nghênh tiến bộ trong đàm phán Hiệp định RCEP. Thủ tướng Abe Shinzo bày tỏ ủng hộ lập trường của ASEAN về vấn đề Biển Đông, khẳng định lại tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, ổn định và an ninh, tự do an toàn hàng hải và hàng không trên Biển Đông, tôn trọng tiến trình ngoại giao và pháp lý, đề cao các nguyên tắc của luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982, kiềm chế, không quân sự hóa, không có hành động đơn phương làm phức tạp tình hình, nỗ lực xây dựng COC hiệu quả và thực chất.

*Tại Hội nghị Cấp cao Mekong-Nhật Bản lần thứ 11, lãnh đạo các nước đánh giá cao hợp tác Mekong-Nhật Bản, cho rằng sau 11 năm, mối quan hệ này đạt kết quả tốt đẹp. Hàng trăm dự án cụ thể được triển khai, đóng góp hiệu quả vào sự phát triển và thịnh vượng khu vực Mekong và cả Đông Nam Á. Các nhà lãnh đạo nhất trí cần tăng cường hơn nữa kết nối, nhấn mạnh tầm quan trọng của phát triển kinh tế kết hợp với bảo vệ môi trường, giảm thiểu hậu quả thiên tai, gia tăng khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu, sử dụng và quản lý bền vững nguồn nước sông Mekong... Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá cao hỗ trợ của Nhật Bản dành cho các nước Mekong, khẳng định quan hệ này đã góp phần quan trọng cho hòa bình, ổn định và phồn vinh ở Mekong và ở cả Đông Nam Á. Thủ tướng cũng chỉ ra một số định hướng cho phát triển hợp tác Mekong-Nhật Bản, theo đó hai bên cần tranh thủ nguồn vốn của khu vực tư nhân, tăng cường nguồn lực cho trụ cột Mekong xanh, nâng cao chất lượng hạ tầng các nước Mekong và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Riêng về Biển Đông, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhắc lại lập trường nhất quán của Việt Nam và ASEAN. Nhấn mạnh tầm quan trọng của Biển Đông đối với khu vực, Thủ tướng kêu gọi các nước đề cao luật pháp quốc tế, UNCLOS 1982, kiềm chế, đối thoại hợp tác vì an ninh, an toàn và tự do hàng hải, hàng không, phấn đấu xây dựng Biển Đông thành vùng biển hòa bình, ổn định và thịnh vượng.

*Trong tuyên bố chung đưa ra sau Hội nghị Cấp cao Hiệp định RCEP lần thứ 3, lãnh đạo các nước cam kết sẽ ký kết hiệp định thương mại lớn nhất thế giới vào năm 2020, qua đó cho thấy các quốc gia sẽ tiếp tục tiến trình đàm phán. Thông báo nêu rõ 15 quốc gia tham gia đàm phán Hiệp định RCEP, không bao gồm Ấn Độ, đã hoàn tất giai đoạn đàm phán dựa trên văn bản của 20 chương trong hiệp định và hầu như toàn bộ các vấn đề tiếp cận thị trường, hướng tới mục tiêu ký kết hiệp định vào năm 2020. Tuy nhiên, Ấn Độ vẫn còn một số vấn đề quan tâm chưa được tháo gỡ và quyết định của Ấn Độ phụ thuộc vào biện pháp giải quyết những vấn đề này một cách thỏa đáng. Nhiều thông tin cho biết Ấn Độ và 15 quốc gia còn lại chưa thống nhất được về một số vấn đề quan trọng như thuế quan. Được ASEAN khởi xướng vào năm 2012, RCEP là một thỏa thuận thương mại tự do giữa 10 nước thành viên ASEAN và 6 đối tác gồm Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand. Nếu được ký kết, hiệp định này sẽ tạo ra khu vực thương mại tự do lớn nhất thế giới, với khoảng 3,5 tỷ dân và chiếm khoảng 30% tổng sản phầm quốc nội toàn cầu.

*Trưa 4-11, lãnh đạo các nước ASEAN đã dự buổi làm việc đặc biệt về phát triển bền vững do Thủ tướng Thái Lan Prayuth Chan-ocha chủ trì.

“Gắn kết và Chủ động thích ứng”

Tối 4-11, Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 35 và các hội nghị liên quan đã bế mạc. Ngay sau lễ bế mạc đã diễn ra lễ chuyển giao vai trò Chủ tịch ASEAN 2020 cho Việt Nam. Thủ tướng Thái Lan Prayuth Chan-ocha, quốc gia Chủ tịch ASEAN 2019, đã trao chiếc búa Chủ tịch ASEAN cho Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc. Sự kiện này chính thức xác lập vai trò Chủ tịch ASEAN 2020 của Việt Nam.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhận búa Chủ tịch ASEAN từ Thủ tướng Thái Lan Prayuth Chan-ocha. Ảnh: TTXVN.

Phát biểu tại lễ chuyển giao, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu rõ Việt Nam lựa chọn “Gắn kết và Chủ động thích ứng” là chủ đề của Năm ASEAN 2020. Thủ tướng cho biết, năm 2020 đánh dấu 5 năm hình thành Cộng đồng ASEAN. Trên nền móng vững chắc của hơn 5 thập niên phát triển của ASEAN, các quốc gia thành viên, tuy đa dạng về kinh tế, lịch sử, văn hóa, tiếp tục gắn kết chặt chẽ với nhau bởi những giá trị, tình cảm cộng đồng và trách nhiệm, lợi ích dưới một mái nhà chung. Thủ tướng nhấn mạnh, trong bối cảnh các nỗ lực liên kết khu vực, xây dựng cộng đồng đang được đẩy mạnh, trước những biến động mau lẹ, phức tạp của môi trường khu vực và quốc tế, khả năng gắn kết vững bền, hơn lúc nào hết, càng có ý nghĩa quan trọng đối với ASEAN. “Trong năm 2020, chúng tôi mong muốn sẽ tập trung tăng cường sự gắn kết bền vững của ASEAN thông qua củng cố đoàn kết, thống nhất, gia tăng liên kết kinh tế và kết nối, làm sâu sắc hơn các giá trị và đặc trưng của Cộng đồng ASEAN, cải tiến, nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy ASEAN và đẩy mạnh quan hệ đối tác của ASEAN trong cộng đồng toàn cầu”, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khẳng định.

Cũng chính thông qua sự gắn kết bền vững đó mà Cộng đồng ASEAN có thể nâng cao năng lực thích ứng chủ động và hiệu quả với các cơ hội và thách thức đặt ra. Đó là sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, biến động của môi trường chiến lược, kinh tế toàn cầu và khu vực cùng với những thách thức xuyên quốc gia… đang hàng ngày tác động đến sự phát triển ổn định và bền vững của các quốc gia và cuộc sống của người dân. “Với ý nghĩa ấy, chúng tôi lựa chọn “Gắn kết và Chủ động thích ứng” là chủ đề của Năm ASEAN 2020”, Thủ tướng nêu rõ. Hai thành tố này có sự giao thoa, bổ trợ chặt chẽ cho nhau. Một cộng đồng gắn kết và phát triển rất cần gia tăng sự chủ động thích ứng với các yếu tố tác động bên ngoài và ngược lại, khả năng chủ động thích ứng chỉ có thể có được nếu ASEAN là một khối gắn kết chặt chẽ. Thủ tướng nhấn mạnh Việt Nam trông đợi sự ủng hộ và hỗ trợ tích cực từ các nước thành viên ASEAN và các đối tác để hiện thực hóa tinh thần chủ đề của Năm ASEAN 2020. “Đã đến lúc chúng ta cùng đẩy mạnh tư duy, cùng hành động như một thực thể thống nhất và gắn kết chặt chẽ để chủ động thích ứng hiệu quả và phát triển bền vững trong một thế giới biến chuyển không ngừng. Hãy tư duy Cộng đồng, hành động vì Cộng đồng”, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu rõ.

Sau phát biểu của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Logo Năm ASEAN 2020 và video ngắn giới thiệu về Năm Chủ tịch ASEAN 2020 của Việt Nam đã được trình chiếu tại buổi lễ. Theo quy định của Hiến chương ASEAN, nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN của Việt Nam sẽ chính thức bắt đầu từ ngày 1-1-2020 và kéo dài đến hết ngày 31-12-2020.

Thúc đẩy hơn nữa quan hệ giữa Việt Nam với các nước

*Cùng ngày, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc hội kiến Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi. Hai nhà lãnh đạo khẳng định quan hệ Đối tác Chiến lược toàn diện Việt Nam-Ấn Độ phát triển mạnh mẽ trong những năm qua. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc bày tỏ đánh giá cao của Việt Nam đối với vai trò quan trọng của Ấn Độ tại khu vực, ủng hộ mạnh mẽ chính sách “Hành động hướng Đông” của Ấn Độ. Thủ tướng Narendra Modi chúc mừng Việt Nam sẽ đảm nhiệm cương vị Chủ tịch ASEAN và Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, đánh giá đây là trường hợp hiếm có, khẳng định Việt Nam sẽ đạt nhiều thành công trên các cương vị đầy trọng trách này. Hai Thủ tướng nhất trí cần thúc đẩy quan hệ kinh tế-thương mại phát triển nhanh hơn, tháo gỡ các khó khăn, đẩy mạnh hơn nữa hợp tác quốc phòng, dầu khí, nông nghiệp, y tế, văn hóa, du lịch, đưa một số lĩnh vực hợp tác lên giai đoạn cao hơn. Về vấn đề Biển Đông, hai Thủ tướng khẳng định quan điểm cần duy trì môi trường hòa bình và an ninh, bảo đảm quyền lợi chính đáng của các quốc gia ven biển theo UNCLOS 1982, bảo vệ trật tự pháp quyền tự do và rộng mở trên biển.

*Ngày 4-11, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc hội kiến Thủ tướng New Zealand Jacinda Ardern. Hai nhà lãnh đạo nhất trí năm 2020 sẽ là dịp đưa quan hệ Việt Nam-New Zealand và quan hệ ASEAN-New Zealand lên tầm cao mới, đồng thời cho rằng hai bên cần tập trung xây dựng nội hàm cho các khuôn khổ quan hệ mới. Hai bên nhất trí tiếp tục xem xét tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hóa xuất khẩu của mỗi nước nhằm tăng kim ngạch thương mại hai chiều. Về các vấn đề đa phương và khu vực, hai Thủ tướng nhất trí tăng cường hợp tác trong trong các khuôn khổ ASEAN, Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC), Diễn đàn Hợp tác Á-Âu (ASEM), Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Tiểu vùng Mekong và các cơ chế khác; chia sẻ quan điểm nhấn mạnh cần bảo đảm hòa bình, an ninh, tự do và an ninh hàng hải, hàng không trên Biển Đông, giải quyết các khác biệt bằng biện pháp hòa bình, tuân thủ luật pháp quốc tế, UNCLOS 1982.

*Cùng ngày, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã có cuộc gặp với Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo.

ĐOÀN CA và TTXVN