Tư liệu về nhà cách mạng Lê Hồng Phong, Nguyễn Thị Minh Khai trước ngày hy sinh

Trưng bàyThắp ngọn lửa hồng tại Di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò khai mạc sáng 9/7, kỷ niệm 77 năm ngày Thương binh liệt sĩ (27/7/1947- 27/7/2024). Trưng bày kể câu chuyện cảm động về ý chí kiên cường, sự hy sinh anh dũng của những người con ưu tú từng bị địch bắt, giam trong các nhà tù.

Trưng bày Thắp ngọn lửa hồng được thể hiện qua ba nội dung Tiếng súng mở đầu, Trọn một lời thề và Dấu xưa vang mãi, tương ứng với các dấu mốc lịch sử của phong trào cách mạng giai đoạn 1930-1945.

Sau khi thành lập, Đảng Cộng sản Việt Nam đã tập hợp đông đảo quần chúng làm nên phong trào cách mạng (1930-1931) với đỉnh cao Xô Viết Nghệ Tĩnh, phong trào đấu tranh đòi tự do dân chủ (1936-1939). Khi quân Nhật tấn công Lạng Sơn, ném bom Hải Phòng, đổ bộ vào Đồ Sơn, quân Pháp nhanh chóng đầu hàng. Ba cuộc khởi nghĩa của ta đã nổ ra ở ba miền Bắc, Trung, Nam là khởi nghĩa Bắc Sơn (9/1940), khởi nghĩa Nam Kỳ (11/1940), binh biến Đô Lương (1/1941). Đây chính là những tiếng súng báo hiệu cho cuộc khởi nghĩa toàn quốc.

Sơ đồ tổ chức của Đảng Cộng sản Việt Nam và các hội quần chúng (trái) và bản sao Chính cương, sách lược vắn tắt của Đảng.

Sau thất bại của những cuộc khởi nghĩa, đặc biệt là khởi nghĩa Nam Kỳ, thực dân Pháp dựng trường bắn và xử tử hình nhiều lãnh đạo của Ðảng, chiến sĩ cách mạng bị bắt từ trước khởi nghĩa như Hà Huy Tập, Nguyễn Văn Cừ, Võ Văn Tần, Nguyễn Thị Minh Khai… Dù bị tra tấn, đày ải trong lao tù, những người con ưu tú vẫn giữ ngọn lửa cách mạng.

Trong khúc ca chiến thắng của dân tộc, có những câu chuyện tình yêu bất tử của các chiến sĩ cách mạng. Trưng bày Thắp ngọn lửa hồng giới thiệu nhiều tư liệu về chuyện tình ươm mầm trong khói lửa của những nhà cách mạng nổi tiếng. Năm 1934, đám cưới của hai chiến sĩ yêu nước Lê Hồng Phong và Nguyễn Thị Minh Khai diễn ra đầm ấm, giản dị ở Thượng Hải (Trung Quốc). Sau khi về nước, để đảm bảo nguyên tắc hoạt động bí mật, hai vợ chồng phải xa nhau.

Hình ảnh con gái của cố Tổng Bí thư Lê Hồng Phong bên người mẹ nuôi - bà Đặng Thị Du. Năm 1941, bà Nguyễn Thị Minh Khai bị xử bắn. Một năm sau, nhà cách mạng Lê Hồng Phong cũng trút hơi thở cuối cùng.

Tư liệu quý giá về lời nhắn gửi của bà Nguyễn Thị Minh Khai vào năm 1941 và bức điện được Tổng Bí thư Lê Hồng Phong gửi cho anh trai trước ngày ra đi và xà lim ở Nhà tù Côn Đảo - nơi ông hy sinh vào tháng 9/1942.

Bài thơ do anh hùng Hoàng Văn Thụ sáng tác trước ngày hy sinh được giới thiệu tới công chúng. Tháng 8/1943, trong khi đang làm nhiệm vụ chỉ đạo phong trào cách mạng ở Hà Nội, ông bị bắt và giam tại Nhà tù Hỏa Lò. Trong tòa án đại hình của thực dân Pháp, ông tuyên bố đanh thép: “Trong cuộc đấu tranh sinh tử giữa chúng tôi, những người mất nước và các ông, những kẻ cướp nước, sự hy sinh của những người như tôi là lẽ dĩ nhiên. Chỉ biết rằng, cuối cùng chúng tôi sẽ thắng”. Sáng 24/5/1944, ông bị sát hại tại trường bắn Tương Mai (Hà Nội).

Những địa danh lịch sử, nơi kẻ địch từng dựng trường bắn và nhà lưu niệm tưởng nhớ những người con ưu tú của Đảng giờ đây đã trở thành địa chỉ đỏ, góp phần giáo dục truyền thống cách mạng cho nhiều thế hệ. Nhiều cựu chiến binh không giấu được nỗi xúc động khi gợi lại những ký ức về một thời khói lửa.

Ông Lâm Văn Bảng - Giám đốc Bảo tàng Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt, tù đày (Phú Xuyên, Hà Nội) - khẳng định những tư liệu lịch sử giúp người xem, đặc biệt là thế hệ trẻ biết ơn sự hy sinh của thế hệ đi trước, các anh hùng dân tộc. "Trong tháng 7 lịch sử, chúng ta cần ý thức sâu sắc việc trân trọng quá khứ, giữ gìn hiện tại để hướng tới tương lai", ông Bảng nói.

Cựu chiến binh Bùi Thêm năm nay ngoài 90 tuổi vẫn cố gắng tham quan trưng bày, nhớ lại kỷ niệm thời chiến đấu. Ông tham gia cách mạng từ năm 1945.

Hoạt cảnh tái hiện cuộc gặp cuối cùng trong Nhà tù Hỏa Lò của gia đình hai chiến sĩ yêu nước Mai Ngọc Thuyết và Nguyễn Văn Mẫn vào năm 1933. Cuối năm 1931, ông Nguyễn Văn Mẫn bị địch bắt, giam tại các nhà tù Bắc Giang, Bắc Ninh, Sơn La và Hỏa Lò. Khi đó, con gái ông chưa tròn một tuổi. Năm 1933, lần đầu ông Nguyễn Văn Mẫn được bế con, khi vợ đưa con gái vào Nhà tù Hỏa Lò để tiễn biệt ông trước ngày lưu đày ở Côn Đảo. Đây cũng là lần gặp cuối cùng của gia đình nhỏ, bởi 10 năm sau (1943), chiến sĩ cách mạng Nguyễn Văn Mẫn hy sinh do chế độ tù đày khắc nghiệt. Biến đau thương thành sức mạnh, vợ ông là bà Mai Ngọc Thuyết vẫn kiên trung theo con đường đã chọn.

Trưng bày Thắp ngọn lửa hồng diễn ra đến ngày 15/8 tại Di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò.

Ngọc Ánh- Phạm Nhung