Trung Quốc siết đất hiếm khiến chuỗi cung ứng chip chao đảo, Đài Loan lên tiếng

Điều này diễn ra trong bối cảnh cuộc chiến thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ ngày càng leo thang.

Hôm 9.10, Bộ Thương mại Trung Quốc thông báo các công ty nước ngoài sẽ phải xin giấy phép nếu xuất khẩu sản phẩm chứa hơn 0,1% đất hiếm có nguồn gốc từ nước này.

Theo nguồn tin của Bloomberg am hiểu tình hình, các hạn chế mới có thể khiến việc giao hàng cho ASML (công ty Hà Lan chế tạo những thiết bị sản xuất chip tiên tiến nhất thế giới) bị trì hoãn nhiều tuần. Nguồn tin của của Bloomberg cho biết ASML đang chuẩn bị cho khả năng gián đoạn, đặc biệt vì điều khoản yêu cầu các công ty nước ngoài phải xin phép Trung Quốc trước khi tái xuất khẩu sản phẩm chứa đất hiếm có nguồn gốc từ nước này.

ASML đang vận động chính phủ Hà Lan và các đồng minh Mỹ tìm kiếm nguồn cung thay thế.

Quản lý cấp cao tại một hãng chip lớn của Mỹ cho biết vẫn đang đánh giá tác động tiềm tàng, nhưng rủi ro rõ nhất hiện nay là giá các nam châm phụ thuộc vào đất hiếm, yếu tố quan trọng trong chuỗi cung ứng chip, sẽ tăng mạnh. Quan chức tại một hãng chip Mỹ khác nói đang khẩn trương xác định những sản phẩm nào của mình có chứa đất hiếm từ Trung Quốc và lo ngại rằng yêu cầu cấp phép mới từ cường quốc châu Á có thể khiến chuỗi cung ứng bị tê liệt hoàn toàn.

Động thái đó là nỗ lực lớn đầu tiên của Trung Quốc nhằm áp dụng quyền tài phán ngoài lãnh thổ với các công ty nước ngoài để nhắm vào ngành công nghiệp bán dẫn, đe dọa làm đình trệ việc sản xuất các chip đang cung cấp sức mạnh cho làn sóng bùng nổ trí tuệ nhân tạo (AI).

Đáp lại, Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 10.10 tuyên bố sẽ áp thuế bổ sung 100% với hàng hóa Trung Quốc và áp đặt kiểm soát xuất khẩu với “mọi phần mềm quan trọng”.

Trung Quốc yêu cầu các công ty nước ngoài sẽ phải xin giấy phép nếu xuất khẩu sản phẩm chứa hơn 0,1% đất hiếm có nguồn gốc từ nước này - Ảnh: Internet

Biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm nghiêm ngặt nhất của Trung Quốc

Theo quy định mới từ Trung Quốc, các công ty nước ngoài phải xin phép trước khi xuất khẩu bất kỳ sản phẩm nào có chứa dù chỉ một lượng nhỏ đất hiếm từ nước này, trong đó nêu rõ cả các linh kiện được dùng để sản xuất chip máy tính và phục vụ nghiên cứu AI tiên tiến có ứng dụng quân sự.

“Đây là các biện pháp kiểm soát xuất khẩu nghiêm ngặt nhất mà Trung Quốc từng áp dụng. Rõ ràng là họ có đủ sức mạnh và đòn bẩy để buộc không chỉ công ty Mỹ mà cả các hãng trên toàn thế giới phải tuân thủ”, bà Gracelin Baskaran, Giám đốc phụ trách khoáng sản chiến lược tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nhận định.

Thiết bị sản xuất chip tiên tiến của ASML và Applied Materials (Mỹ) phụ thuộc nhiều vào đất hiếm vì chứa tia laser, nam châm và linh kiện khác sử dụng các nguyên tố này được chế tạo với độ chính xác cực cao.

“Trong chuỗi giá trị bán dẫn, các quy định kiểm soát xuất khẩu mới từ Trung Quốc có thể tác động mạnh nhất đến những hãng sử dụng hóa chất dựa trên đất hiếm ở quá trình sản xuất chip và các công ty tích hợp nam châm đất hiếm vào thiết bị của họ”, ông Jacob Feldgoise, nhà phân tích nghiên cứu dữ liệu cấp cao tại Trung tâm An ninh và Công nghệ Mới nổi của Đại học Georgetown, nhận xét.

Một số người đặt câu hỏi liệu các hạn chế xuất khẩu đất hiếm từ Trung Quốc sẽ kéo dài bao lâu, cho rằng đây có thể là bước đi mang tính chiến lược trước chuyến công du châu Á của ông Trump , dự kiến gồm cả cuộc gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) cuối tháng 10.

Hành động của Trung Quốc đã khiến căng thẳng với Mỹ leo thang thêm. Mức thuế bổ sung 100% mà ông Trump công bố sẽ nâng thuế nhập khẩu vào Mỹ với nhiều mặt hàng Trung Quốc lên 130% kể từ tháng 11, chỉ thấp hơn mức 145% được áp hồi hồi tháng 4 trước khi hai nước tạm hạ nhiệt để nối lại đàm phán thương mại.

Từ tháng 4, Trung Quốc và Mỹ đã có những động thái ăn miếng trả miếng về thuế quan, sau khi ông Trump thông báo mức thuế đối ứng với loạt đối tác thương mại toàn cầu. Tiếp đó, hai siêu cường hạ nhiệt căng thẳng về thuế quan sau nhiều vòng đàm phán. Mỹ hiện áp thuế nhập khẩu 30% với hàng hóa Trung Quốc. Trong khi Trung Quốc duy trì thuế 10% với hàng hóa Mỹ.

“Chĩa súng đã nạp đạn vào nền kinh tế Mỹ”

Hôm 10.10, ông Trump còn dọa hủy cuộc gặp với ông Tập Cận Bình, gọi các biện pháp kiểm soát đất hiếm mới của Trung Quốc là “hành động thù địch”.

“Tôi luôn cảm thấy rằng họ đang chờ cơ hội để ra tay và như thường lệ, tôi đã đúng!”, ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social.

Đây không phải lần đầu tiên đất hiếm trở thành tâm điểm trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung. Sau khi ông Trump tăng thuế với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc hồi đầu năm nay, cường quốc châu Á đã đáp trả bằng cách cắt nguồn xuất khẩu khoáng sản sang các công ty Mỹ.

Tiếp đến, quan chức hai bên đạt được thỏa thuận đình chiến vào mùa xuân. Theo đó, ông Trump hạ thuế, còn Trung Quốc đồng ý nối lại xuất khẩu khoáng sản.

Các hãng sản xuất chip lớn nhất thế giới như TSMC (Đài Loan), Samsung Electronics (Hàn Quốc) và Intel (Mỹ) đều phụ thuộc vào thiết bị của ASML để sản xuất chip. Samsung Electronics và Intel từ chối bình luận về biện pháp hạn chế nguồn cung đất hiếm của Trung Quốc, còn TSMC không phản hồi.

TSMC cùng Samsung Electronics hiện là hãng sản xuất chip theo hợp đồng số 1 và số 2 thế giới.

Một quan chức Nhà Trắng cho biết chính phủ Mỹ và các cơ quan liên quan đang đánh giá tác động của quy định mới, vốn được công bố mà không có cảnh báo trước và dường như nhằm củng cố quyền kiểm soát của Trung Quốc với chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu.

Ủy ban Đặc biệt của Hạ viện Mỹ về Trung Quốc lên án động thái này, gọi đó là “một tuyên bố chiến tranh kinh tế chống lại Mỹ”. Chủ tịch ủy ban này, nghị sĩ đảng Cộng hòa John Moolenaar, nói rằng Trung Quốc đã “chĩa súng đã nạp đạn vào nền kinh tế Mỹ”.

Đài Loan và Đức lên tiếng

Đức, nền kinh tế lớn nhất châu Âu, đã ban hành các biện pháp nhằm đa dạng hóa nguồn cung nguyên liệu thô. Hôm 10.10, Bộ Kinh tế Đức cho biết “rất quan ngại” về việc siết nguồn cung đất hiếm của Trung Quốc. Chính phủ Đức đang duy trì liên lạc chặt chẽ với các doanh nghiệp bị ảnh hưởng và Ủy ban châu Âu để phối hợp phản ứng.

Đài Loan hiện chủ yếu nhập đất hiếm từ châu Âu, Mỹ và Nhật Bản. “Chúng tôi vẫn cần đánh giá thêm trước khi xác định tác động tổng thể với ngành công nghiệp chip của mình. Chúng tôi sẽ tiếp tục theo dõi tác động gián tiếp từ sự biến động giá nguyên liệu và điều chỉnh chuỗi cung ứng”, Cơ quan kinh tế Đài Loan cho biết trong một tuyên bố.

Sơn Vân