Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về Dự án Luật Báo chí (sửa đổi): thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí

Thúc đẩy kinh tế báo chí, thêm quy định điều chỉnh hoạt động của báo chí trên không gian mạng

Trình bày nội dung cơ bản của Dự án Luật Báo chí (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ VHTT&DL Nguyễn Văn Hùng cho biết, so với Luật Báo chí hiện hành gồm 6 chương 61 điều, Dự án Luật Báo chí (sửa đổi) dự kiến có 4 chương, 50 điều (giảm 2 chương, 11 điều), trong đó: giữ nguyên nội dung 9 điều, sửa đổi nội dung của 38 điều, làm mới 3 điều, lược bỏ 6 điều.

Bố cục của Dự thảo Luật gồm 4 chương: Chương I: Những quy định chung (13 điều); Chương II: Tổ chức báo chí (3 mục, 16 điều); Chương III: Hoạt động báo chí (5 mục, 20 điều); Chương IV: Điều khoản thi hành (1 điều).

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn chủ trì phiên họp. Ảnh: Quochoi.vn

Dự án Luật Báo chí (sửa đổi) bám sát 4 nhóm chính sách đã được Chính phủ quyết nghị thông qua tại Nghị quyết số 148/NQ-CP ngày 22/9/2024 và những vấn đề mới phát sinh trong thực tiễn theo chủ trương của Đảng, Nhà nước về sắp xếp, tinh gọn bộ máy, trong đó có sắp xếp, tinh gọn cơ quan báo chí; về phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. 4 nhóm chính sách gồm: Chính sách 1: Tăng cường công tác quản lý đối với hoạt động báo chí (7 vấn đề); Chính sách 2: Nâng cao chất lượng người làm báo, lãnh đạo cơ quan báo chí (5 vấn đề); Chính sách 3: Thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí (4 vấn đề); Chính sách 4: Điều chỉnh hoạt động của cơ quan báo chí trên không gian mạng.

Dự Luật tiếp tục đảm bảo quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí của công dân, đảm bảo các quy định hiện hành của hiến pháp.

Dự Luật cũng quy định các nguyên tắc về mô hình hoạt động, kinh tế báo chí, mở rộng không gian hoạt động của báo chí để phát triển báo chí trong bối cảnh sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, đáp úng yêu cầu thông tin, tuyên truyền trong kỷ nguyên mới. Nhiều quy định được bổ sung, trong đó có cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện là cơ quan báo chí có nhiều loại hình báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc; được có cơ chế đặc thù về tài chính theo quy định của Chính phủ.

Dự thảo cũng bổ sung quy định cơ quan báo chí được liên kết sản xuất nội dung, trừ nội dung về thời sự chính trị, an ninh, quốc phòng, đối ngoại để thúc đẩy cơ quan báo chí khai thác giá trị từ hoạt động liên kết phục vụ phát triển báo chí, đồng thời đảm bảo định hướng trong thông tin thời sự chính trị (thông tin về các hoạt động của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các sự kiện quan trọng của đất nước...), an ninh, quốc phòng, đối ngoại. Giao Chính phủ quy định chi tiết về liên kết trong hoạt động báo chí, minh bạch trách nhiệm, quyền lợi của các bên khi tham gia liên kết, thúc đẩy liên kết đem lại giá trị cho phát triên báo chí.

Bộ trưởng Bộ VHTT&DL Nguyễn Văn Hùng trình bày Tờ trình tại phiên họp. Ảnh: Quochoi.vn

Nội dung đáng chú ý khác là bổ sung quy định về nguồn thu mới của cơ quan báo chí, gồm: thu từ bán quyền xem tác phẩm báo chí; từ cho phép khai thác, sử dụng tác phàm báo chí; từ liên kết trong hoạt động báo chí; từ cung cấp dịch vụ sự nghiệp công do cơ quan nhà nước có thâm quyền giao nhiệm vụ, đặt hàng, đấu thầu; từ người có nhu cầu đăng bài nghiên cứu khoa học để có kinh phí phản biện, hoàn thiện, nâng cao chất lượng bài viết.

Về các nội dung bổ sung mới, Bộ trưởng Bộ VHTT&DL Nguyễn Văn Hùng cho biết, có 3 điểm mới Dự thảo Luật đã bổ sung 3 điều mới. Trong đó, quy định về thu hồi giấy phép hoạt động báo chí (Điều 20), Dự án Luật Báo chí (sửa đổi) quy định các trường hợp thu hồi giấy phép, thẩm quyền thu hồi giấy phép và giao Chính phủ quy định chi tiết; cơ quan báo chí phải chấm dứt hoạt động khi bị thu hồi giấy phép. Dự Luật cũng quy định về hoạt động báo chí trên không gian mạng (Điều 30); trách nhiệm của cơ quan báo chí khi mở kênh nội dung trên không gian mạng (Điều 31), để định hướng, dẫn dắt thông tin; hình thành các cơ quan chủ lực lớn, mạnh; thúc đẩy các nguồn lực xã hội cho phát triển báo chí...

Phát triển cơ quan, tập đoàn báo chí chủ lực quốc gia, có vai trò định hướng thông tin

Thẩm tra sơ bộ, về các nội dung liên quan đến kinh tế báo chí, Thường trực Ủy ban Văn hóa và xã hội của Quốc hội nêu rõ, Dự thảo Luật đã bổ sung, hoàn thiện một số quy định nhằm tạo điều kiện cho cơ quan báo chí có thêm nguồn thu, tháo gỡ khó khăn trong hoạt động. Như được Nhà nước hỗ trợ đầu tư, tài chính (Điều 10), mở rộng nguồn thu của cơ quan báo chí (Điều 21), quy định về liên kết, hợp tác (Điều 24, Điều 25), quy định về quảng cáo (Điều 38)…

Quang cảnh phiên họp. Ảnh: Quochoi.vn

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, Thường trực Ủy ban nhận thấy Dự án Luật còn thiếu khái niệm “kinh tế báo chí” để có hệ thống chính sách đồng bộ, toàn diện về vấn đề này. Một số quy định chưa cụ thể, chưa thực sự tạo thay đổi lớn về “kinh tế báo chí”, chưa giải quyết được những vướng mắc, khó khăn đặt ra với cơ quan báo chí, còn thiếu quy định cụ thể liên quan đến đầu tư công và cơ chế tự chủ.

Một số quy định cần có hướng dẫn cụ thể để tránh lợi dụng hoặc thương mại hóa báo chí như quy định nguồn thu từ hoạt động kinh doanh, dịch vụ, liên kết của cơ quan báo chí, các đơn vị trực thuộc cơ quan báo chí, quy định cơ quan báo chí sử dụng tài sản công để thực hiện liên kết thực hiện theo quy định pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công. Bên cạnh đó, cần bổ sung quy định liên quan đến việc liên kết với các nền tảng xuyên biên giới có khả năng mang lại nguồn thu lớn, đồng thời, bổ sung quy định về phạm vi được liên kết để bảo đảm bản quyền và tính độc lập của báo chí, trên cơ sở đó giao Chính phủ quy định chi tiết…

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lưu ý về việc phát triển cơ quan, tập đoàn báo chí chủ lực quốc gia, có vai trò định hướng thông tin. Ảnh: Quochoi.vn

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị xem xét bảo đảm tính thống nhất, khả thi của hệ thống pháp luật, nhất là các quy định của dự thảo Luật với các luật liên quan như Luật An ninh mạng, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật Sở hữu trí tuệ..., các quy định về đơn vị sự nghiệp công lập; bảo đảm yêu cầu tăng cường quản lý và phát triển các loại hình truyền thông, thông tin trên nền tảng số. Dự thảo Luật cần có cơ chế phù hợp để phát triển sự nghiệp báo chí cách mạng, tăng cường sự hiện diện của báo chí cách mạng trên các nền tảng xã hội, giữ vững mặt trận thông tin tuyên truyền trước sự phát triển của các nền tảng xuyên biên giới.

Chủ tịch Quốc hội yêu cầu tiếp tục sắp xếp hệ thống báo chí, truyền thông theo hướng tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đúng theo tinh thần Nghị quyết 18-NQ/TW và cuộc cách mạng sắp xếp về tổ chức bộ máy; tăng cường trách nhiệm của các cơ quan chủ quản, người đứng đầu. Cùng với đó, có giải pháp hiệu quả, chấn chỉnh, xử lý nghiêm các sai phạm, nhất là những sai phạm trên môi trường mạng; thực hiện tốt thông tin, tuyên truyền, tạo sự đồng thuận, niềm tin xã hội, khơi dậy khát vọng phát triển Việt Nam hùng cường, thịnh vượng và cổ vũ các mô hình, cách làm sáng tạo, gương người tốt, việc tốt. Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý phát triển cơ quan, tập đoàn báo chí chủ lực quốc gia, có vai trò định hướng thông tin.

Đối với cơ chế đặc thù về tài chính, Chủ tịch Quốc hội đề nghị nghiên cứu, xem xét kỹ lưỡng, bảo đảm đầy đủ các cơ sở về các nội dung liên quan tới kinh tế báo chí; hướng dẫn cụ thể, tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan báo chí trong quá trình triển khai thực hiện. Hoạt động báo chí trên không gian mạng phải bảo đảm chủ quyền, an ninh thông tin quốc gia.

Các ý kiến khác tại phiên họp cũng lưu ý, ngoài quy định về nguồn thu thì cần nghiên cứu, bổ sung thêm một số quy định khác về kinh tế báo chí như tài chính, tài sản... Nếu chỉ quy định là đơn vị sự nghiệp công lập hoặc đơn vị công thì khó hoạt động, vì nhiều cơ quan báo chí tổ chức như một đơn vị kinh tế, chấp nhận vay vốn ngân hàng, kinh doanh để sản phẩm có hiệu quả và có nguồn thu để bù đắp được chi phí và làm nghĩa vụ với nhà nước.

Giải trình thêm về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ VHTT&DL Nguyễn Văn Hùng cho biết, sẽ nghiên cứu thêm về nội dung kinh tế báo chí.

Kết luận nội dung họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí với chủ trương sửa đổi toàn diện Luật Báo chí nhằm tiếp tục thể chế hóa các quan điểm, chủ trương của Đảng, đồng thời khắc phục những hạn chế, vướng mắc, xử lý các vấn đề phát sinh trong thực tiễn và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước về báo chí.

Đồng thời lưu ý, tiếp tục cơ quan soạn thảo tiếp tục hoàn thiện quy định cụ thể, khả thi hơn về các chính sách hỗ trợ phát triển báo chí, nhất là đối với báo chí phục vụ nhiệm vụ chính trị, báo chí ở các nơi vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo và báo chí số. Đồng thời, làm rõ nguồn lực và cơ chế tài chính để thực hiện cơ chế đặt hàng, đấu thầu, giao nhiệm vụ, bảo đảm tính thống nhất với pháp luật về đầu tư công, về tài chính, ngân sách, lao động, công nghệ để tránh chồng chéo và tạo điều kiện cho cơ quan báo chí, phát huy tính tự chủ sáng tạo, đồng thời giữ vai trò định hướng của Nhà nước.

Về Cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, đây là điểm mới thể hiện tư duy tiếp cận với xu hướng hội tụ báo chí, truyền thông công nghệ trong thời đại số. Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu làm rõ tiêu chí xác định Cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, quy mô, cơ cấu tổ chức, phạm vi hoạt động, cơ chế tài chính và nhân sự, xem xét mối quan hệ giữa mô hình này và quy hoạch phát triển mạng lưới cơ sở báo chí sau năm 2025, bảo đảm tính kế thừa, đồng bộ, không tạo cơ chế đặc quyền hay trùng lặp chức năng, nhiệm vụ giữa các cơ quan báo chí.

Về hoạt động báo chí trên không gian mạng, đây cũng là nội dung mới, có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc trong bối cảnh chuyển đổi số và sự phát triển của các nền tảng xuyên biên giới. Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu quy định rõ hơn điều kiện hoạt động, cơ chế quản lý và trách nhiệm phối hợp giữa cơ quan báo chí Việt Nam với các nền tảng xuyên biên giới trong việc gỡ bỏ, xử lý thông tin sai sự thật, độc hại, bảo vệ chủ quyền thông tin quốc gia, hoàn thiện quy định về quyền tác giả, quyền liên quan đối với các sản phẩm báo chí, bảo đảm quyền lợi của người làm báo và trách nhiệm của cơ quan báo chí.

Dự án Luật Báo chí (sửa đổi) sẽ được trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV.

Nguyễn Vũ