Phân tích việc giới lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ quay lưng với COP30

Đây cũng là lần đầu tiên trong ba thập kỷ, các quan chức cấp cao của chính phủ Mỹ không hiện diện tại hội nghị này — một dấu hiệu rõ ràng cho thấy Washington đang dần quay lưng với nỗ lực chống biến đổi khí hậu.

Hoài nghi về biến đổi khí hậu

Dù không nhiều người công khai ủng hộ quan điểm của Tổng thống Donald Trump rằng biến đổi khí hậu là “trò lừa bịp”, song gần đây, một số lãnh đạo doanh nghiệp lớn tại Mỹ đã công khai đặt câu hỏi liệu vấn đề này có đáng được ưu tiên cao như trước đây hay không. Đó không hẳn là sự phủ nhận biến đổi khí hậu, mà là sự thay đổi trong cách tiếp cận — một bước ngoặt rõ rệt so với giai đoạn các tập đoàn từng mạnh mẽ cam kết giảm ô nhiễm và kêu gọi hành động toàn cầu.

Trước đây, những người đứng đầu các tập đoàn hàng đầu Mỹ từng cam kết cắt giảm phát thải, tài trợ cho quá trình chuyển đổi năng lượng và kêu gọi chính phủ ban hành luật bảo vệ khí hậu. Nhưng tại Belém năm nay — thành phố cửa ngõ rừng Amazon — không một cái tên lớn nào của giới doanh nghiệp Mỹ có mặt. Sonia Dunlop, Giám đốc điều hành Hội đồng Năng lượng Mặt trời Toàn cầu, nhận định: “Điều này rõ ràng phản ánh bầu không khí chính trị tại Mỹ”.

Các kỳ hội nghị trước từng thu hút những nhân vật tầm cỡ như Tim Cook (Apple), Darren Woods (ExxonMobil) hay Brian Moynihan (Bank of America). Việc họ vắng mặt khiến nhiều đại biểu tin rằng Mỹ dưới thời ông Trump đã thực sự rút lui khỏi nỗ lực toàn cầu về khí hậu.

Ông Darren Woods, thay vì tới Belém, lại tham dự một sự kiện tại São Paulo do Phòng Thương mại Mỹ đồng tổ chức. Trước đây, ông từng hiện diện ở các hội nghị tại Baku (Azerbaijan) và Dubai (UAE). Ông phát biểu ở São Paulo: “Công ty chúng tôi — và nói rộng ra là cả ngành — không phản đối mục tiêu giảm phát thải. Vấn đề nằm ở cách chúng ta đạt được điều đó”. Theo ông, thách thức của nhân loại không phải là “loại bỏ dầu khí”, mà là “loại bỏ lượng phát thải sinh ra từ việc đốt dầu và khí”.

Thế lưỡng nan của các doanh nghiệp

Tại Belém, lập trường ấy phản ánh thế lưỡng nan của giới kinh doanh Mỹ — phải bước đi giữa “bãi mìn” chính trị. Nhiều lãnh đạo lo ngại rằng việc công khai ủng hộ hành động vì khí hậu có thể khiến doanh nghiệp của họ trở thành mục tiêu chỉ trích từ Nhà Trắng. Kể từ khi trở lại nắm quyền hồi tháng 1, Tổng thống Trump đã nhanh chóng dỡ bỏ hàng loạt chính sách khí hậu: rút Mỹ khỏi Thỏa thuận Paris ngay trong ngày đầu tiên, ban bố “tình trạng khẩn cấp năng lượng” để thúc đẩy các dự án nhiên liệu hóa thạch, cắt giảm quy định môi trường, tấn công lĩnh vực năng lượng tái tạo và khuyến khích khai thác than, dầu, khí.

Ngay cả các tập đoàn công nghệ lớn cũng thừa nhận không thể đạt mục tiêu khí hậu do các trung tâm dữ liệu phục vụ trí tuệ nhân tạo tiêu tốn quá nhiều năng lượng. Trước khi ông Trump bước vào nhiệm kỳ hai, nhiều ngân hàng lớn của Mỹ đã âm thầm rút khỏi các liên minh tài chính xanh. Sau khi từng lên tiếng chỉ trích chính sách khí hậu của Trump trong nhiệm kỳ đầu, nay hầu hết các CEO đều chọn im lặng.

Dan Carol, Giám đốc cao cấp về tài chính khí hậu tại Viện Milken, nhận định: “Một CEO không nhất thiết phải đến COP chỉ để nói về những gì họ đang làm”. Tuy nhiên, một số tập đoàn lớn vẫn cử đại diện khác: các giám đốc phát triển bền vững của Google, Microsoft, Amazon và Mastercard đều có mặt tại Belém. Song nhiều sự kiện lớn lại diễn ra ở São Paulo và Rio de Janeiro — những trung tâm kinh tế phía nam Brazil — thay vì tại Belém, nơi cơ sở hạ tầng còn hạn chế.

Ông Carol cho biết, giới đầu tư vẫn quan tâm tới các dự án giảm phát thải, nhưng hướng đầu tư đang thay đổi, chịu ảnh hưởng trực tiếp từ chính sách của Nhà Trắng.

Ví dụ rõ nhất về sự thay đổi giọng điệu trong giới công nghệ đến từ Bill Gates. Trong một bản ghi nhớ hồi tháng trước, ông cảnh báo rằng việc “thổi phồng hiểm họa khí hậu” không giúp ích gì và “biến đổi khí hậu sẽ không dẫn đến tận thế của nhân loại”. Lời lẽ ấy bị nhiều người xem là sự đảo chiều lập trường trước đây của ông — và nhanh chóng được ông Trump cùng phe Cộng hòa khai thác như một chiến thắng chính trị.

Tuy nhiên, chỉ ít ngày trước hội nghị ở Belém, Gates khẳng định tại Viện Công nghệ California rằng quan điểm của ông bị “hiểu sai nghiêm trọng”, đồng thời cam kết tiếp tục đầu tư mạnh vào các giải pháp giảm phát thải. Gates nói: “Tôi chưa bao giờ nghĩ bản ghi nhớ đó sẽ khiến những người không tin biến đổi khí hậu thay đổi quan điểm — và quả thật, họ cũng chẳng đổi”.

Dù vậy, nỗ lực giải thích của Gates chỉ càng làm dấy lên lo ngại rằng giới doanh nghiệp đang chùn bước trước áp lực chính trị từ Washington. Nhà Trắng cũng công khai xem nhẹ hội nghị ở Belém khi phát ngôn viên Taylor Rogers tuyên bố: “Tổng thống Trump sẽ không hy sinh an ninh kinh tế và quốc gia của nước Mỹ để theo đuổi những mục tiêu khí hậu mơ hồ”.

Sebastian Buckup, Giám đốc Trung tâm Tự nhiên và Khí hậu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, cho rằng không có “làn sóng tẩy chay có chủ ý”, nhưng thừa nhận rằng các vấn đề khí hậu “đang dần bị hạ thấp trong thứ tự ưu tiên của doanh nghiệp”.

Trong số những người vắng mặt tại COP năm nay có nhiều lãnh đạo ngành điện lớn của Mỹ như Calvin Butler (Exelon), Chủ tịch Viện Điện lực Edison. Một phát ngôn viên cho biết ông không thể tham dự vì “xung đột lịch trình”, song vẫn cam kết đưa doanh nghiệp hướng tới “phát thải ròng bằng 0”.

Một số ngân hàng đầu tư và tập đoàn công nghệ lại chọn các sự kiện ở São Paulo hoặc Rio. Tại hội nghị của Viện Milken hôm thứ Hai, Thống đốc California Gavin Newsom đã chỉ trích gay gắt chính quyền Trump vì vắng mặt, đồng thời kêu gọi các lãnh đạo doanh nghiệp “không được thoái lui”. “Chúng ta phải phản công”, ông nói trước khi lên đường tới Belém.

Khai mạc hội nghị, cựu Thị trưởng New York Michael Bloomberg tuyên bố đầu tư thêm 100 triệu USD từ quỹ Bloomberg Philanthropies để cắt giảm khí mê-tan — loại khí gây nóng lên toàn cầu mạnh gấp nhiều lần CO₂.

Một số lãnh đạo quốc tế khác cũng có mặt, trong đó có tỷ phú Australia Andrew Forrest (Tập đoàn khai khoáng Fortescue), người đã đón khách lên con tàu chạy bằng amoniac — thân thiện hơn nhiều so với nhiên liệu truyền thống. Cựu Phó Tổng thống Mỹ Al Gore cũng tham dự chuyến tham quan này. Forrest nói, ông muốn chứng minh vẫn còn những doanh nhân dấn thân vì hành tinh. Dù bức xúc vì một thỏa thuận quốc tế về giảm phát thải tàu biển bị “một tổng thống không muốn bị chứng minh là sai” phá hỏng, ông vẫn tỏ ra lạc quan: “Kinh tế năng lượng sạch đang đi đúng hướng” và nhận định: “Lịch sử luôn biết cách lựa chọn bên đúng”.

Bùi Tú