Phát thanh trong thời đại số: Tìm lại chỗ đứng giữa những chuyển động mới

Từ trái qua phải: ông Nguyễn Công Vinh, ông Nguyễn Huy Long, bà Lưu Thị Thanh Hà, TS. Đồng Mạnh Hùng và bà Nguyễn Thị Tuyết Chinh tham gia phiên thảo luận. (Ảnh: Việt Hoàng)

Phiên thảo luận có sự tham gia của bà Nguyễn Thị Tuyết Chinh, Giám đốc, Tổng Biên tập Đài Phát thanh và Truyền hình Phú Thọ; ông Nguyễn Công Vinh, Trưởng ban VOH Online, Đài Tiếng nói Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh; ông Nguyễn Huy Long, Phó Tổng Biên tập Báo và Đài Phát thanh - Truyền hình Thanh Hóa; TS. Đồng Mạnh Hùng, Trưởng Ban Thư ký - Biên tập, Đài Tiếng nói Việt Nam.

PGS.TS Đinh Thu Hằng, Viện trưởng Viện Báo chí - Truyền thông, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, dù không có mặt trực tiếp, cũng gửi tới phiên thảo luận tham luận với nhiều góc nhìn lý luận chuyên sâu. Chương trình do bà Lưu Thị Thanh Hà, Phó Giám đốc Trung tâm Báo chí và Truyền thông Thành phố Hải Phòng, Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Thành phố Hải Phòng, điều phối.

Định vị vai trò phát thanh

TS. Đồng Mạnh Hùng, Trưởng Ban Thư ký - Biên tập, Đài Tiếng nói Việt Nam phát biểu. (Ảnh: Việt Hoàng)

Trong bối cảnh truyền thông đa nền tảng phát triển mạnh mẽ, các diễn giả tại phiên thảo luận đều khẳng định rằng phát thanh vẫn giữ được những giá trị riêng không thể thay thế.

Bà Nguyễn Thị Tuyết Chinh mở đầu phần thảo luận bằng việc nhấn mạnh vào bề dày lịch sử và hành trình phát triển của phát thanh. Theo bà, phát thanh không chỉ là loại hình báo chí lâu đời, mà còn có vai trò định hướng dư luận hiệu quả, đặc biệt trong những giai đoạn xã hội biến động.

Đồng quan điểm, ông Đồng Mạnh Hùng cho rằng dù công nghệ thay đổi và công chúng ngày càng có nhiều lựa chọn, thì phát thanh vẫn tồn tại vững vàng với một tệp công chúng riêng biệt. Vấn đề đặt ra không phải là phát thanh có bị thay thế hay không, mà là phải thay đổi ra sao để thích ứng với nhu cầu mới của công chúng.

Ông Nguyễn Công Vinh dẫn chứng các chương trình như “Sát cánh cùng gia đình Việt” để khẳng định sức sống của phát thanh nằm ở khả năng gợi cảm xúc và trí tưởng tượng - điều mà không phải loại hình truyền thông nào cũng làm được. “Vấn đề là làm sao để thổi hồn vào phát thanh, để nó tiếp tục chạm được vào trái tim của công chúng hôm nay,” ông nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Huy Long và PGS.TS Đinh Thu Hằng cùng cho rằng phát thanh vẫn giữ được vị thế riêng nếu biết cách đổi mới và thích ứng. Theo họ, điều cốt lõi nằm ở cách người làm báo vận hành, sáng tạo và ứng dụng công nghệ để phát thanh tiếp tục lan tỏa, chạm tới cảm xúc người nghe, đồng thời trở thành một phần thiết yếu trong đời sống thông tin hiện đại.

Cơ hội và thách thức trong thời đại số

TS. Đồng Mạnh Hùng nhận định thời đại số mở ra cơ hội mới cho phát thanh, đặc biệt là việc ứng dụng AI để số hóa kho âm thanh cũ và mở rộng phân phối nội dung trên đa nền tảng. Tuy nhiên, thách thức lớn nằm ở sự thay đổi thói quen nghe - công chúng giờ nghe theo nhu cầu, ngắn gọn và linh hoạt, buộc các đài phải thích ứng cả về nội dung lẫn công nghệ.

Ông cũng cảnh báo về tình trạng thiếu hụt nhân lực trẻ và sự mai một tính chuyên biệt do sáp nhập bộ phận trong các đài. Bà Nguyễn Thị Tuyết Chinh cũng đồng tình với quan điểm đó và bổ sung rằng khó khăn tại các đài địa phương còn lớn hơn do thiếu cơ chế riêng và nguồn lực hạn chế.

Ông Nguyễn Công Vinh, Trưởng ban VOH Online, Đài Tiếng nói Nhân dân TP. Hồ Chí Minh. (Ảnh: Việt Hoàng)

Trong khi đó, ông Nguyễn Công Vinh nhấn mạnh vai trò của chính người làm phát thanh trong việc khẳng định giá trị. Theo ông, chỉ khi nào phát thanh chứng minh được vai trò xã hội của mình, chẳng hạn như truyền tải chính sách của Nhà nước một cách mạch lạc, dễ hiểu và mang tính nhân văn, thì mới có thể thuyết phục được lãnh đạo, cơ quan quản lý và cả công chúng về tầm quan trọng của loại hình báo chí này.

Để phát thanh tiếp tục tồn tại và phát triển trong thời đại số, điều cốt lõi nằm ở việc khẳng định giá trị và thích ứng với nhu cầu công chúng. Ông Nguyễn Huy Long cho rằng người làm phát thanh cần đầu tư chỉn chu cả vào sản phẩm thường nhật, không chỉ các tác phẩm dự thi. Nội dung phải sáng tạo, gần gũi và có chiến lược rõ ràng, xoay quanh trục podcast hay phát thanh truyền thống, để tối ưu hóa đầu tư công nghệ, nhân lực và tiếp cận công chúng.

Từ góc độ địa phương, bà Nguyễn Thị Tuyết Chinh nhấn mạnh sự cần thiết của cơ chế chính sách rõ ràng nhằm đảm bảo nguồn lực khi hiện nay còn thiếu cơ quan chuyên môn và phân định cụ thể trong quản lý nhà nước đối với phát thanh. Đồng thời, bà đề xuất đẩy mạnh đào tạo tại chỗ và cải tiến chương trình giảng dạy báo chí để chuẩn bị đội ngũ nhân lực chuyên sâu trong bối cảnh mới.

Toàn cảnh phiên thảo luận (Ảnh: Việt Hoàng)

Ông Đồng Mạnh Hùng cho rằng điểm khởi đầu phải là công chúng - hiểu rõ họ là ai, muốn nghe gì, và ở đâu - từ đó sản xuất nội dung phù hợp, thậm chí nên ưu tiên định dạng podcast trước rồi mới phát trên sóng truyền thống.

Ông cũng nhấn mạnh vai trò của những “ngôi sao phát thanh”, giọng nói đặc trưng, có bản sắc, gắn với chương trình cụ thể, để tạo dấu ấn và xây dựng thương hiệu. Về tầm nhìn quốc gia, ông đề xuất một chiến lược chuyển đổi số riêng cho phát thanh, lấy phát triển nội dung làm trọng tâm thay vì chỉ tập trung vào hạ tầng kỹ thuật.

Ông Nguyễn Công Vinh kết luận, phát thanh cần có tư duy tích hợp: không chỉ nói đúng mà còn phải nói trúng, tức đánh vào nhu cầu thực sự của công chúng. Nội dung cần được phân tích, định dạng lại để lan tỏa hiệu quả trên đa nền tảng.

Ngọc Trâm - Xuân Sơn