Tiềm năng phát triển du lịch khảo cổ học của Ninh Bình

Hiện vật được khai quật tìm thấy trong Khu du lịch Tràng An ngày càng thu hút khách du lịch tham quan. Ảnh: Minh Đường

Thực tế cho thấy, đa số người Việt luôn có ý thức tìm về nguồn cội, mong muốn được khám phá những gì thuộc về truyền thống, lịch sử và ngay cả khách quốc tế cũng rất thích tìm hiểu nền văn hóa hàng nghìn năm của chúng ta. Tất nhiên, việc khai thác các điểm di tích khảo cổ học phục vụ du lịch cần có những tính toán thận trọng.

Nhiều ditích, di chỉ cógiá trị

Trên cơ sởlịch sử địa chất lâu dài, đa dạng về địa hình, địa mạo là điểm giao thoa giưãcác luồng di cư của động vật, thực vật theo hướng lục địa và biển và giữa các vịnhbiển theo hướng Bắc - Nam đã làm cho Ninh Bình có một hệ sinh thái hết sức đa dạng.

Đây cũng là cơ sở cho sự xuất hiện sớm của loài người trên đất Ninh Bình, là tiềnđề hình thành nhà nước. Hàng loạt những di tích khảo cổ học với những niên đạisớm, muộn khác nhau đã chứng minh cho nhận định trên.

Ông NguyễnCao Tấn, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sửtỉnh cho biết: Lịch sử khảo cổ học ở Ninh Bình đến nay đã gần 1 thế kỷ.

Năm1931, 1932, nhà địa chất kiêm khảo cổ học người Pháp bà Côlani đã phát hiện vànghiên cứu di tích hang Chợ Ghềnh; năm 1941 nhà khoa học người Pháp J. Fromaget khai quật tìm thấy răng gấu tre và 1hóa thạch răng người vượn (Homo eretus) tại di tích Thung Lang, thuộc thành phốTam Điệp.

Trước và trong quá trình xây dựng hồ sơ trình UNESCO công nhận Quầnthể danh thắng Tràng An là di sản thế giới các nhà khoa học đã phát hiện vànghiên cứu trên 30 di tích khảo cổ học thời tiền sử tại đây.

Sự phân bố của cácdi tích này hết sức đa dạng, phong phú, có những nhóm di tích ở trên các hang động,mái đá ở độ cao từ 70 -145m so với mực nước biển, có những nhóm di tích ở dưới,thấp từ 9 -10m và có những nhóm di tích trên cồn cát chỉ cao khoảng 4-5m.

Một sốdi tích được khai quật, nghiên cứu, phân tích và so sánh bởi các nhà khoa họctrong nước và các chuyên gia khảo cổ học đến từ Nhật Bản và Anh quốc. Kết quả đãcho chúng ta những thông tin thật thú vị.

Có thể khẳng định rằng Tràng An làkho tư liệu đầy đủ, phong phú và nguyên vẹn về nhân loại thời tiền sử. Nó chochúng ta biết về cách con người thời tiền sử di cư như thế nào, cách thích ứngnhững biến đổi lớn về môi trường như từ khí hậu khô lạnh sang nóng ẩm, từ môitrường lục địa sang môi trường hải đảo ra sao.

Chúng ta có thể khẳng định mộttruyền thống cư trú của con người tiền sử ở Tràng An, một truyền thống sử dụngvùng đất, vùng biển của người tiền sử với nhiều nền văn hóa tiếp nối liên tục,kéo dài tới 30.000 năm.

Ngoài ra,trên đất Ninh Bình cũng còn nhiều di tích, di chỉ quan trọng khác ở các giai đoạnđồ đá, kim khí… và đặc biệt là những di tích khảo cổ học kiến trúc, lịch sử vănhóa đặc biệt liên quan đến Vùng đất Hoa Lư-Kinh đô nước Đại Việt thế kỷ thứ X.

Kết quả khảosát, khai quật từ năm 1976 cho đến nay ở khu vực Cố đô Hoa Lư đã tìm thấy rấtnhiều di vật, di chỉ có giá trị như: Một số nền gạch vuông có trang trí hoa văn,các viên gạch có chữ “Đại Việt quốc quân thành chuyên”, “Giang tây quân”; các dâútích nền móng kiến trúc của kinh đô Hoa Lư (xác định thuộc thế kỷ X).

Đẩy mạnhkhai thác để phục vụdu lịch

Theo ý kiếnmột số nhà chuyên môn, với khối tài sản quý giá về hệ thống di sản khảo cổ ởNinh Bình, hoàn toàn có thể quy hoạch, phát triển du lịch. Du lịch sẽ nâng tầmnhận thức về các văn hóa khảo cổ và ngược lại, các di chỉ khảo cổ học sẽ tạo sựhứng khởi, chiều sâu cho du lịch.

Tiến sỹ Ryan Rabatt, giảng viên đại họcQueen, Vương quốc Anh, Giám đốc dự án nghiên cứu sự thích ứng của người Việt cổtại Tràng An (Sundasia) nêu quan điểm: Những giá trị khảo cổ học ở Tràng Ankhông chỉ có ý nghĩa đối với Việt Nam mà còn mang tầm khu vực và thế giới. Các địađiểm khảo cổ học ở đây có thể được sử dụng để giúp thúc đẩy du lịch bền vững ởNinh Bình.

Được biết,hiện nay, Ninh Bình đã đưa một số di tích khảo cổ học vào khai thác du lịch nhưkhu khai quật phía Tây Nam bờ tường đền Lê (thuộc Khu di tích Cố đô Hoa Lư),Hang Đắng (Động Người xưa) thuộc Vườn Quốc gia Cúc Phương.

Tuy nhiên, thực thế,do những hạn chế về nguồn lực đầu tư, công nghệ, hệ thống trưng bày, đội ngũ hướngdẫn viên… nên những địa điểm này chưa thực sự hấp dẫn du khách. Lượng khách dulịch tại các địa điểm khảo cổ học nói chung vẫn còn ít so với nhiều loại hìnhdu lịch khác như du lịch giải trí, du lịch sinh thái...

Ông Bùi VănMạnh, Phó Giám đốc Sở Du lịch Ninh Bình khẳng định: Du lịch khảo cổ học vơíNinh Bình là một lĩnh vực đầy tiềm năng.

Tuy nhiên, để có cơ sở cho việc pháttriển, cần thiết phải có nền tảng lý luận rõ ràng cùng với việc đánh giá đầy đủcác điều kiện cần thiết. Trên cơ sở đó làm cơ sở cho việc đầu tư đúng hướng,bài bản. Mọi hoạt động phải được tính toán thận trọng nhằm giảm thiểu tác độngtiêu cực tới di sản.

Trước mắt, sẽ lựa chọn một vài điểm di chỉ nổi bật, gầncác tour, tuyến du lịch có sẵn để đưa vào khai thác như: hang Mòi, hang ThungBình, hang Bói, hang ốc…

Song song với đó, ngành cũng đang tập trung vào việc đàotạo đội ngũ hướng dẫn viên có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ giỏi, am hiểu về điểmdu lịch, đặc biệt là du lịch khảo cổ học để khi tiếp thị cũng như dẫn kháchtham quan có khả năng truyền tải các giá trị của điểm du lịch, tạo sự hấp dẫncho du khách.

Ông Nguyễn Cao Tấn, Phó giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao cho rằng:thời gian tới rất cần tiếp tục mở rộng quy mô nghiên cứu, khai quật. Trên cơ sởcác tư liệu khảo cổ và những nghiên cứu về đời sống sinh hoạt của cư dân cổ,chúng ta có thể dựng lại mô hình, làm những bộ phim sống động về đời sống củacon người thời tiền sử thông qua ứng dụng công nghệ 3D… điều này chắc chắn sẽthu hút khách tham quan.

Hà Phương