Sáng tạo phục vụ dân sinh

Giải thưởng nhiều ý nghĩa

Giải thưởng “10 ngôi nhà đẹp” là sáng kiến của Cổng thông tin điện tử Hội Kiến trúc sư (KTS) Việt Nam nhằm tìm kiếm xu hướng kiến trúc nhà ở đương đại tại Việt Nam. Giá trị giải thưởng không lớn nhưng trong lần thứ hai tổ chức đã có gần 100 công trình dự thi đến từ mọi miền đất nước (gần gấp đôi so với lần đầu tổ chức năm 2018). KTS Nguyễn Tấn Vạn, Chủ tịch Hội KTS Việt Nam, Trưởng ban Giám khảo cuộc thi, cho biết: “Các công trình tham dự giải thưởng năm nay tăng cả về chất và lượng. Cá nhân tôi nói riêng và ban giám khảo nói chung đã tiến hành chấm chọn khá vất vả để lựa chọn ra 10 ngôi nhà xứng đáng nhất đại diện cho xu thế thiết kế kiến trúc nhà ở đang phát triển ngày một rộng rãi ở nước ta”.

Ngôi nhà bầu trời có rất nhiều khoảng xanh. Ảnh do MIA Design cung cấp

Công trình được vinh danh phải đáp ứng các tiêu chí, đó là: Đẹp và công năng; phù hợp môi trường, khí hậu; dẫn dắt xu thế kiến trúc; đổi mới tiên phong trong áp dụng công nghệ mới, vật liệu mới; kiến trúc truyền thống, bản địa, giải quyết vấn đề xã hội của nhà ở. Giải thưởng không chỉ với mục đích tìm ra những KTS tài năng mà quan trọng là ban tổ chức mong muốn gửi tới xã hội một thông điệp ý nghĩa: Tôn vinh những kiến trúc nhà ở với không gian sống nhân văn, hướng tới thiên nhiên, bảo vệ các giá trị truyền thống của Việt Nam.

Có thể thấy đây là những tiêu chí khó, thậm chí là trái ngược nhau, đòi hỏi các KTS phải thực sự có tài năng sáng tạo, tâm huyết, bắt kịp xu hướng kiến trúc mới có thể để lại những sản phẩm ấn tượng, phù hợp với hoàn cảnh của chủ đầu tư. Chẳng hạn, làm sao để có một căn nhà đẹp, tiện nghi khi mặt sàn chỉ 18m2, chiều cao bị giới hạn, bị “quây” bởi các ngôi nhà xung quanh trong một con hẻm ở TP Hồ Chí Minh? KTS Huỳnh Anh Tuấn và KTS Phan Khắc Tùng (Khuôn Studio) đã đưa ra phương án tối giản hóa đồ vật, tạo thêm tầng lửng và điểm nhấn quyết định là làm bức tường thông gió ở mặt tiền. Công trình 18 House (Nhà 18) thực sự là một thiết kế ấn tượng phù hợp với điều kiện nhà ở tại các đô thị lớn, môi trường không lý tưởng và nhất là tiềm lực tài chính đầu tư không nhiều. Làm sao để tích hợp một công trình vừa là nhà ở lại có thể kinh doanh quán cà phê giữa mảnh đất Đà Nẵng nắng gió? Cuckoo House (Ngôi nhà cúc cu) do Tropical Space thiết kế lấy cảm hứng từ chiếc đồng hồ cúc cu, được xây dựng bằng gạch đất sét của địa phương tạo cảm giác gần gũi, lại rất thoáng mát.

Chính những thiết kế sáng tạo, giải quyết những “đề bài” khó nên các ngôi nhà được vinh danh trong hai năm qua đều nhận được sự đánh giá cao của người trong nghề. Có công trình như Sky House (Ngôi nhà bầu trời) của MIA Design Studio vừa đoạt giải thưởng “10 ngôi nhà đẹp”, lại được vinh danh Giải thưởng cộng đồng kiến trúc thế giới.

Ngôi nhà cúc cu ấn tượng với thiết kế lấy cảm hứng từ đồng hồ cúc cu. Ảnh do Tropical Space cung cấp.

Thêm trải nghiệm để làm nghề

Nhìn vào các công trình được vinh danh giải thưởng “10 ngôi nhà đẹp” năm nay cho thấy, một “đề bài” khó là giữ gìn văn hóa truyền thống trong những ngôi nhà hiện đại, nhưng cũng đã có lời giải xuất sắc trong nhiều công trình. Oldmeetsnew House (ngôi nhà "Cũ gặp mới") của Block Architects tọa lạc tại TP Trà Vinh được xây dựng mô phỏng từ những ngôi nhà nông thôn ba gian truyền thống. Những khu vực này nằm song song với vùng đất trống liền kề để khai thác tối đa gió và ánh sáng tự nhiên. Bên ngoài ngôi nhà phủ lớp gạch nung tạo ra vẻ cổ kính ở một thành phố chưa quá bị đô thị hóa, vẫn còn nhiều nếp nhà cổ xung quanh.

Không chỉ có các ngôi nhà ở đô thị, nhà ở vùng nông thôn, miền núi cũng được các KTS quan tâm, đưa ra nhiều giải pháp thiết kế, hợp lý phù hợp với hoàn cảnh, truyền thống địa phương. Ngôi nhà Mái đỏ được xây trên diện tích nền 80m2, nằm giữa những ngôi nhà mái tôn, mái ngói phổ biến ở một vùng quê tỉnh Quảng Ngãi, là một ngôi nhà nông thôn đáng chú ý. Các KTS của TAA Design đã dành thời gian nghiên cứu lối sống, tập quán của gia chủ để đưa ra giải pháp thiết kế phù hợp. Thủ pháp giật bậc, giảm chiều cao công trình ở mặt tiền, đồng thời giật bậc tạo độ dốc thoải, gợi mở sự giao tiếp giữa không gian trên sân mái và không gian dưới đường nên ngôi nhà trông không khác với những ngôi nhà xung quanh về hình dáng tổng thể. Bên trong ngôi nhà, những khoảng trống được thiết kế khéo léo khiến những thói quen truyền thống của gia chủ vẫn được duy trì như việc nấu nướng bằng bếp củi. Điểm nhấn là toàn bộ diện tích phần mái được sử dụng làm vườn rau cung cấp thực phẩm cho gia đình.

Ở Việt Nam hiện nay, thiết kế nhà ở vẫn là “mảnh đất dụng võ” lớn nhất của các KTS. Do quan niệm, thói quen truyền thống, người Việt vẫn chăm chút cho ngôi nhà của gia đình tốt nhất có thể. Tuy nhiên, KTS không thể nào tự do sáng tạo như họa sĩ mà phải phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài nên các công trình thực tế kém hơn so với ý tưởng trên giấy. Chẳng hạn, nhiều gia chủ không coi trọng tính hữu dụng trong kiến trúc như tính thẩm mỹ, mà tiêu chí để đánh giá thẩm mỹ thì đôi khi lại là sự phô trương. Cho nên ngôi nhà xây chất liệu đắt tiền, nhiều vật dụng “hàng hiệu”, nhưng rất bí, không có ánh sáng tự nhiên, thiết kế thiếu hợp lý, không thuận tiện khi di chuyển và sinh hoạt trong nhà… KTS Nguyễn Hoàng Mạnh (Giám đốc MIA Design Studio) cho rằng: “Mỗi lần thiết kế một ngôi nhà là một lần trải nghiệm làm nghề cho KTS để sáng tạo thêm nhiều tác phẩm giải quyết nhiều yêu cầu phức tạp, đan xen nhau. Cá nhân tôi cho rằng, giải thưởng “10 ngôi nhà đẹp” đã khuyến khích các KTS làm nghề một cách nghiêm túc, lan tỏa các giá trị sáng tạo ở lĩnh vực KTS Việt Nam có thế mạnh”.

Do tình hình dịch Covid-19 diễn biến phức tạp nên việc trao giải thưởng tạm hoãn, nhưng ban tổ chức đã phát động giải thưởng “10 ngôi nhà đẹp” năm 2020 để tiếp tục duy trì giải thưởng hằng năm, tiếp tục xây dựng thương hiệu cho một giải thưởng uy tín dành riêng cho ngôi nhà Việt có bản sắc độc đáo, phục vụ tối đa lợi ích dân sinh.

HÀM ĐAN