Thiếu bộ tiêu chí đánh giá các điểm đến du lịch xanh của Hà Nội

Những vườn bưởi ở phường Phú Diễn (Hà Nội) với hàng trăm gốc bưởi chín sai quả tạo thành khung cảnh đẹp khác lạ hút hồn du khách. Ảnh: Khánh Huy

Chuyển mình trong cách kể chuyện của du lịch Thủ đô

Từ năm 2026, các cơ sở lưu trú và điểm du lịch không được phép sử dụng những vật dụng nhựa dùng một lần. Chính sách này được giới chuyên môn đánh giá là bước đi mang tính cách mạng trong phát triển bền vững du lịch Thủ đô. Bắt đầu từ những điều tưởng như nhỏ nhặt nhất như bàn chải đánh răng, dao cạo râu, túi ni-lông hay gói nhỏ sữa tắm trong khách sạn, các sản phẩm nhựa dùng một lần sẽ phải ngừng sử dụng hoàn toàn.

Lộ trình xanh còn được mở rộng tới các quán cà phê, nhà hàng, cửa hàng đồ uống trong khu vực Vành đai 1, từ cuối năm nay. Việc thí điểm không sử dụng đồ nhựa dùng một lần trong không gian ẩm thực, dịch vụ này không chỉ nhằm giảm lượng rác thải nhựa mà còn giúp nâng tầm hình ảnh du lịch Hà Nội trong mắt du khách quốc tế: một TP hiện đại, thân thiện với môi trường và nhân văn trong cách ứng xử với thiên nhiên. Tiếp đó là lộ trình cấm túi ni-lông miễn phí tại chợ, cửa hàng tiện lợi; tiến tới năm 2031, Hà Nội sẽ dừng hẳn việc sản xuất và nhập khẩu các loại nhựa dùng một lần và sản phẩm chứa vi nhựa.

Tuy nhiên, Tổng thư ký Hiệp hội Du lịch Việt Nam Vũ Quốc Trí góp ý, khó khăn lớn nhất nằm ở nguồn lực tài chính để đầu tư thay thế toàn bộ vật dụng bằng chất liệu thân thiện môi trường. Do đó, cần sớm ban hành chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng xanh và truyền thông để tạo động lực cho DN chuyển mình.

Nhận định về phát triển du lịch xanh, PGS.TS Phạm Trung Lương - Phó Chủ tịch Liên Chi hội Đào tạo Du lịch Việt Nam, thành viên Tổ chuyên gia tư vấn Quy hoạch quốc gia cho rằng, có 4 nguyên nhân và cũng là vấn đề quan trọng đã và đang cản trở nỗ lực của TP hướng đến xây dựng Hà Nội trở thành “Điểm đến du lịch xanh”.

Đó là nhận thức về vai trò của điểm đến du lịch xanh đối với phát triển du lịch du lịch nói chung, đặc biệt là đối với phát triển du lịch của các đô thị lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh phù hợp với xu hướng chuyển đổi xanh nền kinh tế trong bối cảnh thích ứng với tác động của biến đổi khí hậu còn hạn chế. Thứ hai, đó là việc cho đến nay Hà Nội chưa có được hệ thống tiêu chí để đánh giá và công nhận “Điểm đến du lịch xanh” phù hợp với điều kiện của TP. Đây là yếu tố trong hoạt động quản lý, xây dựng hệ thống điểm đến du lịch trên địa bàn TP phù hợp với tiềm năng và lợi thế của địa phương. Thứ ba, đó là chính sách và nguồn lực của TP để phát triển các điểm đến có tiềm năng thực sự trở thành các “Điểm đến du lịch xanh” còn hạn chế. Thứ tư là năng lực quản lý, phối hợp liên ngành chưa đáp ứng yêu cầu.

Cần “khung tiêu chí nhận diện” với một số nhóm chính

PGS.TS Phạm Trung Lương cho rằng, để phát triển điểm đến du lịch xanh, Hà Nội cần có khung tiêu chí nhận diện với ba nhóm chính: sử dụng hợp lý tài nguyên - điều tra, đánh giá, quy hoạch khai thác tài nguyên du lịch phù hợp; hạn chế tác động tiêu cực - đánh giá tác động môi trường, bảo vệ đa dạng sinh học, quản lý rác thải, áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng; ưu tiên sản phẩm thân thiện môi trường - phát triển du lịch sinh thái, gắn với bảo tồn tự nhiên và văn hóa. Đồng thời Hà Nội cần tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức cho đội ngũ quản lý; huy động nguồn lực từ Nhà nước, DN và cộng đồng; đẩy mạnh hợp tác với các địa phương, tổ chức quốc tế để chia sẻ kinh nghiệm, công nghệ.

Trước đó, tại Diễn đàn “Phát triển điểm đến xanh - Nâng tầm du lịch Việt Nam” diễn ra vào tháng 4/2025, ông Patrick Haverman - Phó Trưởng đại diện UNDP tại Việt Nam cho biết, hành trình “du lịch xanh” không dễ dàng. Rào cản lớn nhất là chi phí đầu tư. Các thiết bị tiết kiệm năng lượng, hệ thống xử lý nước thải, hay vật liệu sinh thái đều đòi hỏi nguồn vốn đáng kể, điều mà nhiều DN nhỏ và vừa, vốn chiếm phần lớn trong ngành, khó tiếp cận.

Thêm vào đó là nhận thức chưa đồng đều trong chuỗi cung ứng. Từ chủ nhà nghỉ đến hướng dẫn viên bản địa, không phải ai cũng sẵn sàng hoặc đủ năng lực tham gia. Một thách thức khác là giá thành. Dịch vụ của các tour tuyến này thường cao hơn so du lịch đại trà, trong khi thị trường lại chưa hoàn toàn nhận thức được giá trị mà các mô hình này mang lại. Nếu thiếu chiến lược truyền thông hiệu quả, sản phẩm dễ rơi vào tình thế “cao cấp nhưng ít khách”. Cuối cùng là thiếu chính sách khuyến khích rõ ràng. Dù khái niệm du lịch bền vững đã được nhấn mạnh trong các văn kiện ngành, nhưng hiện nay DN vẫn chưa được hưởng ưu đãi cụ thể về thuế, tín dụng, hay đấu thầu công khai. Điều này khiến nhiều đơn vị “chùn chân” trước ngưỡng cửa chuyển đổi.

Theo các chuyên gia, trước mắt, Việt Nam cần sớm xây dựng và ban hành bộ tiêu chí thống nhất về “du lịch xanh”, làm cơ sở đánh giá, giám sát và định hướng phát triển. Song song với đó là việc thiết lập các mô hình hợp tác đa ngành giữa Nhà nước, DN, tổ chức quốc tế và cộng đồng địa phương bảo đảm hiệu quả triển khai trên thực tế. Các chương trình truyền thông, giáo dục cũng cần được đẩy mạnh, nhằm từng bước hình thành lối sống, thói quen du lịch có trách nhiệm, thân thiện với môi trường trong mỗi người.

Trên thực tế, nhiều địa bàn, đơn vị sở hữu điểm đến và DN lữ hành có nhiều cố gắng, nhưng việc người dân vứt rác thải bừa bãi quanh địa điểm tham quan gây khó khăn cho chủ sở hữu điểm đến và DN lữ hành. Do đó, cần có cơ chế ưu đãi với những DN đầu tư, quan tâm đến du lịch xanh. Đối với cộng đồng dân cư, người dân tại các điểm du lịch cần được đào tạo kỹ năng để đón tiếp khách, cách làm du lịch cộng đồng và xây dựng các sản phẩm trải nghiệm gần gũi với thiên nhiên.

Thái Phương