Sách hay mà truyền thông kém, khác gì 'áo gấm đi đêm'?

PGS.TS Vũ Trọng Lâm - Giám đốc Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật - đã chia sẻ như vậy tại Hội thảo khoa học quốc gia chủ đề Định hướng phát triển Xuất bản Việt Nam trong kỷ nguyên số, diễn ra chiều 10/10, tại Hà Nội, đúng Ngày truyền thống ngành Xuất bản, In và Phát hành sách Việt Nam.

Chủ đề phát hành sách, marketing thế nào cho sách trong thời đại mạng xã hội được nhiều người trong nghề thảo luận. Đây là một nội dung quan trọng trong công cuộc chuyển đổi số toàn diện ngành xuất bản.

Ông Vũ Trọng Lâm đã phát biểu đề dẫn, nhấn mạnh vai trò của chuyển đổi số toàn bộ ngành xuất bản, in, phát hành sách, trong đó, đề cao vai trò của truyền thông sách trong bối cảnh hiện nay.

PGS.TS Vũ Trọng Lâm - Giám đốc Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát biểu đề dẫn hội thảo. Ảnh: Thúy Hạnh.

Sách "Mưa đỏ" thành công một phần nhờ TikTok

Chia sẻ tại sự kiện, ông Phạm Văn Trường - Giám đốc Nhà xuất bản Quân đội - cho biết cuốn sách Mưa đỏ đã phát hành 81.000 bản trong năm vừa rồi. Đây là một kỳ tích, vì các nhà xuất bản thường chỉ in 1.000-2.000 bản sách mỗi lần ra mắt, tái bản.

Ông Trường cho biết thành công này có được ngoài nhờ bộ phim chuyển thể, còn nhờ đơn vị liên kết phát hành Vietnambook đã truyền thông mạnh trên Facebook, TikTok, đẩy mạnh điểm bán online Shopee, Tiki… Đồng thời, các nội dung review sách từ influencer - phương thức “truyền miệng” thời mạng xã hội - cũng phát huy hiệu quả rõ rệt.

Mưa đỏ mới ra mắt ấn phẩm đặc biệt, số lượng giới hạn, có chữ ký tác giả, hộp gỗ, sách bìa cứng. Ảnh: Vietnambook.

Mưa đỏ thực chất không chỉ là một hiện tượng bất thường. Xu hướng tận dụng mạng xã hội để truyền thông, chuyển cửa hàng sách vật lý lên cửa hàng online đang là xu hướng chung của xuất bản thế giới.

Sau Covid-19, ngành xuất bản thay đổi toàn diện về marketing: từ chiến lược sản phẩm chuyển sang sản phẩm số, tới chiến lược điểm bán chuyển sang sàn thương mại điện tử, tới chiến lược truyền thông quảng cáo là tận dụng mạng xã hội và người nổi tiếng. Xuất bản thế giới đang “chuyển đổi số” toàn bộ quy trình sản xuất tới phát hành.

Sách hay phải đi cùng truyền thông tốt, phân phối rộng

Theo ông Vũ Trọng Lâm, tại Trung Quốc, doanh thu ngành xuất bản từ kênh online chiếm 85-90% doanh số. Cửa hàng nghìn mét vuông như một khu vui chơi tích hợp đang dần trở nên lỗi thời, độc giả tìm sách trên sàn thương mại nhiều hơn tới nhà sách.

Tại Việt Nam, ngành xuất bản cũng có những dấu hiệu chuyển đổi số theo diễn biến chung của thế giới. Tới hết tháng 12/2024, toàn ngành có 31/57 nhà xuất bản xác nhận đăng ký hoạt động xuất bản phẩm điện tử. Các ứng dụng đọc/nghe sách (Voiz FM, Fonos, Waka) ngày càng phổ biến.

Về kênh phân phối sách, theo tham luận của TS Phạm Thị Liên - Học viện Báo chí và Tuyên truyền, năm 2023, doanh thu mặt hàng sách trên TikTok vượt mốc 500 tỷ đồng, hoạt động livestream bán sách trên TikTok có doanh thu cao nhất năm đạt gần 300 triệu đồng, bán hơn 2.000 cuốn sách chỉ trong 3h. Tiki năm 2023 bán trên 1,9 triệu xuất bản phẩm. FAHASA nửa đầu năm 2025 doanh thu từ kênh thương mại điện tử tăng 50% so với cùng kỳ năm trước.

Kênh phân phối chuyển sang online, cách truyền thông quảng bá cũng chuyển sang online. Độc giả không còn tới hiệu sách tìm sách mà sẽ tìm book review, BookTok reel, tìm kiếm thảo luận về sách trên Facebook, Thread… trước khi đặt mua sách.

Trước đây, nhà xuất bản, nhà phát hành quan tâm tới việc phân phối sách tới nhiều cửa hàng, tiệm sách nhất có thể thì nay cần quan tâm tới việc phân phối hình ảnh, video cuốn sách tới nhiều “điểm chạm” trên mạng nhất có thể.

Xuất bản số đã chứng minh sự tất yếu của nó bởi nó giúp giảm chi phí thuê địa điểm, chi phí nguyên vật liệu đầu vào, từ đó nguồn lực tài chính được dành lại cho nhân sự và nội dung sản phẩm, giá giảm xuống giúp tri thức tiếp cận được đông người hơn.

Tuy nhiên, để ngành xuất bản chuyển đổi số nhanh chóng, các chuyên gia thống nhất cần có những cơ chế, luật định để bảo vệ bản quyền trên môi trường số, ngăn chặn sách giả, nhằm tạo thêm động lực cho cộng đồng: người làm sách được hưởng lợi, người mua sách không mua phải hàng kém chất lượng.

Thúy Hạnh