Sửa đổi Luật Giá: Đẩy mạnh phân cấp, kiểm soát thị trường và nâng cao kỷ luật

Hoàn thiện thể chế, phù hợp mô hình chính quyền hai cấp

Theo Tờ trình của Chính phủ, việc sửa đổi Luật Giá là cần thiết, nhằm tháo gỡ các “điểm nghẽn” thể chế, bảo đảm tính thống nhất với hệ thống pháp luật và phù hợp với chủ trương sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước. Dự thảo lần này tập trung tinh gọn bộ máy, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và cắt giảm thủ tục hành chính trong lĩnh vực thẩm định giá.

Toàn cảnh phiên họp.

Luật sửa đổi gồm 2 điều, trong đó điều chỉnh đáng chú ý là chuyển trách nhiệm triển khai bình ổn giá từ cấp huyện xuống cấp xã, phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Đồng thời, dự thảo sửa đổi, bổ sung thẩm quyền định giá đối với một số hàng hóa, dịch vụ đặc thù như khí thiên nhiên, hàng không, kiểm định kỹ thuật, chứng khoán, dự trữ quốc gia, y tế và giáo dục.

Luật cũng bổ sung dịch vụ hạ tầng khu công nghiệp, khu kinh tế đầu tư bằng vốn ngân sách vào danh mục Nhà nước định giá; bãi bỏ quy định về thanh tra chuyên ngành giá để thống nhất với Luật Thanh tra năm 2025; đơn giản hóa điều kiện cấp giấy chứng nhận kinh doanh dịch vụ thẩm định giá.

Chính phủ đề xuất xem xét và thông qua dự án Luật theo trình tự rút gọn tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025) do tính cấp thiết trong quá trình tổ chức lại bộ máy hành chính.

Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính tán thành với Tờ trình của Chính phủ, cho rằng phạm vi sửa đổi hợp lý, bảo đảm phù hợp với các luật hiện hành. Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra lưu ý việc giao nhiệm vụ bình ổn giá cho cấp xã cần đánh giá kỹ năng lực nhân sự và nguồn lực thực hiện, bởi thực tế mỗi xã hiện chỉ có trung bình 0,6 cán bộ tài chính - kế toán chuyên trách.

Ủy ban cũng đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ phạm vi phân cấp định giá, đặc biệt với các dịch vụ mang tính liên vùng như vận chuyển khí thiên nhiên, hoặc hàng dự trữ quốc gia - nhằm tránh tình trạng chồng chéo, thiếu thống nhất trong điều hành giá.

Đảm bảo phân cấp đi đôi với kiểm soát quyền lực

Các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất rằng, lần sửa đổi này chủ yếu tập trung hoàn thiện thể chế, gắn với việc thực hiện mô hình chính quyền hai cấp và yêu cầu nâng cao kỷ luật, kỷ cương trong quản lý giá.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đánh giá, trọng tâm của lần sửa đổi này là hoàn thiện cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tăng cường quản lý nhà nước về giá, đồng thời bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và kiềm chế lạm phát. Chủ tịch Quốc hội yêu cầu các cơ quan phải đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý giá, đặc biệt là tăng cường hỗ trợ công nghệ (số hóa, AI) cho cấp xã để nâng cao hiệu quả điều hành. Theo Chủ tịch Quốc hội, quan điểm là nghiên cứu đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, không để ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp. Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, nhà nước phải luôn quản lý, điều tiết thị trường, không để giá tăng bất hợp lý.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị Bộ Tài chính làm rõ lý do kéo dài thời gian thanh tra chuyên ngành về giá từ 10 ngày lên 15 ngày, với quan điểm cần xem xét rút ngắn để tránh gây khó khăn cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, các nội dung như mở rộng Quỹ bình ổn giá (từ nguồn ngoài ngân sách nhà nước), nâng cao chuẩn mực thẩm định giá theo thông lệ quốc tế, và tăng cường quản lý cơ sở dữ liệu giá cũng là những vấn đề cốt lõi được nhấn mạnh nhằm siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong điều hành giá.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải cho rằng cần nghiên cứu cơ chế ủy quyền, phối hợp giữa cấp xã và cấp tỉnh trong bình ổn giá, tránh quá tải cho cơ sở. Trong khi đó, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn đề nghị phân cấp mạnh mẽ việc định giá dịch vụ công trong các lĩnh vực thiết yếu như y tế, giáo dục, hạ tầng, nhưng vẫn đảm bảo thống nhất quản lý đối với các dự án sử dụng ngân sách.

Về thanh tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng lưu ý, việc bỏ “thanh tra chuyên ngành giá” có thể tạo khoảng trống pháp lý; do đó, cần điều chỉnh thuật ngữ thành “thanh tra trong lĩnh vực giá” để duy trì cơ sở pháp lý cho Thanh tra Chính phủ thực hiện nhiệm vụ.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu tại phiên họp.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định, dự thảo Luật tiếp tục củng cố nguyên tắc Nhà nước tôn trọng quyền tự định giá của doanh nghiệp, chỉ điều tiết gián tiếp thông qua các công cụ kinh tế vĩ mô, như bình ổn giá, giá kê khai, giá tham chiếu và thanh tra - kiểm tra.

Bộ trưởng cho biết, việc giao nhiệm vụ bình ổn giá cho cấp xã là bước đi cần thiết để phản ứng nhanh với biến động thị trường, song cần song hành với đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ tài chính cơ sở.

Đối với thẩm quyền định giá dịch vụ hạ tầng khu công nghiệp, khu kinh tế, Bộ Tài chính kiến nghị giao UBND cấp tỉnh định giá cụ thể, không qua bước định khung giá, nhằm tránh phát sinh thêm thủ tục và phù hợp với thực tế triển khai tại địa phương.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải kết luận phiên thảo luận.

Kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp thu đầy đủ ý kiến, đảm bảo sự thống nhất của Luật Giá với các luật khác như Luật Thanh tra, Luật Doanh nghiệp, Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Khám chữa bệnh, cùng các dự luật sẽ trình tại Kỳ họp thứ 10. Ông nhấn mạnh: “Việc phân cấp, phân quyền phải gắn với kiểm soát quyền lực, phòng chống tiêu cực và đảm bảo vai trò điều tiết của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường”.

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giá dự kiến sẽ được Quốc hội xem xét và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025) theo quy trình rút gọn.

Huy Tùng