Tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ cơ sở, vận dụng thực hiện Thông tư 122/2024/TT-BQP ở Trường Sĩ quan Lục quân 1

Ảnh tư liệu

Ở cấp cơ sở là nơi trực tiếp gắn với đời sống của nhân dân và bộ đội, việc thực hiện dân chủ càng trở nên thiết yếu, bởi đây là nền tảng bảo đảm đoàn kết nội bộ, phát huy trí tuệ tập thể, nâng cao sức mạnh chính trị tinh thần, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ. Trong Quân đội nhân dân Việt Nam, dân chủ ở cơ sở được thể chế hóa bằng nhiều nghị quyết, chỉ thị, gần đây nhất là Thông tư số 122/2024/TT-BQP ngày 25/10/2024 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, quy định thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở trong Quân đội nhân dân Việt Nam.

Đối với Trường Sĩ quan Lục quân 1 là trung tâm đào tạo sĩ quan chỉ huy tham mưu lục quân cấp phân đội bậc đại học, “cái nôi” của những người chỉ huy Quân đội, việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ ở cơ sở, gắn với thực hiện Thông tư 122, có ý nghĩa sâu sắc: vừa góp phần xây dựng Nhà trường vững mạnh toàn diện, “mẫu mực, tiêu biểu”, vừa trực tiếp giáo dục, rèn luyện học viên, những cán bộ quân đội tương lai thấm nhuần tinh thần dân chủ, biết dựa vào tập thể, dựa vào nhân dân trong mọi công việc.

Trong bối cảnh kỷ nguyên mới khi đất nước bước vào giai đoạn phát triển nhanh, bền vững, hội nhập sâu rộng, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc toàn diện, việc quán triệt và phát huy dân chủ ở cơ sở càng trở nên cấp bách, góp phần tạo động lực để Quân đội và toàn dân tộc vươn mình mạnh mẽ trên con đường hiện thực hóa khát vọng Việt Nam hùng cường.

Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều lần khẳng định: “Nước ta là nước dân chủ. Bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Bao nhiêu quyền hạn đều của dân”. Người quan niệm dân chủ là quyền làm chủ của nhân dân, là sự tham gia tích cực của nhân dân vào mọi công việc của đất nước. Trong đó, cơ sở chính là nơi trực tiếp thể hiện và kiểm nghiệm dân chủ.

Theo Hồ Chí Minh, dân chủ phải được thực hiện trên cả ba phương diện: dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra. Đây vừa là một cơ chế, vừa là phương châm hành động, bảo đảm cho nhân dân thật sự là chủ và làm chủ. Dân chủ không chỉ thể hiện bằng pháp luật mà còn phải được hiện thực hóa bằng cơ chế, quy chế cụ thể, đặc biệt là ở cấp cơ sở nơi nhân dân sinh sống, cán bộ, chiến sĩ học tập và công tác.

Đối với quân đội, Bác đặc biệt nhấn mạnh đến dân chủ trong nội bộ quân đội. Người căn dặn: “Trong quân đội phải thực hành dân chủ rộng rãi, mọi việc phải bàn bạc kỹ lưỡng, phát huy trí tuệ của tập thể, nhưng đồng thời phải giữ vững kỷ luật, mệnh lệnh”. Dân chủ và kỷ luật là hai mặt thống nhất, không đối lập; dân chủ đúng đắn sẽ làm kỷ luật tự giác và nghiêm minh hơn.

Giá trị lớn lao của tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ ở cơ sở là: Khẳng định quyền làm chủ là bản chất của chế độ ta, đồng thời chỉ ra phương thức để nhân dân thực hiện quyền đó; xây dựng mối quan hệ gắn bó máu thịt giữa Đảng, Nhà nước, Quân đội và Nhân dân; Bảo đảm đoàn kết, thống nhất, phát huy trí tuệ tập thể, làm cơ sở nâng cao sức mạnh tổng hợp.

Ngày 25/10/2024, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng ban hành Thông tư 122/2024/TT-BQP, thay thế các văn bản trước đây, nhằm thống nhất việc thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở trong toàn quân. Đây là bước hoàn thiện pháp lý quan trọng, cụ thể hóa các chủ trương của Đảng, Nhà nước về phát huy dân chủ, gắn với đặc thù quân đội.

Thông tư 122 quy định rõ: Nội dung dân chủ trong quân đội bao gồm: dân chủ về chính trị, tư tưởng; dân chủ trong công tác cán bộ; dân chủ trong quản lý, điều hành, huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu; dân chủ trong bảo đảm đời sống vật chất, tinh thần của bộ đội; dân chủ trong công tác kiểm tra, giám sát. Hình thức thực hiện dân chủ: thông qua hội nghị quân nhân, hội nghị cán bộ, hòm thư góp ý, đối thoại dân chủ, công khai các chế độ chính sách, thông tin, báo cáo định kỳ…

Trách nhiệm của cấp ủy, chỉ huy, chính ủy, chính trị viên: lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện, kiểm tra, giám sát, bảo đảm dân chủ thực chất, đúng nguyên tắc, gắn với giữ nghiêm kỷ luật. Cơ chế kiểm tra, giám sát: quy định rõ trách nhiệm của Ủy ban kiểm tra, cơ quan chính trị các cấp trong việc theo dõi, đánh giá việc thực hiện dân chủ.

Điểm mới nổi bật của Thông tư 122 là nhấn mạnh tính công khai, minh bạch, đối thoại dân chủ; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong công tác dân chủ; gắn chặt dân chủ với kỷ luật, bảo đảm sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với Quân đội.

Thông tư vì vậy có ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh toàn quân đang đẩy mạnh xây dựng chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, phát huy dân chủ ở cơ sở gắn với nhiệm vụ chính trị trung tâm và xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị.

Là một trong những trường đào tạo sĩ quan đầu ngành của Quân đội, Trường Sĩ quan Lục quân 1 luôn coi trọng công tác dân chủ ở cơ sở, xác định đây là yếu tố then chốt để phát huy sức mạnh tập thể, xây dựng đoàn kết nội bộ, nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo.

Trong những năm qua, Nhà trường đã thực hiện nghiêm túc Quy chế dân chủ ở cơ sở, nay tiếp tục triển khai Thông tư 122/2024/TT-BQP với nhiều biện pháp cụ thể: Nhà trường tổ chức các lớp học tập chính trị, tuyên truyền qua hệ thống bảng tin, bản tin nội bộ, diễn đàn dân chủ… giúp cán bộ, học viên hiểu rõ quyền và trách nhiệm của mình trong thực hiện dân chủ. Tổ chức tốt các hội nghị dân chủ, Các hội nghị quân nhân, hội nghị cán bộ, hội nghị đối thoại dân chủ giữa Ban giám hiệu với Cán bộ, giảng viện, học viên, chiến sĩ được tiến hành định kỳ, bảo đảm phát huy trí tuệ tập thể, lắng nghe tâm tư nguyện vọng, kịp thời tháo gỡ vướng mắc. Công khai, minh bạch các chế độ, chính sách, tiêu chuẩn. Các thông tin về tiêu chuẩn ăn, ở, học tập, công tác cán bộ, thi đua khen thưởng, chế độ chính sách được niêm yết công khai, công bố rộng rãi trên hệ thống bảng tin, mạng nội bộ. Phát huy vai trò của tổ chức quần chúng, Đoàn Thanh niên, Hội đồng quân nhân, hoạt động hiệu quả, góp phần giám sát, phản biện, đề xuất kiến nghị với chỉ huy, bảo đảm dân chủ rộng rãi.

Gắn thực hiện dân chủ với nhiệm vụ huấn luyện, rèn luyện, kỷ luật, Dân chủ đi đôi với kỷ luật, dân chủ không đồng nghĩa với tự do vô tổ chức; do đó Nhà trường kiên quyết xử lý nghiêm các vi phạm kỷ luật, đồng thời tạo điều kiện để cán bộ, học viên phản ánh, đề xuất, qua đó nâng cao tính tự giác.

Kết quả cho thấy, việc thực hiện dân chủ ở cơ sở đã góp phần xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, đoàn kết, thống nhất; tạo động lực để cán bộ, giảng viên, học viên nỗ lực phấn đấu, nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại.

Tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ ở cơ sở là di sản quý báu, soi sáng con đường cách mạng Việt Nam. Thông tư 122/2024/TT-BQP đã cụ thể hóa tư tưởng ấy, tạo cơ sở pháp lý vững chắc để phát huy dân chủ trong Quân đội nhân dân Việt Nam. Thực tiễn Trường Sĩ quan Lục quân 1 cho thấy: khi dân chủ được phát huy đúng đắn, sẽ tạo nên đoàn kết, đồng thuận, khơi dậy trí tuệ và trách nhiệm, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo, xây dựng Nhà trường vững mạnh toàn diện, “mẫu mực, tiêu biểu”.

Trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, phát huy dân chủ ở cơ sở trong Quân đội không chỉ là yêu cầu trước mắt mà còn là chiến lược lâu dài, nhằm xây dựng đội ngũ sĩ quan tương lai có bản lĩnh chính trị vững vàng, năng lực lãnh đạo, chỉ huy giỏi, luôn gắn bó với nhân dân, xứng đáng là lực lượng nòng cốt trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Thượng tá, ThS Nguyễn Hữu Quý, Trường Sĩ quan Lục quân 1, Bộ Quốc phòng