Phát triển du lịch bền vững trong vùng công viên địa chất
Được UNESCO công nhận là CVĐC (CVĐC) toàn cầu năm 2020 và tái công nhận năm 2024, CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông sở hữu kho tàng di sản địa chất, văn hóa, lịch sử độc đáo, mở ra tiềm năng lớn để phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng
Được UNESCO công nhận là Công viên địa chất (CVĐC) toàn cầu năm 2020 và tái công nhận năm 2024, CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông sở hữu kho tàng di sản địa chất, văn hóa, lịch sử độc đáo, mở ra tiềm năng lớn để phát triển sản phẩm du lịch bền vững.
Trải rộng trên diện tích hơn 4.760km², CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông được ví như một “bảo tàng ngoài trời” khổng lồ, nơi lưu giữ ký ức hàng triệu năm của trái đất.
CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông là một trong số 214 CVĐC toàn cầu thuộc 48 quốc gia và vùng lãnh thổ, đồng thời là 1 trong 4 thành viên đại diện của Việt Nam được UNESCO công nhận.
Điểm nhấn ấn tượng nhất tại CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông chính là hệ thống núi lửa và quần thể hang động núi lửa được đánh giá phong phú bậc nhất Đông Nam Á. Hàng trăm hang động lớn nhỏ với nhiều hình dạng, kích thước độc đáo trải khắp vùng, tiêu biểu như các hang C3, C4, C7, C6.1, P8, P1… tạo nên một “mê cung” kỳ bí, vừa hùng vĩ vừa hoang sơ.
Mỗi hang động không chỉ là chứng tích của những dòng dung nham đỏ rực từng tuôn chảy cách đây hàng trăm nghìn năm mà còn là nơi lưu giữ nhiều câu chuyện lịch sử - văn hóa gắn với sự hình thành và phát triển của cộng đồng cư dân bản địa.
Đặc biệt, nhiều phát hiện khảo cổ học quan trọng đã được công bố tại đây, trong đó nổi bật là di cốt người tiền sử có niên đại từ 6.000 – 7.000 năm, thuộc văn hóa Hòa Bình. Những dấu tích này mở ra hướng nghiên cứu mới, chứng minh rằng vùng đất này từ rất xa xưa đã là nơi cư trú, sinh tồn và phát triển của con người.
Chính sự giao thoa giữa giá trị địa chất, địa mạo với giá trị khảo cổ, văn hóa đã tạo nên sức hút riêng có, khiến CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông trở thành điểm đến đặc biệt trên hành trình khám phá thế giới của du khách trong và ngoài nước.
Các chuyên gia đánh giá, những phát hiện này là nguồn tư liệu hữu ích, quý giá trong quá trình nghiên cứu, khai thác và quảng bá những giá trị văn hóa, khảo cổ nằm trong quần thể CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông.
Đại diện Mạng lưới CVĐC toàn cầu trao Quyết định công nhận danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông giai đoạn 2024-2027 tại Hội nghị quốc tế về Mạng lưới Công viên địa chất khu vực châu Á-Thái Bình Dương diễn ra tại Cao Bằng.
Bên trong hang C3
Bên trong hang C3
PGS.TS Nguyễn Khắc Sử, Hội Khảo cổ Việt Nam giới thiệu về đặc điểm của các hiện vật khảo cổ được tìm thấy trong vùng CVĐC
Di chỉ khảo cổ được tìm thấy ở thôn 8, xã Đắk Wil
Không chỉ có giá trị địa chất, công viên còn sở hữu cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ với các hồ, thác nổi tiếng như Hồ Tà Đùng được ví như “Vịnh Hạ Long của Tây Nguyên”, Hồ Ea Snô, Thác Đ’ray Sáp, Thác Trinh Nữ…
Trên nền bức tranh thiên nhiên hùng vĩ đó là bức tranh văn hóa đa sắc màu của 40 dân tộc anh em cùng sinh sống, trong đó có các dân tộc bản địa như M’nông, Mạ, Ê Đê. Âm nhạc cồng chiêng, sử thi Ot N’drong, lễ hội cúng thần rừng Yang Brê hay nghề dệt thổ cẩm của người M’nông đều được công nhận là di sản văn hóa quốc gia.
Bức tranh văn hóa đa sắc màu của 40 dân tộc anh em cùng sinh sống trong vùng CVĐC trong đó có các dân tộc bản địa như M’nông, Mạ, Ê Đê
Điểm mạnh của CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông không chỉ ở vẻ đẹp hoang sơ, giàu tiềm năng khám phá mà còn ở khả năng kết hợp hài hòa giữa du lịch sinh thái – trải nghiệm – văn hóa, tạo nên sản phẩm du lịch mang bản sắc riêng
Thạc sĩ Vũ Tiến Đức, Viện Khoa học xã hội Vùng Tây Nguyên
Trên nền tảng đó, các sản phẩm du lịch đặc trưng trong vùng CVĐC dần hình thành, từ sinh thái, văn hóa – lịch sử đến trải nghiệm cộng đồng. Tiêu biểu là mô hình Tổ du lịch cộng đồng Yôk Nâm Nung do chính người M’nông tại địa phương tham gia quản lý và phát triển.
Tổ du lịch cộng đồng Yôk Nâm Nung có 42 thành viên tham gia, trong đó nhiều người là nghệ nhân, đội múa dân gian
Chia sẻ về quá trình xây dựng mô hình, chị H’Thương, Trưởng Ban quản lý Tổ du lịch cộng đồng Yôk Nâm Nung cho biết, ngày đầu thành lập, tổ chỉ có 12 thành viên, chủ yếu là bà con làm nông.
Nhờ sự hỗ trợ của Trung tâm phát triển nông thôn Tây Nguyên, đến nay chúng tôi đã có 42 thành viên tham gia, trong đó nhiều người là nghệ nhân, đội múa dân gian. “Điều đáng mừng là bà con không chỉ tham gia nhiệt tình mà còn coi đây là cơ hội để vừa giữ gìn bản sắc văn hóa M’nông, vừa cải thiện thu nhập”, chị H’Thương chia sẻ.
Hoạt động của tổ gắn liền với việc bảo tồn không gian văn hóa truyền thống như cồng chiêng, dệt thổ cẩm, múa dân gian, chế biến ẩm thực,...
Hoạt động của tổ gắn liền với việc bảo tồn không gian văn hóa truyền thống như cồng chiêng, dệt thổ cẩm, múa dân gian, chế biến ẩm thực, đồng thời khai thác hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, cảnh quan rừng nguyên sinh, thác nước, núi Nâm Nung.
Một số tour du lịch đã được xây dựng, cho phép du khách trải nghiệm văn hóa M’nông, đi bộ trong rừng, thưởng thức ẩm thực bản địa và lưu trú tại nhà rông hoặc homestay.
Công tác phục vụ được Ban quản lý chú trọng, từ buồng phòng, ẩm thực đến hoạt động văn hóa – văn nghệ, tạo ấn tượng khó quên cho du khách
Về lưu trú, Yôk Nâm Nung hiện có 1 nhà rông và 4 hộ gia đình tham gia đón khách. Tuy còn đơn sơ nhưng các cơ sở đều mang lại sự gần gũi, ấm áp và độc đáo. Công tác phục vụ được Ban quản lý chú trọng, từ buồng phòng, ẩm thực đến hoạt động văn hóa – văn nghệ, tạo ấn tượng khó quên cho du khách.
Sau thời gian ngắn hoạt động, mô hình đã đón khoảng 570 lượt khách trong dịp Tết và các ngày lễ năm 2025. “Đây cũng là cách để chúng tôi khai thác thế mạnh về văn hóa – thiên nhiên, đa dạng hóa sản phẩm du lịch, từng bước xây dựng nền kinh tế cộng đồng bền vững, gắn với bảo tồn di sản văn hóa dân tộc”, chị H’Thương chia sẻ.
Trong bối cảnh sáp nhập địa giới hành chính, CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông thuộc tỉnh Lâm Đồng mới. Cùng với các trung tâm du lịch nổi tiếng như Đà Lạt, Mũi Né, Phan Thiết, đây là cơ hội vàng để kết nối, mở rộng thị trường và đưa CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông trở thành điểm đến mới trong hành trình của du khách trong nước và quốc tế.
Tiến sĩ Phạm Thị Trầm, Viện Địa lý Nhân văn và Phát triển bền vững đánh giá CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông là một di sản địa chất có giá trị to lớn, hội tụ nhiều tiềm năng vượt trội để phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch bền vững.
Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả các tiềm năng này, đồng thời bảo tồn và phát huy các giá trị di sản, cần có một định hướng phát triển dựa trên những cơ sở khoa học vững chắc và các giải pháp mang tính thực tiễn cao.
Theo đó, việc hoàn thiện quy hoạch, khoanh vùng di sản và xây dựng đề án bảo tồn là ưu tiên hàng đầu. Song song đó, cần mở rộng kết nối giao thông, nâng cấp cơ sở lưu trú, khuyến khích xây dựng các khu nghỉ dưỡng cao cấp, tổ chức thêm dịch vụ trải nghiệm – giải trí.
Các sản phẩm du lịch đặc trưng cũng cần được chú trọng như khôi phục nghề thủ công, lễ hội truyền thống để tạo nét độc đáo; đồng thời ứng dụng công nghệ số như 3D, VR, thuyết minh tự động, QR code để phục vụ khách tham quan.
Ngoài ra, cần tăng cường quảng bá và liên kết, thông qua hội chợ du lịch quốc tế, hợp tác với các CVĐC trong và ngoài nước, đẩy mạnh truyền thông trên mạng xã hội và báo chí.
Chất lượng nguồn nhân lực cũng phải được nâng cao bằng việc tập huấn cho cộng đồng, đào tạo đội ngũ hướng dẫn viên am hiểu di sản, xây dựng mạng lưới tình nguyện viên trẻ tham gia bảo tồn.
Việc thường xuyên tổ chức các lễ hội văn hóa, sự kiện thể thao, du lịch mạo hiểm sẽ góp phần gia tăng sức hút của du khách đến với vùng CVĐC.
Việc hoàn thiện quy hoạch, khoanh vùng di sản và xây dựng đề án bảo tồn là ưu tiên hàng đầu
Nâng cấp cơ sở lưu trú, khuyến khích xây dựng các khu nghỉ dưỡng cao cấp trong vùng CVĐC để phục vụ nhu cầu du khách
Các sản phẩm du lịch đặc trưng cũng cần được chú trọng như khôi phục nghề thủ công, lễ hội truyền thống để tạo nét độc đáo
Thường xuyên tổ chức các lễ hội văn hóa, sự kiện thể thao, du lịch mạo hiểm góp phần gia tăng sức hút của du khách đến với vùng CVĐC
Với định hướng phù hợp và sự chung sức của chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng, CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông hứa hẹn trở thành điểm nhấn mới của du lịch bền vững ở Lâm Đồng.
