TP. Hồ Chí Minh thu hút đầu tư dự án năng lượng tái tạo, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế xanh

Xu hướng “xanh hóa” vẫn còn bất cập

Hiện nay, việc thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo, nhất là các loại năng lượng như năng lượng gió, năng lượng mặt trời, năng lượng sinh khối không chỉ giúp ứng phó các tác hại đối với môi trường, mà còn tạo lợi thế lớn cho địa phương, quốc gia trong xu hướng xanh hóa toàn cầu.

Mới đây, TP. Hồ Chí Minh cũng vừa ban hành kế hoạch hành động tăng trưởng xanh giai đoạn 2024 – 2030 nhằm thực hiện chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, hướng đến phát triển bền vững trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh giai đoạn 2021 – 2030.

Theo đó, thành phố xác định 14 nhóm nhiệm vụ chính nhấn mạnh đến yếu tố “xanh” trong phát triển, nổi bật trong đó là nhấn mạnh tầm quan trọng của các dự án năng lượng tái tạo. Như vậy, thành phố đã ban hành kế hoạch hành động tăng trưởng xanh giai đoạn 2024 – 2030, đã có cơ chế chính sách đặc thù từ Nghị quyết 98/2023/QH15 - đều là những hành lang cần thiết cho sự thúc đẩy phát triển các dự án xanh tại thành phố.

Dù vậy, theo TS. Trần Du Lịch - Phó Chủ tịch Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC), tính đến hiện tại, “xanh hóa” hay “năng lượng tái tạo” vẫn đang còn là những cụm từ chưa thực sự quen thuộc với doanh nghiệp. Khung quy định pháp lý cho lĩnh vực này tại Việt Nam cũng chưa đầy đủ. Điều này dẫn đến tình trạng muốn làm nhưng không làm được hoặc làm nhưng bị trì hoãn do vướng. Không chỉ vậy, rủi ro hơn, việc thiếu quy định, hướng dẫn còn làm tăng nguy cơ phát sinh tranh chấp khiến nhà đầu tư và nhà nước đều quan ngại.

Ông Võ Văn Hoan - Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh, nhận định phát triển kinh tế bền vững đang là mô hình mà nhiều quốc gia trên thế giới đang hướng đến và Việt Nam nói chung, TP. Hồ Chí Minh nói riêng cũng không nằm ngoài xu thế này.

Ông Võ Văn Hoan - Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh.

“Tuy nhiên, bản thân thành phố vẫn đau đáu rằng liệu với chính sách tạo điều kiện, việc triển khai các dự án năng lượng tái tạo, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế xanh tại TP. Hồ Chí Minh có đang thuận lợi không đối với nhà đầu tư” - ông Hoan chia sẻ.

Bà Nguyễn Thị Kim Ngọc - Phó Giám đốc Sở Công thương TP. Hồ Chí Minh, cũng cho biết, thời gian qua việc triển khai dự án năng lượng tái tạo, dự án xanh tại TP. Hồ Chí Minh đang đối mặt nhiều vấn đề khó khăn.

Theo bà Ngọc, TP. Hồ Chí Minh là nơi tập trung đông dân cư, đồng nghĩa với nhu cầu tiêu thụ năng lượng của thành phố cũng rất lớn. Tuy vậy, với đặc thù về vị trí địa lý, thành phố không có thế mạnh để phát triển nhiều loại hình năng lượng đang được sử dụng rộng rãi tại nước ta hiện nay.

Tháo gỡ pháp lý cho nhà đầu tư phát triển dự án

Ở góc độ nhà đầu tư, ông Nguyễn Xuân Thắng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu (Eurocham) tại Việt Nam, Tổng giám đốc Schaeffler Việt Nam nhận thấy những tín hiệu khả quan và cũng đánh giá cao những nỗ lực của thành phố trong việc thực hiện hóa những quy định thúc đẩy thu hút đầu tư xanh tại TP. Hồ Chí Minh theo Nghị quyết 98/2023/QH15.

Về loại dự án, ông Thắng cho biết, hiện nay, nhà đầu tư dành phần nhiều quan tâm đối với dự án năng lượng mặt trời. Tuy vậy, để tạo dựng sự an tâm cho các bên nhằm triển khai hiệu quả các dự án này, nhà đầu tư kỳ vọng nhiều hơn ở một cơ chế hợp tác hiệu quả giữa nhà đầu tư tư nhân và cơ quan nhà nước.

Một trong những khó khăn được chỉ ra liên quan đến sự chậm trễ trong việc ban hành các quy định, hướng dẫn thực hiện các dự án điện mặt trời khi các quy định này vẫn đang trong quá trình soạn thảo. Điều này, một mặt, gây bế tắc cho nhà đầu tư đang vận hành các dự án năng lượng mặt trời sau năm 2020; mặt khác lại tạo ra sự e ngại cho nhà đầu tư muốn triển khai các dự án mới trong thời gian tới. Bên cạnh đó, cách thức để nhà đầu tư tiếp cận với các dự án cũng là vấn đề cần được trao đổi kỹ lưỡng thêm.

Ông Thắng có dẫn ra một số mô hình quốc tế thành công như tại một số quốc gia trên thế giới, ví dụ: Singapore, Ấn Độ,... để minh chứng và đề xuất Việt Nam cần cân nhắc áp dụng các mô hình này.

TP. Hồ Chí Minh thu hút đầu tư các dự án năng lượng tái tạo, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế xanh. Ảnh minh họa

LS. Nguyễn Đức Minh - luật sư cấp cao Công ty Luật TNHH Kim & Chang (Việt Nam), cũng trình bày báo cáo về thực trạng vận dụng quy định pháp luật trong đầu tư dự án năng lượng tái tạo tại TP. Hồ Chí Minh trong thời gian vừa qua.

Ông Minh đã chỉ ra những mặt hạn chế trong khung khổ pháp lý, trong đó nổi bật có thể kể đến đến sự cần thiết của một luật riêng điều chỉnh lĩnh vực năng lượng tái tạo. “Hiện nay, một dự án trong lĩnh vực này sẽ chịu sự điều chỉnh của nhiều quy định, phân tán tại nhiều luật khác nhau. Điều này vô hình trung gây nên sự khó khăn cho doanh nghiệp khi triển khai đầu tư, đặc biệt là trong bối cảnh, khung khổ pháp luật tại Việt Nam còn nhiều điểm chồng chéo và chưa theo kịp thực tiễn” - ông Minh chia sẻ.

Một điểm khác được ông Minh chỉ ra liên quan đến mẫu hợp đồng mua bán điện (PPA). Hiện nay, các hợp đồng mua bán điện đều phải sử dụng theo mẫu và rất hạn chế sự thỏa thuận của các bên. Như vậy, trường hợp quyền lợi của các bên không ở vị trí cân bằng hoàn toàn có khả năng xảy ra. Đáng lo ngại hơn, nhiều bên cho vay quốc tế còn từ chối cấp vốn do mẫu PPA không đạt tiêu chuẩn. Như vậy, TP. Hồ Chí Minh, với trợ lực từ Nghị quyết 98 cần có những bước đi quyết liệt hơn, mạnh dạn hơn nhằm tận dụng những lợi thế từ cơ chế đặc thù.

Theo đó, ông Minh đề xuất, thành phố cần sớm công bố danh mục dự án năng lượng tái tạo, cũng như có hướng dẫn rõ hơn về thủ tục, quy trình thực hiện dự án, ví dụ trong khâu lựa chọn nhà đầu tư chiến lược; phạm vi hợp tác đầu tư; hay chính sách ưu đãi.

TS. LS. Lê Nết - trọng tài viên của VIAC, cho biết hiện nay, việc thực hiện dự án trong lĩnh vực này chịu sự điều chỉnh của chủ yếu bởi Luật Điện lực và một số nghị định, quyết định khác. Trong đó, chỉ riêng Thông tư 18/2020/TT-BCT, sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư 01/2023/TT-BCT điều chỉnh cụ thể đối với các dự án điện mặt trời.

TS. LS. Lê Nết - trọng tài viên Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam, phát biểu tại diễn đàn.

Ông Nết cho rằng, Bộ Công thương đang trong quá trình xây dựng dự thảo nghị định mới quy định về cơ chế, chính sách phát triển điện mặt trời mái nhà, song, nhìn chung các dự án này đều đang gặp vướng mắc do thiếu quy định pháp luật. Cụ thể, hiện nay, điện mặt trời mái nhà được đầu tư mới không có quy định về giá bán cho EVN, pháp luật hiện hành cũng gây hạn chế cho đơn vị phát điện trong việc tìm kiếm đối tác mua điện.

Riêng với TP. Hồ Chí Minh, TS. Lê Nết kiến nghị thành phố nên đưa ra những hướng dẫn cụ thể trên nền tảng quy định của Nghị quyết 98 để thực hiện hiệu quả các dự án này trong bối cảnh hiện nay. Theo đó, một số quy định tại nghị quyết nên được làm rõ. Ví dụ như đối với sử dụng mái nhà công cho triển khai điện mặt trời, ông Nết kiến nghị UBND thành phố tính toán và cho phép trao đổi phần điện dư thừa cho các cơ quan, đơn vị sự nghiệp công khác hay có cơ chế phối hợp với nhà đầu tư tư nhân thông qua hình thức cho thuê mái nhà các các công trình công.

Theo bà Nguyễn Thị Kim Ngọc, nhận biết được điểm hạn chế về quỹ đất cùng tận dụng những nguồn thế mạnh và cơ chế đặc thù Nghị quyết 98, thành phố định hướng sẽ phát triển năng lượng điện mặt trời mái nhà và năng lượng điện từ chất thải rắn (rác thải) trong tương lai gần. Ngoài ra, thành phố cũng đồng thời xem xét phát triển nguồn điện gió ngoài khơi trong tương lai khi các điều kiện kinh tế - kỹ thuật cho phép. Để hướng đến tương lai này, chính quyền và nhà đầu tư cần cùng nhau nghiên cứu và giải quyết các vấn đề còn vướng mắc để cùng thực hiện hiệu quả các dự án năng lượng tái tạo tại thành phố./.

Lạc Nguyên