Sứ mệnh thiêng liêng của người làm báo

Sự thật, lẽ phải và ngọn bút

“Tôi đứng đây và nhìn xuống hội trường này, lòng dâng đầy cảm xúc. Tôi trân trọng tất cả anh em, đồng chí, đồng nghiệp, bạn bè, đặc biệt xúc động vô cùng khi được ôm nhà báo Hà Đăng - bậc lão thành năm nay đã 97 tuổi. Sự quan tâm ấm áp, sâu sắc của các nhà báo đi trước có lẽ không chỉ dành cho cá nhân tôi mà còn với các đồng nghiệp thế hệ sau…” - nhà báo Hồ Quang Lợi chia sẻ niềm hạnh phúc tại Lễ ra mắt cuốn sách thứ 11 của mình Sự thật, lẽ phải và ngọn bút, sáng 12/6.

Các nhà báo lão thành cùng bạn bè, đồng nghiệp chúc mừng nhà báo Hồ Quang Lợi

Bước vào tuổi 70, với 45 năm làm báo, trải qua hầu hết công việc, vị trí trong hoạt động báo chí, nhà báo Hồ Quang Lợi tự hào cả cuộc đời ông làm chỉ một nghề, đó là nghề báo, một nghề vốn không phải do lựa chọn mà số phận và cuộc đời đã sắp xếp. Trong 45 năm ấy, sau một chặng đường dài nhìn lại, có nhiều nỗi niềm, chiêm nghiệm, ông muốn chắt lọc, chia sẻ với đồng nghiệp và những người quan tâm đến báo chí, đặc biệt vào dịp kỷ niệm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam.

Vì sao lại là Sự thật, lẽ phải và ngọn bút? Nhà báo Hồ Quang Lợi lý giải, có một ngọn lửa luôn soi chiếu tâm hồn ông, một ngọn lửa đã chiếu rọi nền báo chí suốt một thế kỷ đồng hành cùng dân tộc. Ấy là ngọn lửa khởi đầu từ Thanh Niên - tờ báo cách mạng đầu tiên do Bác Hồ sáng lập, ra đời 5 năm trước khi thành lập Đảng, cho thấy tầm nhìn sâu rộng của Người, sớm coi báo chí là vũ khí đặc hiệu, có tính mở đường trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Từ đó đến nay, nhà báo luôn là một danh xưng cao quý. Điều sâu sắc nhất, thiêng liêng nhất là làm báo cách mạng, làm báo để phục vụ đất nước và nhân dân.

Không kể hết gập ghềnh trên chặng đường làm báo, có những khó khăn, thử thách âm thầm lặng lẽ, nhưng hơn nửa cuộc đời cầm bút đã giúp nhà báo Hồ Quang Lợi nhận ra giá trị cốt lõi của báo chí. Theo ông, đã nói đến báo chí là nói đến việc làm rõ sự thật. Nếu không có sự thật thì không bao giờ chúng ta biết lẽ phải ở đâu. Nhưng đôi khi sự thật không là lẽ phải. Có những sự thật lừa dối chúng ta, một nửa sự thật không phải là sự thật, nhà báo không bảo vệ được những cái cần bảo vệ, không đấu tranh với những gì cần đấu tranh. Để làm rõ sự thật và bảo vệ được lẽ phải, phải xuất phát từ ngọn bút chân chính. “Nói như cụ Đồ Chiểu: Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm/Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà, hay nhà thơ Sóng Hồng (Tổng Bí thư Trường Chinh): Dùng bút làm đòn chuyển xoay chế độ, báo chí cũng là quyền lực. Không phải quyền lực do nhà báo tạo cho mình mà do nhân dân tin cậy vào báo chí mà báo chí có quyền lực. Chỉ làm nghề tử tế, tinh thông thì báo chí mới có quyền lực”.

Sức mạnh niềm tin của nhân dân

Cùng với sự chuyển mình của bối cảnh hiện đại, mạng xã hội và trí tuệ nhân tạo đang tạo ra cơ hội, đồng thời cả những thách thức vô cùng lớn cho báo chí. Đồng cảm với khó khăn mà người làm báo đang đang phải đối mặt, TS. Nguyễn Sỹ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, chỉ ra một mệnh đề khác với “Sự thật” trong cuốn sách của nhà báo Hồ Quang Lợi; theo ông, xã hội bây giờ như bước vào “căn phòng dội âm”, sống trong thời đại của “hậu sự thật”, nơi mà chúng ta muốn gì, các thuật toán của mạng xã hội đều cho chúng ta, củng cố niềm tin, củng cố định kiến của chúng ta. Sự thật len lỏi ở đó rất khó khăn.

"Sự thật, lẽ phải và ngọn bút" là cuốn sách thứ 11 của nhà báo Hồ Quang Lợi

“Khi báo chí chính trực và nhân văn tỏa ra ánh sáng của văn hóa báo chí; khi nhà báo với sự tinh thông nghề nghiệp, bản lĩnh chính trị thể hiện vai trò uốn nắn, chỉnh đốn nhận thức hướng theo cái đẹp, góp phần nhân lên ngọn lửa nhân ái trong xã hội, thì dù đứng trước khó khăn, thách thức của thời đại, báo chí vẫn giữ vững niềm tin của nhân dân, cùng bao thế hệ nối dài giá trị được vun đắp từ 100 năm qua”.

Nhà báo Hồ Quang Lợi

“Chúng ta hành xử theo cảm xúc là chính, dễ bị chi phối và cảm xúc được nhân lên rất nhiều khi một tin nhắn, một dòng tin giật gân lan nhanh gấp nghìn lần sự thật. Trong một xã hội như thế, sứ mệnh của nhà báo cực kỳ khó nhọc để cất lên tiếng nói của sự thật, bảo vệ lẽ phải”, TS. Nguyễn Sỹ Dũng nhận định.

Và bởi vậy, Sự thật, lẽ phải và ngọn bút - cái tên được xướng lên mang tính biểu tượng cũng chính là lời tự sự, cam kết, đồng thời là lời nhắn gửi đối với mỗi người làm báo. Từ nhận định này, PGS. TS Nguyễn Thị Trường Giang, Phó Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền cho rằng, những trăn trở, chia sẻ của nhà báo Hồ Quang Lợi mang trong đó sự điềm tĩnh, thấu đáo và nhất quán, rằng ngòi bút không chỉ là phương tiện và không thể chỉ là phương tiện mà còn phải là sự lựa chọn có ý thức để đứng về sự thật, lẽ phải và con người.

“Báo chí Cách mạng Việt Nam ra đời bằng sự thật, sống còn bằng lẽ phải và truyền sức mạnh thông qua ngòi bút. Ngòi bút không đơn thuần là công cụ mà là khí giới của lương tâm, của dấn thân, của phản biện có trách nhiệm và tích cực. Đây là lời nhắc nhở nghiêm túc trong một thời đại thông tin ngồn ngộn, sự thật có thể bị thay đổi, lấp lửng và ngòi bút có thể trở thành công cụ để phục vụ thị hiếu hoặc định hướng sai lệch. Nhà báo Hồ Quang Lợi bàn về nghề báo cũng là lời kêu gọi giữ vững bản lĩnh nghề nghiệp, giữ trong ngòi bút bằng cái tâm trong sáng, bằng lòng tin của nhân dân vào lẽ phải và sự công bằng”, PGS. TS Nguyễn Thị Trường Giang nhấn mạnh.

Khôi Nguyên