Hệ thống tín ngưỡng Tứ Pháp là sự kết hợp hài hòa giữa tín ngưỡng bản địa của Việt Nam và giáo lý đạo Phật được du nhập từ Ấn Độ.
Được giới nghiên cứu đánh giá như một hình mẫu sớm nhất, tiêu biểu và hoàn chỉnh nhất của cấu trúc lễ hội của người Việt Nam, lễ hội vùng Dâu (thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh) đang được Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh lập hồ sơ đề nghị đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
'Dù ai buôn bán đâu đâu/ Hễ trông thấy tháp chùa Dâu thì về/ Dù ai buôn bán trăm nghề/ Tháng Tư ngày Tám nhớ về hội Dâu'. Theo câu ca xưa, người dân địa phương và du khách thập phương lại náo nức hướng về chùa Dâu (phường Thanh Khương, thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh) để hòa mình vào không gian lễ hội với những phong tục độc đáo, gắn liền với tín ngưỡng của người Bắc Ninh - Kinh Bắc xưa.
Trong dịp nghỉ lễ 30/4-1/5 năm nay, các điểm đến ở Bắc Ninh: Nhà hát Dân ca Quan họ, Đền Cùng- Giếng Ngọc (cùng ở thành phố Bắc Ninh); Làng nghề tranh dân gian Đông Hồ, chùa Dâu, chùa Bút Tháp, Lăng và Đền thờ Kinh Dương Vương (cùng ở thị xã Thuận Thành)... tiếp tục là sự lựa chọn thăm quan, trải nghiệm của khá đông người dân và du khách...
Tỉnh Bắc Ninh triển khai hàng loạt giải pháp đánh thức 'miền di sản' bên bờ sông Đuống, sông Cầu để phát triển du lịch nói riêng, công nghiệp văn hóa nói chung. Quý I/2025, tỉnh đón gần 1,2 triệu lượt khách, tăng 60% so với cùng kỳ năm 2024, đó chính là thành công bước đầu.
Nơi phát tích 'Đẻ đất đẻ nước' được cho là ở xã Thiết Ống (Bá Thước - Thanh Hóa), hiện vẫn còn dấu vết ở Đồi Chu. Theo nhiều nghiên cứu, các nhân vật, sự kiện được kể gần như trùng khớp với huyền sử thời Hùng Vương. Phải chăng bộ sử thi vĩ đại này là sự sáng tạo không chỉ của người Mường, mà của người Việt cổ nói chung (!?). Kiệt tác có các roóng (chương) nói về 'Đẻ đất đẻ nước', 'Đẻ trứng Điếng', 'Xin lửa', 'Làm nhà', 'Hỏi vợ', 'Trồng dâu nuôi tằm'…
Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bắc Ninh có kế hoạch tổ chức các tour du lịch miễn phí nhằm thu hút, hỗ trợ người dân địa phương và du khách tham quan các điểm di tích lịch sử, văn hóa trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.
Chùa Dâu là một trong những ngôi chùa cổ nhất Việt Nam, nơi khởi nguồn của đạo Phật, được dân gian vinh danh là 'Đệ nhất cổ tự trời Nam'.
Chùa Dâu còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như Pháp Vân Tứ, Duyên Ứng Tự, Cổ Châu Tự, Thiền Định Tự. Được biết, nơi đây là trung tâm của thành cổ Luy Lâu từ thế kỷ thứ hai sau công nguyên.
Các thương nhân Ấn Độ trên con đường thương mại đã mang tín ngưỡng của mình vào Luy Lâu, rồi hòa nhập với tín ngưỡng bản địa hình thành nên Phật giáo Tứ Pháp, với hình tượng người mẹ là Phật Mẫu Man Nương.
Mạc Đĩnh Chi (1272-1346), tự là Tiết Phu, danh thần nhà Trần, quê ở Lũng Động, huyện Nam Sách (Hải Dương), từ nhỏ đã nổi tiếng học giỏi. Năm 1304, ông đỗ Trạng nguyên khoa thi Thái học sinh đời vua Trần Anh Tông. Mạc Đĩnh Chi đã cho tu sửa lại chùa Dâu, xây chùa 100 gian, tháp chín tầng và cầu chín nhịp.
Chùa cổ Pháp Vân Tự tức chùa Dâu (xã Thanh Khương, thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh) là một trong những ngôi chùa có công trình kiến trúc độc đáo, mang nhiều giá trị tâm linh - nơi khởi nguồn của đạo Phật.
Trong cuộc trao đổi, tọa đàm ngày hôm nay, chúng tôi trao đổi 3 vấn đề chính: 1. Thực trạng thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu tỉnh Bắc Ninh; 2. Một số tồn tại hạn chế trong thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu ở Bắc Ninh; 3. Định hướng quản lý thực hành tín ngưỡng trong thời gian tới.
Thuận Thành (Bắc Ninh) là vùng đất hiếm của nước ta có ba Thủy tổ: Vua Thủy tổ Kinh Dương Vương, Thủy tổ sự học Sĩ Nhiếp và Tổ chùa Phật giáo Việt Nam.
Trong dòng lịch sử Phật giáo Việt Nam, tín ngưỡng thờ Tứ Pháp được hình thành vào những thế kỷ đầu công nguyên, chỉ có ở Việt Nam.
Chùa Dâu tọa lạc tại xã Thanh Khương (huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh). Theo những sử liệu, chùa được xây dựng từ năm 187 và hoàn thành vào năm 226. Đây được coi là ngôi chùa cổ xưa nhất gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của Phật giáo tại Việt Nam.
Tín ngưỡng Tứ pháp là tín ngưỡng thờ 4 vị thần tự nhiên được tôn phong là Phật, gồm: thần Mưa (Pháp Vũ), thần Mây (Pháp Vân), thần Sấm (Pháp Lôi), thần Chớp (Pháp Điện). Đây là 4 vị thần có ảnh hưởng quyết định đến nền sản xuất nông nghiệp lệ thuộc nhiều vào thiên nhiên của người Việt xưa. Tín ngưỡng này xuất hiện từ những năm đầu Công nguyên, đầu tiên là ở vùng Luy Lâu – thủ phủ đất Giao Châu xưa (nay thuộc xã Thanh Khương, huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh) rồi lan tỏa đi nhiều địa phương khác ở Bắc Bộ, trong đó có Hà Nam.
Hình tượng người phụ nữ có tầm quan trọng đặc biệt trong nhiều tín ngưỡng dân gian ở Việt Nam. Cùng điểm qua nét chính về các tục thờ phụ nữ độc đáo này.
Lật lại một số ghi chép sử liệu hoặc văn chương Việt Nam trung đại, có thể thấy câu chuyện sinh con đẻ cái dường như xuất hiện theo nhiều kịch bản khá bất ngờ. Tuy thế, một điểm xuyên suốt và trùng lặp đây đó là hình ảnh người phụ nữ, chủ thể chính của câu chuyện đó, lại khá mờ nhạt.
Trong dòng lịch sử Phật giáo Việt Nam, tín ngưỡng thờ Tứ Pháp được hình thành vào những thế kỷ đầu công nguyên. Đây được coi là một tín ngưỡng độc đáo chỉ có ở Việt Nam, gắn liền với nền nông nghiệp lúa nước, là kết quả của sự dung hòa giữa Phật giáo Ấn Độ và văn hóa bản địa.
Nổi tiếng khắp Hà Nam và miền Bắc nước ta bởi vẻ cổ kính và thiêng liêng trên diện tích lên tới 10ha, chùa Bà Đanh (còn gọi là Bảo Sơn Tự) ở thôn Đanh, xã Ngọc Sơn, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam gắn với thành ngữ 'Vắng như chùa Bà Đanh' hiện nay đã không còn vắng vẻ, đìu hiu. Nhưng dù có đông phật tử và du khách chiêm bái thì nơi đây vẫn toát nên vẻ tôn nghiêm, tĩnh mịch vốn có của một cổ tự linh thiêng...
Luy Lâu được coi là trung tâm Phật giáo xuất hiện sớm nhất trong ba trung tâm Phật giáo thời kỳ khởi thủy ở khu vực Đông Á và Đông Nam Á. Luy Lâu là minh chứng cho sự hòa hợp của Phật giáo Ấn Độ với tín ngưỡng bản địa, chứ không phải là sản phẩm của 1.000 năm Bắc thuộc.
Một câu chuyện ngụ ngôn triết lý về đời người: Con gì buổi sáng đi bốn chân, buổi trưa đi hai chân, buổi chiều đi ba chân. Đáp: Con người. Thì ra đời người là một hành trình đi. Còn nhỏ thì 'đi' bằng cách bò; lớn lên thì đi một cách đích thực, mạnh mẽ, khỏe khoắn; về già cũng đi nhưng phải chống gậy. Cây gậy quen thuộc và gắn bó với bất cứ ai...
Chùa Bà Đanh tọa lạc trên diện tích 10ha nằm ở thôn Đanh, xã Ngọc Sơn, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam. Chùa dựa lưng vào núi Ngọc, quay mặt hướng Nam, ba phía được con sông Đáy hiền hòa ôm trọn. Địa thế đẹp, cảnh quan sơn thủy hữu tình càng tôn thêm vẻ linh thiêng, huyền bí của ngôi chùa.
Nàng Man Nương thiếp đi ngay lối ra vào. Đức Khâu Đà La đi giảng đạo về thấy vậy không nỡ đánh thức mà bước qua. Man Nương sau đó thụ thai và sinh hạ một bé gái…
Khi nhắc đến chùa, chúng ta nghĩ ngay đến mục đích chính của ngôi chùa là thờ Phật. Tuy nhiên, khi du nhập vào Việt Nam, đặc biệt một số khu vực Bắc Bộ thì sớm hòa nhập với những tín ngưỡng bản địa khác. Hệ thống Tứ Pháp là một tục thờ bản địa đóng vai trò quan trọng trong việc 'Việt hóa' đạo Phật để gần gũi hơn với đời sống nông nghiệp.
Pho tượng Pháp Vân ở chính điện chùa Dâu gắn liền với một truyền thuyết huyền bí về nàng Man Nương và sự hình thành của hệ thống Tứ Pháp được lưu truyền hàng nghìn năm qua.
Nàng Man Nương thiếp đi ngay lối ra vào. Đức Khâu Đà La đi giảng đạo về thấy vậy không nỡ đánh thức mà bước qua. Man Nương sau đó thụ thai và sinh hạ một bé gái…