RBP: Doanh nghiệp Việt làm gì để biến trách nhiệm thành lợi thế cạnh tranh?

Ý kiến từ các chuyên gia và doanh nghiệp đã chỉ ra rằng bên cạnh áp lực từ hiệp định thương mại, doanh nghiệp Việt cần chủ động áp dụng bộ công cụ ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị) để biến trách nhiệm thành lợi thế cạnh tranh cốt lõi.

Áp lực và cơ hội từ 11.000 tỉ đô la

Thực hành RBP đích thực mang lại nhiều lợi ích từ lợi nhuận đến tiết kiệm chi phí, năng lực hoạt động và quản trị. Ảnh: Gemini AI

Theo Liên Hợp Quốc, nền kinh tế xanh được định nghĩa là “ít carbon, hiệu quả về tài nguyên và có tính hòa nhập xã hội”. Xu thế chuyển dịch toàn cầu này mở ra một cơ hội tăng trưởng khổng lồ, dự kiến đạt 11.000 tỉ đô la vào năm 2040. Con số này không chỉ là tiềm năng thị trường mà còn là sự dịch chuyển mạnh mẽ của dòng vốn và chuỗi cung ứng.

RBP và ESG chính là tấm vé thông hành để doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận và ký kết hợp đồng với các nhà thầu lớn trên toàn cầu.

Tuy nhiên, đại diện Tổ chức Lao động Thế giới (ILO) nhận định, áp lực thực thi RBP ngày càng gia tăng thông qua các Hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới.

Bà Gulmira Asanbaeva, Giám đốc Dự án ILO tại Việt Nam, chia sẻ: “Kinh doanh có trách nhiệm đang được thúc đẩy mạnh mẽ thông qua các điều khoản lao động trong các FTA. Đây là các tiêu chuẩn bắt buộc mà doanh nghiệp muốn xuất khẩu phải tuân thủ.”

Áp lực này, khi nhìn nhận ở khía cạnh tích cực, chính là động lực để chuyển đổi. Thực hành RBP đích thực mang lại nhiều lợi ích nội tại: tiết kiệm chi phí (nhờ tăng hiệu quả tài nguyên), mở ra nguồn doanh thu mới, tăng cường sự tin tưởng của khách hàng và thu hút nhân tài xanh – những yếu tố giúp doanh nghiệp nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Kinh nghiệm từ Canada và các nước phát triển cũng cho thấy, những doanh nghiệp trì hoãn việc áp dụng RBP/ESG sẽ đối mặt với rủi ro bị bỏ lại phía sau.

Ông Wayne St-Amour, Cố vấn từ Catalyste+ (Tổ chức phát triển kinh tế Canada), đưa ra thông tin 80% các nhà giao dịch toàn cầu cho biết các cân nhắc về ESG nằm trong quyết định giao dịch. Vì vậy, theo vị tiến sĩ này, các doanh nghiệp cần áp dụng các nguyên tắc phù hợp với mối quan tâm của xã hội Toàn cầu để duy trì sự tin tưởng của khách hàng và thu hút nhân tài xanh.

Câu chuyện xanh và trách nhiệm của doanh nghiệp Việt

Ở quy mô quốc gia, Việt Nam đã ghi nhận nhiều trường hợp doanh nghiệp tiên phong biến trách nhiệm thành chiến lược kinh doanh. Họ không chỉ tuân thủ mà còn xây dựng mô hình vận hành toàn diện theo ba trụ cột ESG.

Đơn cử, Tổng Công ty Cổ phần Dệt May Hòa Thọ (Đà Nẵng) đã xác định rõ ba trụ cột cốt lõi trong kinh doanh, bao gồm trách nhiệm với môi trường, trách nhiệm với con người và xã hội và quản trị minh bạch và đạo đức.

“Hòa Thọ luôn xem bảo vệ môi trường là nền tảng cho sự phát triển lâu dài. Điều này thể hiện qua việc đầu tư cho các Nhà máy xanh đạt chuẩn LEED Gold và áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng, giảm chi phí sản xuất”, bà Nguyễn Thị Thu Trang – Giám đốc điều hành công ty – chia sẻ.

Áp dụng các tiêu chí thúc đẩy kinh doanh có trách nhiệm, xanh là bắt buộc đặc biệt với các doanh nghiệp sản xuất quy mô, bao gồm dệt may. Ảnh: TL

Về trách nhiệm xã hội, theo bà Trang, Hòa Thọ cam kết 100% người lao động tham gia bảo hiểm xã hội, đi kèm với các phúc lợi vượt chuẩn như ăn sáng, hỗ trợ nhà trọ và các hoạt động gắn kết cộng đồng. Trong khi đó, lĩnh vực quản trị được củng cố bằng việc công khai tài chính, áp dụng quản trị số hóa và báo cáo phát triển bền vững theo chuẩn GRI (Global Reporting Initiative – Sáng kiến báo cáo toàn cầu).

Trong khi đó, Đôi Dép, doanh nghiệp hoạt động đa ngành từ dịch vụ nghỉ dưỡng đến nông nghiệp xanh, lại tiếp cận RBP từ triết lý nhân văn và mô hình kinh tế tuần hoàn.

Tại các khu nghỉ dưỡng, Đôi Dép ưu tiên sử dụng năng lượng tái tạo, vật liệu thân thiện môi trường và đã đạt chứng nhận EDGE (công trình xanh) của World Bank. Trong nông nghiệp xanh, ông Phạm Hùng Vĩnh, Giám đốc thương hiệu và phát triển kinh doanh của Đôi Dép, cho hay mô hình của công ty hướng đến sự tuần hoàn, bao gồm tái tạo đất sạch, chuyển đổi phân hữu cơ, tái tạo năng lượng sinh học từ cành cây trà và tuần hoàn nước thải để tưới tiêu.

Bên cạnh đó, mục tiêu của công ty là hướng đến chuẩn ESG trong ngành trà và xúc tiến đầu tư vào thị trường tín chỉ carbon, cho thấy sự kết hợp giữa phát triển bền vững và lợi ích kinh tế.

Gợi ý từ bộ công cụ thúc đẩy thực thi RBP

Để nhân rộng các mô hình kinh doanh có trách nhiệm, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã đưa ra nhiều kiến nghị và công cụ thúc đẩy, nhằm chuyển đổi nhận thức từ “tuân thủ” sang “chiến lược”.

Theo VCCI, việc thúc đẩy RBP cần sự đồng bộ từ cả cơ quan quản lý và doanh nghiệp. Đối với chính phủ và địa phương, VCCI đề xuất tập trung vào việc hoàn thiện hành lang pháp lý cho ESG, bao gồm việc xây dựng lộ trình báo cáo bền vững bắt buộc cho các doanh nghiệp lớn.

Cùng với đó là việc định giá carbon thông qua triển khai hệ thống giao dịch phát thải (ETS) một cách hiệu quả và ban hành quy định chi tiết về phân bổ hạn ngạch phát thải. Đặc biệt, VCCI kiến nghị cần tăng cường liên kết kết quả Đánh giá canh cấp tỉnh (Provincial Green Index - PGI) với các chính sách ưu đãi về đầu tư và tín dụng xanh một cách rõ ràng, tạo động lực mạnh mẽ cho các địa phương.

Về phía doanh nghiệp, VCCI khuyến khích hai chiến lược cốt lõi. Thứ nhất là sử dụng PGI như công cụ hoạch định chiến lược, qua đó doanh nghiệp phân tích kết quả PGI của các địa phương để lựa chọn địa điểm đầu tư xanh phù hợp. Quan trọng nhất, doanh nghiệp phải chủ động chuyển đổi, không chờ đợi quy định bắt buộc, mà tiên phong đầu tư vào công nghệ xanh và áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn để xây dựng lợi thế cạnh tranh bền vững cho tương lai.

Nhân viên một resort 5 sao tại Đà Nẵng tham gia thực hành xanh. Ảnh: TL

Ông Phạm Ngọc Thạch, Phó Trưởng ban Pháp chế VCCI, chia sẻ thêm: “Chúng ta cần chuyển đổi từ tuân thủ sang chiến lược, từ chờ đợi sang dẫn đầu, để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao từ các thị trường quốc tế và chuỗi cung ứng toàn cầu."

Ở phía địa phương, Đà Nẵng cam kết tạo dựng một hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện RBP. Thành phố đề xuất tập trung xây dựng cơ chế bảo chứng thương hiệu và Hộ chiếu số sản phẩm, đồng thời thể chế hóa mô hình quản trị công - tư - cộng đồng (PPD) để tạo dựng niềm tin và sự đồng thuận xã hội.

Bà Đỗ Thị Quỳnh Trâm, Phó Giám đốc Sở Công Thương Đà Nẵng, cho biết chính quyền thành phố đang tiếp tục cải cách hành chính, số hóa thủ tục, rút ngắn thời gian cấp phép, đồng thời xây dựng các chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ xanh, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo.

"Sở Công Thương sẽ lắng nghe, đồng hành, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa – lực lượng chiếm hơn 95% tổng số doanh nghiệp của thành phố", bà chia sẻ và nói thêm nhiều doanh nghiệp lớn của Đà Nẵng như trong lĩnh vực dệt may, chế biến thủy sản, điện – điện tử, thực phẩm đã chủ động đầu tư hệ thống kiểm soát chất lượng, quản lý lao động, xử lý nước thải, tiết kiệm năng lượng, mô hình nhà máy xanh, hướng đến chuỗi cung ứng khép kín và phát thải thấp. Đây là minh chứng cho sự chuyển mình mạnh mẽ của cộng đồng doanh nghiệp Đà Nẵng trong hành trình phát triển bền vững.

Nhân Tâm