Sĩ tử đất Hà thành đến Văn Miếu xin ông đồ ban chữ, vượt vũ môn

Kỳ thi giữa thủ đô ngàn năm văn hiến tuy không có bảng vàng hay chiếu chỉ, nhưng tầm quan trọng há gì kém xưa. Chỉ cần lệch nửa điểm là đã rớt khỏi nguyện vọng mong mỏi.

Thi cử giờ đây là cuộc chiến mang hình hài phép tính, bài đọc hiểu, câu hỏi vận dụng cấp cao và bảng phân phối chỉ tiêu như một ván cờ khốc liệt.

Hàng vạn sĩ tử cùng chen vào cánh cửa hẹp. Cuộc thi chỉ diễn ra trong vài ngày, nhưng để chuẩn bị, các thí sinh đã vất vả nhiều năm khổ luyện.

Một buổi sớm đầu hạ, khi ánh nắng chưa kịp hoang hoải chạm lên những bậc đá ong phủ rêu ở cổng Tam Quan Văn Miếu, từng đoàn người lặng lẽ nối đuôi tiến vào trong, như những làn khói trầm vương qua mái ngói in đậm dấu mốc thời gian.

Đó không phải là khách du lịch. Đó là những thanh thiếu niên khoác trên vai hoài bão – mà người xưa vẫn gọi là “kẻ sĩ” – đang rón rén bước tới trước nhang đèn, mong xin chữ, cầu may, khẩn tâm cầu khấn cho một mùa thi đậu đạt, thành công.

Ở chốn linh thiêng thờ Khổng Tử và các bậc đại nho, nơi từng ghi danh những tên tuổi hiển hách như Lê Quý Đôn, Chu Văn An…, những sĩ tử hôm nay cũng cúi đầu thành kính, lòng trĩu nặng bao ước vọng. Họ không mang áo the, khăn xếp, cũng chẳng cắp tráp hay quạt giấy như những bậc tiền bối, mà là quần xanh áo trắng, lưng đeo ba lô, tay cầm đề cương dày như chở theo cả ước mơ.

Nơi đất ấy, hàng vạn thí sinh chen chân nhau, ganh nhau từng điểm số để lọt vào top trường công lập giữa lòng thủ đô và cả ánh mắt mẹ cha đầy lo âu, gói ghém cả gia tài hi vọng vào kỳ thi.

Sáng hôm ấy, tôi thấy một thí sinh, tuổi hãy còn vương mùi sách vở lớp chín đang đứng trước bàn thầy đồ. Thí sinh đó không xin chữ “Tài”, cũng chẳng mơ chữ “Đỗ”, mà chọn liền 1 lúc 3 chữ: “Vượt Vũ Môn”.

Ông đồ già cặm cụi, liền tay múa bút nhả ra nét rồng bay phượng múa trên vuông giấy đỏ: "vượt vũ môn" xong thổi nhẹ lên trang giấy, cuộn lại, trao tay cậu sĩ tử.

Sĩ tử thời nay, tuy không lều chõng khắp đường, nhưng cái gian truân thì đâu kém ngày xưa. Họ học thêm ngày học thêm đêm, học cả trong giấc ngủ, học đến nỗi mắt thâm, lưng còng, tóc rụng. Có thí sinh nói: “Ngày nào cháu cũng học mười tiếng, nhưng vào phòng thi vẫn thấy thiếu”.

Cuộc thi nào có chờ lòng người an định. Nó đổ xuống như mưa giông, bất kể ai có ô, ai trần mình. Bởi vậy, Văn Miếu trở thành nơi trú ẩn tâm linh, nơi người ta tìm đến như nắm lấy tay những bậc tiền nhân mà vững dạ hơn.

Lại có những bậc phụ huynh "bồng bế" con tới Văn Miếu như đi lễ tạ trước trận đánh. Họ kể về thuở xưa, họ cũng từng ngồi trên ghế đá, đợi giờ thi, từng vã mồ hôi bên đề Văn, đề Toán.

Nhưng ngày xưa khác ngày nay khác, điểm chuẩn như thang trời, trường chuyên, lớp chọn như ảo ảnh giữa sa mạc. Một bước hụt là cả tương lai chênh vênh. Nên chẳng trách được khi sĩ tử, trước khi bước vào phòng thi, muốn xin ông đồ một chữ để vượt qua kì thi là vậy.

Hòa trong dòng người dân và du khách dạo bước trước Văn miếu quốc tử giám là những cô cậu học trò, đến lễ bái thành tâm.

Văn Miếu trở thành nơi nương tựa tinh thần, là “giếng ánh sáng” soi đường cho những thí sinh đang bơi giữa biển học.

Vượt Vũ Môn — tưởng chừng là chuyện thần thoại. Nhưng có lẽ, với những thí sinh đang thành tâm đứng nơi đây, đó là hiện thực đang phả hơi nóng sau gáy. Thi vào lớp 10, rồi thi tốt nghiệp THPT chẳng phải chuyện thường. mới là nấc thang đầu tiên trong cuộc đời cả trăm bậc thang: lên lớp chuyên, vào đại học, rồi ra đời tranh đấu. Mỗi bước đi hôm nay là đặt nền móng cho mai sau.

Người ta thường nói: “Tuổi trẻ là để mơ và sai”. Nhưng ở đất trung tâm, tuổi trẻ lại phải chính xác và thiệt giỏi. Mơ thì cứ mơ, nhưng điểm số phải thực. Sai một li là rớt cả mùa hè.

Văn Miếu rồi sẽ khép lại sau mùa thi, ông đồ cất bút, nhưng hình ảnh buổi sáng tháng Sáu, sĩ tử cúi đầu xin chữ, sẽ còn đọng lại như một cột mốc đẹp của tuổi học trò.

Ấy vậy mà, giữa cơn sốt điểm, giữa cơn cuồng luyện thi, vẫn có những ánh mắt trong veo ngước lên, hỏi: “Nếu cháu không đỗ thì sao hả cô? Cháu có thành công không?” Câu hỏi ấy như mũi dao nhỏ xoáy vào lòng người lớn. Bởi lẽ, chúng ta đã khiến con trẻ nghĩ rằng một kỳ thi là định đoạt cả số phận.

Tôi mong rằng, sau mùa thi này, dù đỗ hay trượt, các sĩ tử vẫn còn giữ được ánh sáng trong mắt mình, giữ được nụ cười, giữ được cái tâm lành mà các em đã xin ở Văn Miếu hôm nay.

Không chỉ là một kỳ thi, là lúc con cá bé bỏng trong ao làng vẫy đuôi, mong ngoi lên sóng lớn, bắt đầu hành trình trở thành chính mình.

Bởi vượt Vũ Môn, rốt cuộc không phải là hóa Rồng cho người ta kính nể. Mà là vượt chính mình — cái mình sợ hãi, cái mình ngờ vực, cái mình yếu đuối nhất. Nếu đã can đảm bước đi, đã học hết lòng, đã dám ước mơ, thì dù kết quả thế nào, các em cũng đã thành Rồng trong cõi riêng.

Văn Miếu rồi sẽ khép cánh cửa im lìm dưới nắng chiều tháng Sáu. Các ông đồ lại cất bút, nhưng mùa thi còn đó, như một vệt son đậm trong ký ức học trò. Vượt Vũ Môn không chỉ là một cuộc thi, mà là một nghi thức trưởng thành, nơi người ta từ con cá bé bỏng trong ao làng mà hóa Rồng tung bay ra phố thị.

Nhạn Dung