Tân CEO Apple cần mạo hiểm hơn để thoát cái bóng của Tim Cook

Theo một số nguồn tin, hội đồng quản trị Apple đang chuẩn bị cho khả năng Tim Cook rời vị trí giám đốc điều hành Apple sớm nhất là vào năm 2026. Nếu 2026 là năm cuối cùng Tim Cook giữ chức giám đốc điều hành Apple, ông sẽ ra đi trong ánh hào quang.

Nhu cầu mạnh mẽ với dòng iPhone 17 đã giúp vốn hóa thị trường Apple vượt mốc 4.000 tỉ USD một thời gian ngắn trong tháng 10. Động lực quan trọng đứng sau đà tăng trưởng phi mã của cổ phiếu Apple hơn 10 năm qua là chương trình mua lại cổ phiếu quy mô lớn mà Tim Cook triển khai ngay từ những ngày đầu ông nắm quyền.

Việc liên tục bơm hàng trăm tỉ USD vào hoạt động này không chỉ giúp giảm lượng cổ phiếu lưu hành, qua đó đẩy giá cổ phiếu lên cao hơn, mà còn gửi tín hiệu mạnh mẽ tới nhà đầu tư rằng Apple tự tin vào tương lai tài chính của mình. Hiện giá cổ phiếu Apple đã tăng gấp 20 lần so với năm 2011, thời điểm Tim Cook chính thức kế nhiệm huyền thoại Steve Jobs (qua đời ngày 5.10.2011 vì bệnh ung thư tuyến tụy).

Thế nhưng, trong bối cảnh AI (trí tuệ nhân tạo) đang tạo ra cuộc thay đổi lớn nhất ngành công nghệ nhiều thập niên, Tim Cook cũng để lại phía sau nhiều dấu hỏi lớn về tương lai của Apple. Những thay đổi mà AI mang lại không chỉ tác động đến cách các thiết bị vận hành, mà còn có thể định nghĩa lại toàn bộ thị trường công nghệ tiêu dùng, từ phần cứng đến phần mềm và cả mô hình kinh doanh. Vì vậy, người kế nhiệm Tim Cook sẽ cần có tinh thần chấp nhận rủi ro cao hơn, dám thử nghiệm những hướng đi táo bạo và sẵn sàng đặt cược vào một tầm nhìn mới cho Apple, về cách công nghệ có thể định hình lại cuộc sống con người.

Nhiệm kỳ của Tim Cook, bắt đầu bốn năm sau khi iPhone ra mắt, gắn chặt với kỷ nguyên smartphone. Dù doanh số smartphone toàn cầu đã đạt đỉnh gần một thập kỷ trước, chưa có gì đủ sức làm lu mờ vị trí trung tâm của thiết bị này trong hệ sinh thái công nghệ tiêu dùng.

Tim Cook đã tận dụng rất tốt lợi thế mà iPhone mang lại, từng bước xây dựng và củng cố một hệ sinh thái khổng lồ xoay quanh chiếc smartphone này. Ông không chỉ mở rộng danh mục thiết bị phần cứng với các sản phẩm thành công như AirPods, MacBook và Apple Watch, mà còn phát triển mạnh mảng dịch vụ gồm App Store, iCloud, Apple Music và nhiều nội dung số khác. Nhờ sự kết hợp giữa phần cứng, phần mềm và dịch vụ, Apple dưới thời Tim Cook đã tạo ra hệ sinh thái gắn kết, nơi người dùng bị thu hút và khó rời bỏ, qua đó giúp doanh thu của công ty tăng trưởng ổn định trong nhiều năm.

Tuy nhiên, vị thế tưởng như bất khả xâm phạm của Apple dưới thời Tim Cook không phải là điều được đảm bảo trong tương lai. Những biến động do AI tạo ra có thể làm thay đổi toàn bộ thị trường, buộc Apple phải thích ứng nhanh hơn bao giờ hết. Vì thế, tân giám đốc điều hành Apple sẽ phải chứng minh khả năng không chỉ biết tận dụng AI để củng cố những nền tảng vững chắc mà Tim Cook đã xây dựng suốt hơn một thập niên qua, mà còn phải đủ táo bạo để khai thác đặc tính đột phá của công nghệ này.

John Ternus có khả năng sẽ kế nhiệm vai trò CEO Apple của Tim Cook - Ảnh: Internet

Màn ra mắt thiếu suôn sẻ của Apple Intelligence (bộ tính năng AI) năm ngoái, với nhiều tính năng bị trì hoãn, là điều đáng lo. Ảnh hưởng lâu dài của sự cố này vẫn khó dự đoán. Do nắm quyền kiểm soát trải nghiệm của hơn 1,56 tỉ người dùng iPhone, Apple có thể thoải mái lựa chọn mô hình ngôn ngữ lớn (công nghệ nền tảng cho các ứng dụng AI như chatbot) nào để tích hợp, từ các mô hình nội bộ đến sản phẩm của đối tác như OpenAI hay Google, tùy theo nhu cầu và chiến lược của từng giai đoạn.

Trong bối cảnh các mô hình ngôn ngữ lớn hiện nay chưa tạo ra sự khác biệt đủ lớn so với đối thủ cạnh tranh và “trí thông minh” này giống như hàng hóa phổ thông mà nhiều hãng có thể cung cấp, việc Apple chậm chân vài tháng so với kế hoạch có thể không phải là vấn đề quá nghiêm trọng. Điều quan trọng là khi Apple Intelligence thực sự hoàn thiện, hãng vẫn còn khả năng định hình lại cách người dùng tương tác với iPhone, chẳng hạn nếu Siri giúp hoàn thành tác vụ qua một yêu cầu đơn giản bằng giọng nói thay vì vô số lần chạm màn hình. Điều đó có thể thúc đẩy các chu kỳ nâng cấp iPhone trong tương lai và thổi luồng sinh khí mới vào sản phẩm chủ lực của Apple.

Apple có nguy cơ bị đẩy vào vị trí chỉ “thu phí trung gian”

Tuy nhiên, việc Apple tạm thời đi sau trong cuộc cách mạng AI tiềm ẩn nhiều rủi ro không nhỏ. Nếu các mô hình ngôn ngữ lớn thực sự trở thành trung tâm của đổi mới công nghệ trong thập kỷ tới, các công ty tạo ra chúng như OpenAI, Google hay Anthropic sẽ trực tiếp quyết định trải nghiệm số của người dùng. Khi đó, Apple, vốn quen với vai trò kiểm soát toàn bộ hệ sinh thái iPhone từ phần cứng đến phần mềm, có nguy cơ bị đẩy vào vị trí chỉ “thu phí trung gian”. Đây là một kịch bản hoàn toàn không có lợi cho Apple vì làm suy yếu khả năng dẫn dắt xu hướng công nghệ của gã khổng lồ công nghệ Mỹ.

Không chỉ vậy, nhiều chuyên gia dự đoán mô hình ngôn ngữ lớn có thể sớm trở thành một dạng “hệ điều hành mới”, nơi người dùng tương tác trực tiếp bằng ngôn ngữ tự nhiên thay vì thông qua giao diện ứng dụng như trước đây. OpenAI gần đây đã minh chứng cho điều đó khi giới thiệu tính năng cho phép người dùng ChatGPT kích hoạt và sử dụng ứng dụng ngay từ trong chatbot, bỏ qua quy trình truyền thống là mở từ màn hình iPhone. Đây là thách thức rõ ràng với mô hình App Store - nguồn doanh thu quan trọng và là nền tảng kiểm soát toàn bộ trải nghiệm ứng dụng của Apple. Nếu AI tiếp tục phát triển theo hướng này, Apple sẽ buộc phải tìm ra cách thích nghi để không bị mất quyền kiểm soát “cửa ngõ” kết nối người dùng với thế giới số.

Một dấu ấn nổi bật trong thời kỳ Tim Cook lãnh đạo Apple là chiến lược mở rộng quyền kiểm soát gần như toàn bộ lớp quan trọng trong “ngăn xếp” công nghệ. Apple không chỉ tự thiết kế chip để tối ưu hiệu năng cho iPhone, iPad và Mac, mà còn kiểm soát chặt chẽ hệ điều hành, phần mềm, dịch vụ và chuỗi cung ứng phần cứng. Chính cách tiếp cận “làm chủ từ đầu đến cuối” này giúp Apple tạo ra những sản phẩm có độ ổn định, tối ưu và đồng nhất mà ít đối thủ có thể sánh được. Tuy nhiên, khi AI trở thành trung tâm của cuộc cạnh tranh mới, Apple phải tính đến những bước đi táo bạo hơn, gồm cả khả năng thâu tóm một trong các công ty hàng đầu về mô hình AI. Một thương vụ như vậy không chỉ giúp Apple tự chủ trong năng lực AI lõi, mà còn đảm bảo hãng không phải phụ thuộc vào các đối thủ tiềm tàng như OpenAI, Google trong tương lai dài hạn.

Câu hỏi lớn hơn và mang tính chiến lược là liệu sự trỗi dậy của AI có đánh dấu hồi kết cho kỷ nguyên smartphone mà Apple đang thống trị. Thiết bị mới thuần AI có thể làm thay đổi thói quen sử dụng công nghệ, thu hút sự chú ý của người dùng theo cách mà smartphone từng làm cách đây 15 năm? Những thiết bị này có thể là kính thông minh, trợ lý AI đeo được hoặc hình thức tương tác hoàn toàn mới mà hiện nay chúng ta vẫn chưa hình dung được. Đến nay, Tim Cook chưa đưa ra định hướng rõ ràng nào cho loại phần cứng mang tính cách mạng đó.

Vision Pro là canh bạc lớn nhất của Tim Cook đến nay, nhưng lại gây thất vọng về doanh số - Ảnh: Internet

Kính thực tế hỗn hợp Vision Pro là canh bạc lớn nhất đến nay của Tim Cook, khi tung ra thị trường một thiết bị có giá đến 3.500 USD và cách tương tác mới với thế giới số, mà Apple gọi là “điện toán không gian”. Về mặt công nghệ, Vision Pro rất ấn tượng với màn hình độ phân giải cực cao, công nghệ theo dõi mắt, cảm biến môi trường, âm thanh không gian, giao diện điều khiển bằng tay và giọng nói... Tuy nhiên, những công nghệ tiên tiến này chỉ phù hợp với một số đối tượng nhỏ, chẳng hạn nhà sáng tạo nội dung, chứ không phải dành cho mọi người như iPhone. Trong khi đó, Meta Platforms đã đi trước Apple với dòng kính thông minh nhẹ nhàng, thời trang và dễ tiếp cận hơn, chiếm được ưu thế trên thị trường.

Dưới thời Tim Cook, Apple vẫn tỏ ra thận trọng và chưa mạnh dạn bước vào lĩnh vực robot - thị trường phần cứng AI tiềm năng có thể trở thành mảng kinh doanh quan trọng trong tương lai. Việc Apple hủy bỏ dự án ô tô tự lái vào tháng 2.2024 đã tạo khoảng trống trên thị trường, khiến nhiều người xem Tesla như hãng tiên phong trong lĩnh vực robot tiêu dùng, dù dưới hình thức ô tô tự lái hay robot hình người.

Dù công nghệ tự lái của Tesla đang bị chậm tiến độ so với kế hoạch ban đầu và robot hình người Optimus vẫn chưa có bước tiến đáng kể, tinh thần chấp nhận rủi ro cực kỳ mạnh mẽ của Elon Musk giúp Tesla có cơ hội nắm lợi thế dẫn đầu sớm trên thị trường và thu hút sự chú ý từ nhà đầu tư cũng như người tiêu dùng quan tâm những công nghệ này.

Giám đốc điều hành Apple tiếp theo, nhiều khả năng là John Ternus (hiện là phó chủ tịch cấp cao phụ trách kỹ thuật phần cứng), sẽ phải mạnh dạn nâng tầm các khoản đầu tư và dự án chiến lược, đi xa hơn so với những gì Tim Cook từng thực hiện.

Nhiệm vụ cấp bách và đầy thách thức nhất mà tân giám đốc điều hành Apple cần làm có lẽ là thuyết phục nhà đầu tư, vốn đã quen với lợi nhuận ổn định từ iPhone, rằng đến lúc phải vươn tầm ra ngoài “cỗ máy in tiền” dưới thời Tim Cook hơn một thập kỷ qua.

Sơn Vân