Tội phạm công nghệ cao: Rất khó bắt được 'ông trùm' thực sự!

Thiếu tư duy phản biện, trẻ dễ bị tội phạm thao túng

Khác với bắt cóc truyền thống - vốn lưu lại nhiều dấu vết tại hiện trường và thường được điều tra phá án nhanh chóng (trong khoảng 24 giờ), hình thức tội phạm mới này cho phép kẻ thực hiện ẩn mình, khiến việc truy vết gặp vô vàn khó khăn.

Thượng tá, TS Đào Trung Hiếu, chuyên gia tội phạm học cho hay có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này.

Đầu tiên, trong cuộc sống hàng ngày, người dân hiện “vô tư” phơi các thông tin cá nhân cũng như các mối quan hệ của mình lên mạng.

Các dữ liệu này nhanh chóng được mua bán và trở thành “nguyên liệu” để tội phạm chọn con mồi, xây dựng kịch bản tấn công. Và để bắt cóc online thành công, tội phạm sẽ khai thác các điểm yếu tâm lý của con người, đó là lòng tham, nỗi sợ hãi và sự thiếu hiểu biết.

“Trong sâu thẳm chúng ta, ai cũng có những nỗi sợ riêng, nhất là sợ quyền lực. Từ bé thấy chú công an đã có phản xạ chấp hành vô điều kiện, thì khi thấy một người mặc trang phục công an, nghiêm nghị, đe dọa thì răm rắp nghe lời”, ông Hiếu nói.

Thượng tá, TS Đào Trung Hiếu, chuyên gia tội phạm học

Nói thêm về điều này, ông Hiếu cho rằng nhìn chung nền giáo dục (gia đình lẫn trường học) của Việt Nam không khuyến khích sự phản biện.

“Một đứa trẻ nghe lời được đánh giá là ngoan, còn một đứa trẻ “cãi lại” thì cho là không ngoan. Từ bé đã được dạy là vâng lời nên phản xạ vâng lời đã tự động điều khiển các hành vi”, ông Hiếu nói và cho rằng chính điều này đã thủ tiêu sự đánh giá tình huống một cách khách quan để tự bảo vệ mình.

Nguyên nhân nữa theo ông Hiếu là sự thiếu hiểu biết. Nếu một đứa trẻ thường xuyên đọc báo, tìm hiểu các nội dung cảnh báo lừa đảo cũng như biết phản biện, kiểm chứng chéo các thông tin thì sẽ khó có thể “bị điều khiển”. Đơn cử, công an làm việc phải có giấy tờ chứ không làm việc qua mạng, không thể yêu cầu đóng tiền…

Chưa kể, theo ông Hiếu, đối tượng lừa đảo bao giờ cũng phải bao vây, cô lập thông tin, thao túng tâm lý của nạn nhân. Ví dụ yêu cầu không được kể với ai, luôn phải nhìn vào đối tượng, vì nếu để nạn nhân liên hệ với người khác thì kế hoạch sẽ đổ bể.

Tất cả cùng cảnh giác thì tội phạm hết đất diễn

Theo ông Đào Trung Hiếu, đây là hình thức tội phạm mới, mang tính chất ẩn danh, xuyên biên giới, ứng dụng công nghệ cao nên việc triệt phá tận gốc rất khó khăn.

“Chỉ bằng click chuột thì họ có thể tấn công, lừa đảo ở bất cứ đâu và khi chiếm đoạt được tài khoản của nạn nhân thì số tiền lập tức được chia nhỏ và tẩu tán”, ông Hiếu nói và cho hay gần như không thể lấy lại được tiền.

Rào cản tiếp theo là tính chất xuyên biên giới. Nhiều đối tượng ẩn mình trong các khu tự trị bất khả xâm phạm, nơi được tổ chức như một "lãnh địa" của tội phạm với nhiều tầng lớp canh gác, khiến lực lượng chức năng không thể tiếp cận để bắt giữ.

Bắt cóc online nở rộ

Hơn nữa, với đặc thù công nghệ, chúng có khả năng xóa dữ liệu từ xa. Các tài liệu chứng minh hành vi phạm tội đều là dữ liệu số, có thể bị xóa trắng chỉ trong tích tắc. Đã có trường hợp, do chưa kịp rút kết nối WiFi khi khám xét, dữ liệu đã bị xóa ngay, buộc cơ quan điều tra phải rút ra kinh nghiệm xương máu là cần ngắt kết nối mạng ngay lập tức.

TS Đào Trung Hiếu cũng cho rằng ý thức của người dân về an toàn, về kỹ năng số hiện nay chưa tương xứng với sự phát triển. Điều này tạo sự thuận lợi cho tội phạm hoành hành và gây quá tải cho cơ quan điều tra.

“Số lượng án quá nhiều thì nhân lực đâu mà làm cho xuể?”, ông Hiếu nói và cho hay nhiều vụ án công nghệ cao chỉ bắt được "râu ria" chứ khó mà bắt được các ông trùm đứng sau.

Do đó, giải pháp căn cơ nhất là truyền thông thay đổi hành vi. Cách duy nhất là toàn dân xây dựng đời sống, cảnh giác loại tội phạm này như một loại vắc xin xã hội. Để tạo được vắc xin thì cần tăng cường truyền thông để nhận diện được hiểm họa của tội phạm này.

“Chúng ta cần nâng cao cảnh giác, chậm lại một nhịp, kiểm tra thông tin và chỉ chuyển tiền khi mình biết người đó là ai. Tất cả cùng cảnh giác thì tội phạm sẽ hết đất diễn”, ông Hiếu nói.

Lam Thanh