Phát triển bền vững nghề nuôi biển - Bài 1

Mô hình nuôi tôm ứng dụng công nghệ cao của Hợp tác xã Chợ Bến, xã An Ngãi (Long Điền, Bà Rịa-Vũng Tàu cũ). Ảnh tư liệu: Hoàng Nhị/TTXVN

Phóng viên TTXVN thực hiện chùm 2 bài viết với chủ đề Phát triển bền vững nghề nuôi biển nhằm đánh giá các lợi thế, tiềm năng của TP. Hồ Chí Minh trong nuôi trồng thủy sản của vùng ven biển, cũng như gợi mở các giải pháp phát triển nghề nuôi biển bền vững của thành phố trong thời gian tới.

Bài 1: Nhiều tiềm năng, lợi thế

Với đường bờ biển dài, hệ sinh thái đa dạng, phong phú vùng nước mặn – lợ rộng lớn vùng ven biển của TP. Hồ Chí Minh có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển nghề nuôi trồng thủy sản. Đây được xem là “vùng cửa ngõ” của Nam Bộ trong chuỗi giá trị thủy sản xuất khẩu, kết nối trực tiếp với hệ thống cảng nước sâu Cái Mép – Thị Vải và mạng lưới logistics hiện đại.

Phát huy hệ sinh thái biển đa dạng

Là trung tâm kinh tế ven biển lớn, có diện tích mặt nước rộng, bờ biển dài với hơn 305km; trong đó, phần bờ biển ở đất ;liền của biển ở dải đất liền dài 100km, môi trường sinh thái đa dạng, hệ sinh thái ven biển phong phú, độ mặn phù hợp.

Dọc theo chiều dài bờ biển, địa hình phần lớn là bãi cát, rừng ngập mặn tự nhiên có nhiều cửa sông, rạch chạy sâu vào nội địa nên thuận lợi cho nuôi trồng thủy sản. Đặc biệt, vùng ven biển TP. Hồ Chí Minh được thiên nhiên ưu đãi, thời tiết ôn hòa, ít khi xảy ra gió bão mạnh. Đây là lợi thế quan trọng giúp vùng ven biển của thành phố phát triển nghề nuôi trồng thủy sản và trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, góp phần đảm bảo an ninh lương thực, tạo việc làm và ổn định sinh kế cho người dân vùng biển.

Ông Nguyễn Kim Chuyên, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp Quyết Thắng, phường Long Hương chia sẻ, nhờ địa thế cac ao nuôi tôm của hợp tác xã gần ngay cửa sông Dinh, với độ mặn phù hợp nên rất thuận lợi để hợp tác xã triển khai mô hình nuôi tôm công nghệ cao trên diện rộng. Hợp tác xã có nguồn nước dồi dào và an toàn về môi trường nuôi nên ít phải sử dụng hóa chất để xử lý nguồn nước đầu vào, cùng với đó hợp tác xã cũng có thể thường xuyên thay nước cho tôm nuôi, giúp tôm mau lớn. Nhờ điều kiện thuận lợi đó, hợp tác xã đã rất thành công, mỗi năm thu hàng tỷ đồng lợi nhuận từ mô hình nuôi tôm công nghệ cao.

Anh Trần Quốc Hùng, gắn bó 9 năm với nghề nuôi thủy sản lồng bè tại khu vực sông Chà Và xã Long Sơn cho biết: “Sông Chà Và là vùng nuôi thủy sản lồng bè lý tưởng vì diện tích mặt nước lớn, độ mặn phù hợp, lại ít gió bão. Nhờ nuôi thủy sản lồng bè, gia đình anh đã có cuộc sống, thu nhập ổn định. Nhất là thời gian gần đây, khi môi trường nuôi được cơ quan chức năng địa phương giám sát nghiêm ngặt, giúp vùng nuôi ngày càng ổn định.”

Ghi nhận thực tế tại các khu vực ven biển của TP. Hồ Chí Minh, nhất là khu vực Bà Ria- Vũng Tàu trước đây, cho thấy nhiều vùng nuôi tập trung quy mô lớn như nuôi tôm công nghiệp ở xã Phước Hải, Hồ Tràm, Long Điền và phường Long Hương; nuôi cá lồng bè, hàu tại xã đảo Long Sơn, phường Tân Phước… Các vùng nuôi này không chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước mà còn cung cấp nguồn nguyên liệu ổn định cho các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu. Độ mặn ổn định, nguồn nước dồi dào cùng khí hậu ôn hòa quanh năm giúp vùng ven biển thành phố phù hợp với nhiều loại thủy sản có giá trị kinh tế cao như tôm thẻ chân trắng, cá chim, cá bớp, cá mú, hàu, nghêu, tôm hùm...

Đánh giá tiềm năng, lợi thế của nghề nuôi biểu của TP. Hồ Chí Minh, Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Chu Hồi, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Thủy sản Việt Nam nhận định: “Vùng ven biển của TP. Hồ Chí Minh có tiềm năng rất lớn về nuôi biển, nếu phát triển đúng hướng sẽ giảm áp lực khai thác, nhất là nghề khai thác diệt góp phần khắc phục tình trạng đánh bắt vi phạm IUU. Chủ trương của ngành nông nghiệp là chuyển dịch theo hướng tăng cường nuôi trồng để giảm áp lực khai thác, đây đang là hướng đi đúng, phù hợp với tiềm năng của biển Việt Nam, giúp phát triển một nghề cá bền vững và có trách nhiệm."

Nhiều mô hình hiệu quả

Trước thực tế ngư trường xa bờ ngày càng cạn kiệt, TP. Hồ Chí Minh đã chủ trương giảm dần khai thác tận diệt, chuyển hướng sang nuôi trồng gắn với bảo vệ hệ sinh thái biển. Các mô hình nuôi kết hợp rừng ngập mặn, nuôi ở cửa sông hay ngoài khơi đã chứng minh hiệu quả trong cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo tồn tài nguyên.

Từ nhiều năm trước, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu (cũ) đã ban hành các chủ trương, chính sách phát triển nuôi trồng thủy sản trên biển, trong đó, đặc biệt chú trọng ở các vùng cửa biển và ngoài biển đảo. Những vùng này thích hợp cho việc phát triển các đối tượng thủy sản có giá trị kinh tế cao bằng hình thức nuôi lồng bè trên sông, trên biển. UBND tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu (cũ) cũng đã có chủ trương cho xây dựng các trung tâm nghiên cứu, sản xuất giống thủy, hải sản nuôi biển trên địa bàn. Đồng thời tạo điều kiện để người dân đa dạng hóa đối tượng nuôi, phương thức nuôi với cơ cấu diện tích và sản lượng phù hợp, đẩy mạnh áp dụng thực hành nuôi trồng thủy sản có chứng nhận và truy xuất nguồn gốc đối với sản phẩm chủ lực như tôm sú, tôm thẻ chân trắng…

Trong ảnh: Ứng dụng công nghệ nuôi lồng tròn cuaươỉ̀ nuôi cá biển xã Long Sơn, thành phố Vũng Tảu.

Nhờ những lợi thế sẵn có, cũng như chủ trương của địa phương nhiều người dân đã biết tận dụng để triển khai nhiều mô hình nuôi trồng thủy sản và đem lại lợi nhuận kinh tế cao. Một số mô hình nuôi hiệu quả, đã đem lại nguồn thu lớn cho người dân vùng ven biển: Nuôi tôm thẻ chân trắng ứng dụng công nghệ cao; nuôi lồng bè tại sông Chà Và, Long Sơn; Nuôi hàu Thái Bình Dương thân thiện với môi trường.

Anh Trần Quốc Hùng, nuôi thủy sản tại Vịnh Gành Rái, xã Long Sơn chia sẻ: “Gia đình tôi hiện có 65 lồng nuôi cá chim, bớp, mú, chẽm và hàu. Nhờ nguồn nước tự nhiên trên sông Chà Và ngày càng an toàn, nên mỗi năm gia đình tôi cung cấp ra thị trường khoảng 115 tấn thủy sản nuôi, sau khi trừ chi phí còn lãi khoảng 500 triệu đồng”.

Đặc biệt, Long Sơn hiện được xem là “thủ phủ hàu” của miền Nam với sản lượng trung bình 15.000 tấn/năm, tạo việc làm và thu nhập cao cho hàng trăm hộ dân. Hơn 3.000 tấn cá nuôi lồng bè mỗi năm cũng góp phần đa dạng hóa sản phẩm, tạo thương hiệu riêng cho thủy sản vùng này.

Trước đây, người dân vùng ven biển TP. Hồ Chí Minh chủ yếu nuôi hàu bản địa (hàu đá) bằng con giống tự nhiên, phụ thuộc vào mùa vụ và điều kiện môi trường. Tuy nhiên, khi môi trường nước thay đổi, tỷ lệ con giống hàu trong tự nhiên giảm, người dân đã chủ động chuyển sang nuôi hàu Thái Bình Dương và bằng phương pháp mới, đó là dùng vỏ hàu làm giá thể thay cho tấm fibro xi măng hoặc lốp xe cũ. Cách làm này vừa thân thiện môi trường, vừa mang lại năng suất cao hơn.

Ông Nguyễn Văn Nhất, một hộ nuôi hàu tại Long Sơn là người tiên phong trong mô hình này. Trên diện tích 1 ha mặt nước, ông nuôi hàu Thái Bình Dương với sản lượng trung bình gần 17 tấn/tháng, lợi nhuận ròng gần 2 tỷ đồng/năm. Ông cho biết: “Vỏ hàu sau khi xử lý sạch, khử trùng rồi được đưa vào bể ương giống. Sau một tháng có thể đem ra bè nuôi, vừa tiết kiệm chi phí, vừa bảo vệ môi trường.”

Không chỉ ở quy mô hộ gia đình, nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã cũng tham gia đầu tư nuôi trồng thủy sản biển theo chuỗi. Các dự án nuôi hàu Thái Bình Dương, tôm siêu thâm canh tuần hoàn hay cá mú lồng composite đã đem lại hiệu quả cao, góp phần xây dựng thương hiệu “thủy sản sạch” cho vùng biển TP. Hồ Chí Minh.

Công ty Trách nhiệm hữu hạn Nuôi trồng thủy sản Minh Phú, xã Phước Hải là một trong những doanh nghiệp có dự án nuôi tôm công nghệ cao lớn nhất trên địa bàn tỉnh với tổng diện tích khoảng 300ha, với 560 ao nuôi, 300 ao xử lý nước, 280 ao ương và 2 hồ chứa nước biển, 1 ao nước thải. Công ty xây dựng ao nuôi tôm theo hình thức ao tròn nổi, khung thép, đáy lót bạt, sử dụng công nghệ sinh học Minh Phú Bio với 3 vụ nuôi/năm.

Quá trình nuôi và xử lý nước đều dùng vi sinh, không sử dụng kháng sinh, hóa chất, tiết kiệm điện, giúp giảm chi phí đầu vào. Nuôi theo công nghệ sinh học đã giúp ao nuôi của doanh nghiệp tạo môi trường ổn định, tỉ lệ sống của tôm trên 85%, tốc độ tăng trưởng nhanh, rút ngắn thời gian nuôi 20 ngày, chỉ còn 3 tháng/vụ. Công ty đã bỏ ra số 230 tỷ đồng xây dựng đường ống dài 4,5km để dẫn nước từ biển vào nuôi tôm. Tôm nuôi bằng nước biển khơi và tăng cường duy trì độ mặn để tôm giàu axit amin tự do, màu tôm bóng đẹp.

“Do xử lý nước bằng vi sinh, nuôi với mật độ thưa 150-190 con/m2 theo quy trình khép kín nên tôm ít dịch bệnh, nước thải ra không gây ô nhiễm, nhờ đó tạo giá trị tăng thêm là bảo vệ môi trường, giảm thải carbon. sản lượng tôm của công ty đạt khoảng trên 1.000 tấn, đủ cung cấp nguyên liệu chế biến cho chính nhà máy của công ty, lợi nhuận đạt khoảng trên 30 tỷ đồng/năm”, ông Ngô Thanh Hà, Giám đốc Công ty cho biết.

Với những mô hình hiệu quả và hướng đi đúng đắn, nghề nuôi trồng thủy sản ven biển TP. Hồ Chí Minh đang dần khẳng định vị thế, không chỉ là sinh kế của người dân mà còn là ngành kinh tế mũi nhọn góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế xanh của thành phố.(Còn tiếp)

Bài cuối: Quy hoạch vùng nuôi rõ ràng

Bài và ảnh: Hoàng Nhị (TTXVN)