Tác phẩm 'Vợ nhặt' vào môn thi Ngữ văn, nhận được nhiều lời khen đề hay

Thầy Nguyễn Hoằng Thu (người mặc áo trắng) trao đổi với các thí sinh sau khi làm bài xong

* Thầy Nguyễn Hoằng Thu, giáo viên Trường TH-THCS-THPT Song ngữ Á Châu (TP.Biên Hòa): Đề thi logic, phân tích theo một chủ đề xuyên suốt

Cấu trúc đề thi vẫn ổn định như mọi năm: phần đọc hiểu chiếm 3 điểm, phần nghị luận chiếm 7 điểm. Phần đọc hiểu sử dụng ngữ liệu là 1 trích đoạn thơ.

Trong đó, câu 1 và 2 ở mức độ nhận biết. Câu số 3 của phần đọc hiểu hơi khó, phù hợp với yêu cầu phân loại để phục vụ tuyển sinh đại học, yêu cầu học sinh phải nêu được tác dụng của biện pháp tu từ.

Câu số 4, theo thầy Thu là đơn giản vì học sinh có thể dựa vào biểu tượng trong câu thơ để rút ra bài học cho bản thân. Đây là câu vận dụng nên học sinh có thể làm tương đối tốt.

Phần nghị luận, trong câu 1 nghị luận xã hội nói về “sự cần thiết phải biết cân bằng cảm xúc trong cuộc sống”, có liên quan đến đoạn thơ trong phần đọc hiểu là “đi qua cơn giông”.

Đề ra rất hay vì đúng với xu hướng hiện tại là mong muốn con người biết đối diện với những cảm xúc tiêu cực và vượt qua nó.

Về câu nghị luận văn học, thầy Thu dự đoán là học sinh sẽ phải mất nhiều thời gian cho câu này. Đặc biệt, với những học sinh có tâm lý học tủ thì thường sẽ không “tủ” bài này.

Câu nghị luận này sẽ thể hiện được năng lực phân tích, cảm nhận của học sinh đúng với định hướng dạy và học môn văn trong nhà trường hiện nay.

Đoạn trích của đề nằm trong phần cuối của tác phẩm “Vợ nhặt” nhà văn Kim Lân. Đoạn trích nói về cách mà bà cụ Tứ làm điểm tựa cho Tràng và Thị vượt qua được những tín hiệu tiêu cực. Trước đó là bữa ăn đón nàng dâu mới với cám và chè khoán; tín hiệu thúc thuế.

Tuy nhiên, bà cụ Tứ vẫn cố gắng giữ nhịp cho bữa ăn và trở thành điểm tựa tinh thần cho 2 đứa con của mình. Kết lại là tín hiệu tích cực cho một tương lai tươi sáng.

Có thể nói đề thi văn ra rất logic, theo một chủ đề xuyên suốt từ đầu đến cuối là cân bằng cảm xúc trong cuộc sống để vượt qua khó khăn.

* TS Đỗ Thị Cẩm Vân, Phó hiệu trưởng Trường THCS Phan Chu Trinh (H.Trảng Bom), thành viên Hội đồng bộ môn Ngữ Văn (Sở GD-ĐT): Cấu trúc đề quen thuộc, học sinh trung bình không khó để đạt mức 5-6 điểm

Đề thi chính thức môn Ngữ văn kì thi tốt nghiệp THPT năm 2023 bám sát cấu trúc của đề thi tham khảo do Bộ GD-ĐT công bố. Cấu trúc đề thi theo đúng định hướng của đề thi tham khảo. Đây là cấu trúc ra đề quen thuộc trong những năm gần đây nên học sinh sẽ không cảm thấy bỡ ngỡ.

Học sinh trung bình không khó để đạt mức điểm 5-6; học sinh khá có thể đạt mức 7-8 điểm. Đề có tính bao quát, bám sát chương trình sách giáo khoa, có đầy đủ các mức độ nhận thức, có tính phân loại học sinh. Mặc dù câu hỏi không bất ngờ, hay đòi sự sáng tạo cao nhưng học sinh cần phải chắc chắn kiến thức và nắm vững các kĩ năng làm các dạng bài mới có thể đạt được điểm khá, giỏi.

Phần đọc hiểu ra một đoạn thơ trong Đi qua cơn giông của Anh Ngọc. Đây là một ngữ liệu hay, giàu ý nghĩa, đảm bảo cơ bản cho yêu cầu đọc hiểu. Nhìn chung, các câu hỏi đọc hiểu vừa sức với học sinh. Về dạng câu hỏi, đề thi tập trung vào những dạng câu hỏi quen thuộc, đã từng được ra nhiều lần trong đề thi của các năm trước, đây chưa phải là những câu hỏi có sự đổi mới, hay sáng tạo.

Các câu 1, 2, 3 là dạng câu hỏi mà học sinh cấp ở THCS đã từng làm quen có thể làm được. Câu 1,2 ở mức độ nhận biết, tương đối dễ dàng với học sinh. Câu 3 ở mức độ thông hiểu cũng tương đối nhẹ nhàng do đã xác định biện pháp tu từ so sánh, nhiệm vụ của học sinh là nêu tác dụng. Câu 4 là câu hỏi ở mức vận dụng, mang tính phân loại cho phần Đọc-hiểu, đòi hỏi học sinh phải hiểu đúng nội dung ẩn dụ của dòng thơ Ai cũng đi qua cơn giông của riêng mình rồi từ đó có sự suy ngẫm và rút ra lẽ sống cho bản thân.

Phần làm văn, câu nghị luận xã hội yêu cầu viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ về sự cần thiết phải biết cân bằng cảm xúc trong cuộc sống. Đây là vấn đề có ý nghĩa xã hội thiết thực bởi cân bằng cảm xúc có thể xem là một kĩ năng sống quan trọng cần có trong xã hội hiện đại.

Câu nghị luận văn học yêu cầu phân tích đoạn trích trong Vợ nhặt của Kim Lân đồng thời nhận xét cách nhìn cuộc sống của nhà văn. Trong hai yêu cầu của câu này, yêu cầu thứ nhất ở mức độ cơ bản, yêu cầu thứ hai ở mức độ cao hơn để phân hóa mức điểm khá và giỏi. Đề bài đòi hỏi học sinh không chỉ nắm chắc kiến thức về tác giả, tác phẩm; thành thạo kỹ năng phân tích văn bản văn xuôi; mà còn phải thực sự hiểu cách nhìn cuộc sống của nhà văn Kim Lân qua đoạn trích.

* Cô Phạm Thị Lịch, cựu giáo viên dạy Ngữ văn, Trường THPT Long Thành: Một số gợi ý cho phần làm văn

Về phần nghị luận xã hội tưởng chừng là dễ nhưng lại không hề dễ đối với học sinh lực học trung bình. Vì yêu cầu của nghị luận xã hội đòi hỏi phải có dẫn chứng cụ thể với độ chính xác cao. Đây chính là tính phân hóa của đề.

Câu nghị luận văn học đòi hỏi thí sinh phải nắm bắt được cả 3 nhân vật: cụ Tứ, Tràng và người vợ nhặt. Tác giả để cho câu chuyện được bàn luận trong một bữa ăn. Đối với câu này, đầu tiên, học sinh phải nói được bối cảnh của xã hội đương thời (nạn đói năm 1945).

Về mối quan hệ giữa các nhân vật, thí sinh cần chú ý nhân vật người vợ nhặt, vì đã mang cho gia đình một sinh khí sống, đã tác động đến bà cụ Tứ và Tràng. Đây là một yêu cầu khó của đề.

Yêu cầu thứ 3, thí sinh phải nhận ra được tâm trạng của Tràng, nhận thức của Tràng (cũng chính là nhận thức của những người nông dân trong bối cảnh xã hội lúc bấy giờ). Ở đây, thí sinh cần chú ý hình tượng lá cờ đỏ bay phấp phới chính là một điểm sáng; mở ra nhận thức mới của người nông dân đối với cách mạng (dù còn là nhận thức tự phát).

Thí sinh muốn đạt điểm cao hơn thì cần phải có sự so sánh với các tác phẩm văn học hiện thực cùng thời. Ví dụ như so sánh kết thúc của nhân vật chị Dậu trong tác phẩm Tắt đèn của Ngô Tất Tố; kết thúc của nhân vật Chí Phèo trong truyện ngắn cùng tên của nhà văn Nam Cao để thấy được rằng kết thúc của truyện ngắn Vợ nhặt có điểm sáng, mở ra một hy vọng mới về ngày mai tươi sáng hơn.

Hải Yến (ghi)