Tiêm kích Rafale hay Gripen sẽ là lựa chọn tối ưu cho Ukraine?

Ukraine đang thúc đẩy kế hoạch hiện đại hóa không quân thông qua việc mua sắm các dòng tiêm kích thế hệ 4+. Trong bối cảnh Kiev đang chờ xác nhận việc mua lô Rafale từ Pháp, câu hỏi đặt ra: vì sao Ukraine chọn Rafale, khi Gripen do Thụy Điển sản xuất vốn đã nằm trong kế hoạch mua sắm?

Tiêm kích Rafale và Gripen. Ảnh minh họa: Defense Express

Ukraine tính mua 100 tiêm kích Rafale

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron ngày 17/11 đã ký Ý định thư (Letter of Intent – LoI) cho phép tiến tới mua hệ thống phòng không SAMP/T thế hệ mới và tới 100 tiêm kích Rafale.

Theo Điện Élyseé, LoI không phải hợp đồng mua bán, mà là bước khởi đầu cho một tiến trình dự kiến kéo dài khoảng 10 năm. Một số nguồn tin trước đó cũng cho biết hai nước đang bàn thảo khả năng ký một thỏa thuận hàng không chiến lược kéo dài 10 năm, trong đó có điều khoản cho phép Pháp cung cấp một số tiêm kích Rafale lấy từ kho của mình, còn phần lớn số máy bay sẽ được bàn giao theo lộ trình dài hạn.

Tuyên bố được nhiều quan chức Ukraine hoan nghênh. Pháp nhấn mạnh sẽ đặt năng lực của ngành công nghiệp quốc phòng vào việc hỗ trợ Ukraine, song chưa công bố chi tiết về hình thức tài chính cho thương vụ.

LoI về Rafale nằm trong kế hoạch dài hạn của Ukraine nhằm xây dựng lực lượng không quân với 250 máy bay chiến đấu để răn đe Nga, bên cạnh hai dòng chiến đấu cơ khác là F-16 và Gripen, vốn đã được Kiev lựa chọn từ trước.

Tháng trước, Ukraine cũng đã ký LoI với Thụy Điển nhằm tiến tới mua 100 đến 150 chiếc Saab JAS 39 Gripen-E.

Sức mạnh Rafale và Gripen khi đặt lên bàn cân

Rafale và Gripen đều được xếp vào nhóm tiêm kích thế hệ 4+. Tuy nhiên, Rafale là máy bay hạng nặng 2 động cơ, trong khi Gripen là máy bay hạng nhẹ một động cơ. Sự khác biệt này thể hiện rõ ở trọng lượng cất cánh tối đa: Rafale 24,5 tấn còn Gripen 16,5 tấn. Điều này tạo ra khác biệt lớn về hiệu suất chiến đấu.

Rafale có khả năng mang nhiều nhiên liệu hơn và mang được vũ khí lớn hơn. Hai động cơ Safran M88 tạo lực đẩy 150 kN, trong khi Gripen E chỉ đạt 98 kN với động cơ F414-GE-39E. Nhờ đó Rafale có tỷ lệ lực đẩy/trọng lượng nhỉnh hơn, dù mức tiêu hao nhiên liệu cao hơn.

Máy bay Pháp có 14 giá treo vũ khí với tải trọng 9,5 tấn, vượt trội so với 10 giá treo với tải trọng 7,2 tấn của Gripen. Tầm bay với thùng dầu phụ của Rafale có thể đạt 3.700 km, trong khi Gripen E ước tính lên tới 4.000 km.

Hệ thống điện tử là yếu tố khó so sánh giữa 2 dòng tiêm kích. Rafale dùng radar AESA Thales RBE2-AA; Gripen E dùng radar AESA Leonardo Raven ES-05. Các thông số quan trọng như tầm phát mục tiêu thực tế đều được giữ bí mật.

Diện tích phản xạ radar và hiệu quả của hệ thống tác chiến điện tử của hai máy bay cũng không có dữ liệu công khai để so sánh. Cả hai đều giảm tín hiệu radar và tối ưu khí động học ở mức cao.

Về vũ khí, Gripen linh hoạt hơn trong khi Rafale mang tải nặng hơn. Cả Rafale và Gripen đều có thể mang các loại tên lửa như Meteor, tên lửa không đối không tầm ngắn, tầm trung và nhiều loại bom dẫn đường.

Tuy nhiên, Gripen có cấu trúc mở, dễ tích hợp vũ khí theo yêu cầu khách hàng, từ AIM-120 AMRAAM, AIM-9 tới IRIS-T. Rafale bị ràng buộc nhiều hơn với vũ khí do MBDA châu Âu phát triển, khiến độ linh hoạt thấp hơn.

Về chi phí vận hành, Gripen được đánh giá là vượt trội hơn so với tiêm kích Pháp. Gripen là mẫu tiêm kích 4+ có chi phí vận hành thấp nhất hiện nay, có thể hoạt động trên đường băng ngắn và dễ bảo trì, bảo dưỡng - ưu điểm đặc trưng của thiết kế máy bay Thụy Điển. Trong khi đó, Rafale đắt hơn đáng kể cả về giá mua lẫn chi phí hoạt động.

Chặng đường dài với Rafale

Rafale được đánh giá là một trong những tiêm kích đa năng tiên tiến nhất hiện nay, có khả năng đảm nhận nhiều nhiệm vụ, từ chiếm ưu thế trên không, tấn công mặt đất đến trinh sát.

Việc so sánh Rafale và Gripen cho thấy bài toán của Ukraine không chỉ nằm ở hiệu năng, mà còn ở chi phí, thời gian bàn giao, khả năng tích hợp và duy trì đội hình.

Một số chuyên gia coi việc mua Rafale sẽ là bước tiến vượt bậc cho Ukraine, nhưng nhấn mạnh rằng “thời gian là yếu tố then chốt” và quyết định của Kiev phải cân bằng giữa nhu cầu trước mắt và chiến lược dài hạn.

Dù LoI đã được ký, quá trình mua Rafale được đánh giá là “chặng đường dài”. Dassault hiện có lượng đơn hàng tồn đọng tới 233 chiếc cho Pháp, Ai Cập, Ấn Độ, Indonesia, Serbia và Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE). Với năng lực sản xuất 36 chiếc mỗi năm, hãng cần hơn 6 năm để hoàn thành các hợp đồng hiện tại. Do đó, Rafale dành cho Ukraine khó có thể được bàn giao trước năm 2029, trừ khi Pháp ưu tiên giao trước.

Các chuyên gia cho rằng việc bàn giao muộn sẽ không giúp ích cho Ukraine trong giai đoạn xung đột hiện nay, trong khi lực lượng này đang cần tăng cường phòng không khẩn cấp.

Ngoài ra, Ukraine hiện chưa có phi công nào được huấn luyện để vận hành Rafale. Việc đưa thêm một dòng máy bay mới vào sử dụng, bên cạnh F-16 và Mirage 2000 đã nhận, sẽ khiến hệ thống huấn luyện và hậu cần thêm phức tạp.

Chi phí vận hành đội hình gồm 3 loại máy bay phương Tây cũng là bài toán lớn, nhất là khi Kiev chưa công bố phương án tài chính cho thương vụ Rafale. Trong khi đó, Thụy Điển đã gợi ý hỗ trợ tài chính cho thương vụ Gripen thông qua tín dụng xuất khẩu hoặc nguồn tài sản Nga bị phong tỏa.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo Defense Express, Eurasian Times