Siêu đô thị TP.HCM: Giấc mơ Thượng Hải và bài toán triệu tỷ

Vị thế mới, khát vọng Thượng Hải

Việc thành lập TP.HCM mới không phải là một sự sáp nhập cơ học hay động thái tinh gọn bộ máy hành chính đơn thuần. Đây là một bước đi chiến lược, thể hiện khát vọng vươn mình của quốc gia thông qua việc quy tụ tiềm năng mà các siêu đô thị quốc tế, trong khu vực và trên thế giới đều sở hữu, đó là một hệ thống logistics biển hùng mạnh của Bà Rịa - Vũng Tàu, một trung tâm công nghiệp, đổi mới sáng tạo của Bình Dương và một trung tâm tài chính-thương mại-dịch vụ cốt lõi của TP.HCM cũ.

Thành phố cần khẩn trương ổn định, tinh gọn bộ máy để hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân phát triển, đồng hành cùng thành phố.

Tầm vóc này đã tạo ra một sự so sánh đầy tham vọng, như trong đánh giá của Tổng Bí thư Tô Lâm.

“Trong một báo cáo gần đây, khi quy mô của TP.HCM được đưa ra để hỏi trí tuệ nhân tạo (AI), AI đã có một đánh giá rất khách quan và khoa học. Nó cho rằng, quy mô của TP.HCM hiện tương đương với Thượng Hải của Trung Quốc. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để chúng ta phấn đấu trở thành một trung tâm như vậy? Điều này đòi hỏi phải tạo ra một sự phát triển vượt bậc”, Tổng Bí thư Tô Lâm nói.

Với vị thế mới, TP.HCM chính thức bước vào cuộc đua của các siêu đô thị châu Á. Nếu xét về diện tích, TP.HCM mới vượt trội so với Bangkok của Thái Lan, Kuala Lumpur của Malaysia, thậm chí là Thượng Hải của Trung Quốc.

Về dân số, TP.HCM đã ở mức 13,06 triệu người, tiệm cận Bangkok là 14,6 triệu người, nhưng vẫn còn khoảng cách đáng kể so với Thượng Hải với hơn 27 triệu người.

Trên phương diện kinh tế, GRDP năm 2024 của TP.HCM mới ước tính đạt 123 tỷ USD, vượt qua GRDP vùng đô thị của Jakarta (hơn 100 tỷ USD), vùng đô thị của Kuala Lumpur (hơn 80 tỷ USD), nhưng vẫn xếp sau vùng đô thị Bangkok (130 tỷ USD).

Con số này vẫn còn rất xa so với giấc mơ Thượng Hải (hơn 700 tỷ USD), nhưng cũng khẳng định một thực lực đầy triển vọng của một TP.HCM sau sáp nhập.

Việc sáp nhập TP.HCM, Bà Rịa Vũng Tàu và Bình Dương, được thực hiện ngay trước thềm Đại hội Đảng bộ TP.HCM lần thứ I, như gửi đi một thông điệp mạnh mẽ về quyết tâm tạo ra động lực, tiềm năng và không gian phát triển mới.

Với thực lực mới, TP.HCM gánh vác một sứ mệnh mới, không đơn thuần là đầu tàu kinh tế của cả nước, mà phải là đầu tàu dẫn dắt Việt Nam vươn lên cùng khu vực ở một đẳng cấp mới.

Tuy nhiên, song hành với tiềm lực là những thách thức mang tính cố hữu. Từ lâu, TP.HCM đã phải phát triển một cách chật vật. Nội lực dồi dào nhưng liên tục bị kìm hãm bởi những ràng buộc và thiếu thốn về điều kiện, điển hình là tắc đường, ngập lụt, ô nhiễm, hạ tầng đô thị quá tải và đặc biệt là thể chế. Như cách nói của Tổng Bí thư Tô Lâm, thành phố vướng quá nhiều ràng buộc.

TP.HCM đã phát triển một cách chật vật. Mặc dù nội lực dồi dào nhưng liên tục bị kìm hãm bởi quá nhiều ràng buộc.

Để thoát khỏi tình trạng tắc nghẽn hiện hữu, TP.HCM phải mở ra một cách tiếp cận phát triển khác biệt.

Phân tích về sự khác biệt này, PGS-TS Trần Đình Thiên, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, nhấn mạnh: “Để giải quyết tình trạng tắc nghẽn, cần một cách tiếp cận phát triển hoàn toàn mới, bởi nguyên nhân sâu xa là do chúng ta chỉ tập trung khai thác không gian trên mặt đất. Trong khi đó, các không gian khác như bầu trời, mặt biển, lòng đất, không gian số và không gian văn hóa – những lĩnh vực có tiềm năng gần như vô tận và sẽ định hình thời đại mới – lại chưa được khai thác đáng kể. Lấy ví dụ về không gian biển, việc phát triển Cần Giờ hướng biển và kết nối với Bà Rịa - Vũng Tàu sẽ mở ra trước mắt chúng ta cả một đại dương với nguồn lực vô tận. Tương tự, việc xây dựng trung tâm logistics phải được xem là một chiến lược để tạo ra thế mạnh độc tôn cho quốc gia”.

Để biến tiềm năng thành hiện thực, vai trò của cộng đồng doanh nghiệp vô cùng quan trọng. Ông Nguyễn Ngọc Hòa, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM, nhận định rằng thế và lực mới của thành phố được củng cố, doanh nghiệp cũng sẵn sàng gánh vác trách nhiệm cùng thành phố.

Tuy nhiên, yêu cầu cấp bách của doanh nghiệp hiện nay là thành phố cần khẩn trương ổn định, tinh gọn bộ máy và thủ tục hành chính, nhằm tránh tình trạng nhiều đầu mối gây chậm trễ cho doanh nghiệp.

Phải khẩn trương rà soát lại tất cả quy hoạch riêng lẻ của các địa phương trước đây để đảm bảo tính đồng bộ. Ví dụ, thay vì duy trì cả bốn kế hoạch xây dựng khu thương mại tự do, thành phố cần lựa chọn phương án tối ưu, đồng bộ với các kế hoạch phát triển lớn như cụm cảng Cái Mép - Thị Vải.

Ông Nguyễn Ngọc Hòa kiến nghị: “Thành phố cần khẩn trương rà soát và nhanh chóng điều chỉnh các quy hoạch để cộng đồng doanh nghiệp nắm bắt cơ hội triển khai. Về phía mình, các doanh nghiệp cũng đang rất nỗ lực tận dụng thời cơ, trong đó nhiều đơn vị đã thực hiện thành công những dự án mang tầm vóc quốc tế”.

Tầm nhìn vượt thời gian, bài toán nguồn lực

Đằng sau những con số và chiến lược là khát vọng được hun đúc qua nhiều thế hệ. PGS.TS Trần Hoàng Ngân, trợ lý Bí thư Thành ủy TP.HCM, một người gắn bó với thành phố hơn 50 năm, chia sẻ những cảm xúc của mình khi bị choáng ngợp trước quy hoạch của Singapore, ấn tượng với hạ tầng của Canada, đến khát vọng về một trung tâm tài chính như London.

Thách thức lớn nhất để TP.HCM xứng tầm “siêu đô thị quốc tế” như mục tiêu đặt ra, chính là vốn đầu tư hạ tầng

Những giấc mơ tưởng chừng xa vời ngày ấy thì nay đường hầm vượt sông, trung tâm tài chính quốc tế, du lịch trên sông Sài Gòn, hệ thống metro hiện đại đã và đang dần trở thành hiện thực. Câu chuyện của ông có thể cho thấy rằng, tầm nhìn của TP.HCM hôm nay được xây dựng trên những khát vọng.

Tầm nhìn của TP.HCM mới được cụ thể hóa bằng những mục tiêu đầy tham vọng trong Văn kiện Đại hội Đại biểu Đảng bộ TP.HCM lần thứ I. Đó là, TP.HCM sẽ đạt mức tăng trưởng trung bình hai con số, GRDP bình quân đầu người đạt khoảng 14.000 - 15.000 USD, tổng vốn đầu tư xã hội bình quân 5 năm, 35 - 40% GRDP.

TP.HCM lọt vào Top 100 thành phố đáng sống nhất thế giới, và top 100 thành phố tốt nhất thế giới vào năm 2045.

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất để TP.HCM xứng tầm “siêu đô thị quốc tế” như mục tiêu đặt ra, chính là vốn đầu tư hạ tầng, bao gồm hạ tầng về văn hóa, hạ tầng y tế, hạ tầng giáo dục, hạ tầng năng lượng, hạ tầng số và trong đó hạ tầng giao thông là hạ tầng mấu chốt.

Đằng sau những con số và chiến lược là khát vọng

Để hoàn thiện các hạ tầng này, ước tính mỗi năm trong nhiệm kỳ tới, thành phố cần 1 triệu tỉ đồng. Trong khi đó, ngân sách sau khi điều tiết về Trung ương và chi thường xuyên chỉ còn lại khoảng 200.000 tỉ cho đầu tư phát triển.

PGS.TS Trần Hoàng Ngân cho biết thêm: “Một bài toán lớn về vốn đang được đặt ra: nhu cầu đầu tư hạ tầng là 1 triệu tỉ đồng, trong khi nguồn lực chỉ có 200.000 tỉ. Để giải quyết khoản chênh lệch 800.000 tỉ này, bắt buộc phải huy động sức mạnh tổng hợp từ các nguồn lực xã hội, doanh nghiệp tư nhân và nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, điều kiện tiên quyết để thu hút các nguồn vốn này là phải xây dựng được một thể chế vượt trội”.

Bài toán đặt ra cho TP.HCM trong nhiệm kỳ mới vô cùng thách thức, nhưng đó cũng chính là câu hỏi mà thành phố đặt ra cho chính mình và cho cả nước: TP.HCM có thực sự làm được không? TP.HCM có trở thành một Thượng Hải, hay đây chỉ là ước mơ? Lời giải không chỉ định hình tương lai của thành phố mà còn quyết định vị thế của Việt Nam trên bản đồ kinh tế toàn cầu.

Việt Đức/VOV-TP.HCM