Rào cản nào đang kìm chân dịch vụ 'bao thanh toán' tại Việt Nam?
Bao thanh toán là công cụ tài chính được kỳ vọng giúp doanh nghiệp bứt phá dòng tiền, song vẫn đang 'mắc cạn' do nhiều rào cản pháp lý và khoảng cách với thông lệ quốc tế.
Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) phối hợp Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) vừa tổ chức tọa đàm chính sách về hoạt động bao thanh toán tại Việt Nam. Sự kiện nhằm đánh giá tiềm năng, đồng thời bàn giải pháp biến bao thanh toán thành công cụ tài chính phổ biến, hỗ trợ doanh nghiệp và nền kinh tế.
Tiềm năng lớn nhưng chưa khai phá hết
TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VNBA, nhận định bao thanh toán là công cụ tài chính quan trọng giúp doanh nghiệp, đặc biệt là khối SME và xuất nhập khẩu, cải thiện dòng tiền, mở rộng sản xuất kinh doanh mà không cần tài sản bảo đảm. Nhiều quốc gia trong khu vực đã áp dụng hiệu quả mô hình này.
Tuy nhiên, tại Việt Nam, dù hành lang pháp lý đã hình thành, dư nợ bao thanh toán mới đạt khoảng 16.000 tỉ đồng, chiếm tỉ lệ rất nhỏ so với tổng dư nợ gần 17 triệu tỉ đồng. Khoảng cách này phản ánh tiềm năng của bao thanh toán tại thị trường Việt Nam còn rất lớn.
Nói về vai trò của dịch vụ bao thanh toán, TS. Hùng nhấn mạnh: "Bao thanh toán giúp doanh nghiệp xoay vòng vốn nhanh, giảm rủi ro, tăng sức cạnh tranh, còn với ngân hàng giúp đa dạng hóa sản phẩm, mở rộng dịch vụ và kiểm soát rủi ro tốt hơn. Nhiều tổ chức tài chính quốc tế, trong đó có IFC, đang quan tâm mạnh mẽ tới thị trường này. Đây là tín hiệu tích cực, mở ra cơ hội cho các tổ chức tín dụng trong nước nghiên cứu, mở rộng hoạt động và thu hút nguồn lực quốc tế".
Từ góc độ ngân hàng cung cấp dịch vụ, bà Phan Thanh Nga, chuyên gia sản phẩm của Vietcombank cho biết: "Bao thanh toán đặc biệt hữu ích trong hỗ trợ chuỗi cung ứng và doanh nghiệp SME. Sản phẩm này hiện tăng trưởng hơn 8% mỗi năm và chiếm 80% giao dịch toàn cầu, nhưng tại Việt Nam mới chỉ đạt 0,12% thị phần".
Bà Nguyễn Thị Quỳnh Nga, Giám đốc Sản phẩm và Giải pháp Techcombank, cho rằng doanh nghiệp SME thường yếu thế khi thiếu vốn lưu động và tài sản bảo đảm. Bao thanh toán định giá khoản phải thu dựa trên uy tín người mua, giúp doanh nghiệp bán cải thiện dòng tiền và mở rộng kinh doanh.
Bao thanh toán được xem là giải pháp tài chính giúp doanh nghiệp nhanh chóng thu hồi vốn, tăng dòng tiền cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Ảnh minh họa
Rào cản pháp lý và giải pháp tháo gỡ
Ghi nhận về những vướng mắc trong quá trình triển khai dịch vụ bao thanh toán tại Việt Nam, bà Lại Minh Thúy (Citibank chi nhánh TP.HCM) đại diện nhóm các ngân hàng nước ngoài cho biết, hện có một số vướng mắc lớn như khâu đánh giá tín dụng và chứng từ, các vấn đề về bao thanh toán xuyên biên giới...
"Đối với hoạt động bao thanh toán, ngân hàng phải ứng tiền ngay cho người bán dựa trên hóa đơn hoặc hợp đồng. Song có trường hợp, sau khi ngân hàng ứng tiền cho người bán nhưng sau đó người mua lại rơi vào tình trạng mất khả năng trả nợ, khiến khoản ứng trước này trở thành rủi ro không có bảo đảm, tức ngân hàng khó có khả năng thu hồi vốn"- một số lãnh đạo ngân hàng cho biết thêm.
Theo các chuyên gia, để hạn chế rủi ro có thể phát sinh và giúp thị trường bao thanh toán vận hành an toàn, cần thống nhất quy định trong nước với thông lệ quốc tế. Hiện một số nội dung trong Thông tư 20 chưa đồng bộ, dẫn tới cách hiểu và áp dụng khác nhau giữa các tổ chức tài chính.
Ông Jinchang Lai, Chuyên gia trưởng của IFC, cho rằng bao thanh toán là một phần quan trọng của tài trợ chuỗi cung ứng.
Song, để tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của bao thanh toán, ông Jinchang Lai đề xuất sử dụng ngôn ngữ và chuẩn mực quốc tế thống nhất, đồng thời rà soát các hạn chế trong cơ chế pháp lý để tránh gây bất lợi cạnh tranh.
Đồng quan điểm, bà Nga cũng đề xuất điều chỉnh định nghĩa về bao thanh toán để đồng bộ với thông lệ quốc tế, áp dụng cơ chế miễn truy đòi theo từng giai đoạn và nới lỏng điều kiện tín dụng để tăng khả năng tiếp cận vốn cho doanh nghiệp SME.
Liên quan đến giải pháp để gỡ vướng những khó khăn nêu trên, bà Nga kiến nghị áp dụng tập quán quốc tế, sớm hoàn thiện khung pháp lý cho bao thanh toán xuất nhập khẩu. Đồng thời, cơ quan quản lý xem xét cho phép linh hoạt trong khâu thẩm định và cấp hạn mức, xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung về các khoản phải thu...
Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cần sớm ban hành hướng dẫn hạch toán thống nhất và quy trình nghiệp vụ với khách hàng không cư trú. Cùng với đó, cần đẩy mạnh số hóa qua hóa đơn điện tử, hợp đồng số, ứng dụng blockchain và hệ thống quản lý dữ liệu tập trung.
TS. Nguyễn Quốc Hùng cũng đề nghị các tổ chức tín dụng nên chủ động nghiên cứu sâu hơn về công cụ bao thanh toán, không chỉ dưới góc độ sản phẩm tài chính mà còn là giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp và thúc đẩy nền kinh tế, nhất là trong bối cảnh Nghị quyết 68 của Trung ương về phát triển kinh tế tư nhân mới được ban hành với nhiều cơ chế hỗ trợ hoạt động tài chính, tín dụng.
