Phân biệt đột quỵ não và ngừng tim, cách xử trí

Một thanh niên đang chơi ở sân bóng bỗng nhiên ngã ra và bất tỉnh, hoặc một người đang nói chuyện bình thường bỗng đổ gục xuống và hôn mê… Những biểu hiện trên của họ có thể là do đột quỵ não hoặc cũng có thể do ngừng tim.

Biểu hiện thì giống nhau nhưng nguyên nhân lại khác nhau. Cách xử trí cũng khác nhau hoàn toàn.

Đột quỵ não là tình trạng mạch máu trong não bị tắc hoặc bị vỡ, gây tổn thương não làm người bệnh mất tri giác đột ngột. Tim vẫn đập, phổi vẫn hô hấp từng nhịp, mạch và huyết áp vẫn bình thường (thậm chí huyết áp có thể tăng ở một số người bệnh chảy máu não).

- Cách nhận biết: Sờ vào vị trí mạch thấy đập (thường các mạch to, rõ, nằm nông như ở cổ, cổ tay hoặc bẹn), chỉ cần một vị trí thấy mạch đập là đủ. Nếu có máy đo huyết áp thì thấy huyết áp vẫn còn.

- Cách xử lý: Chuyển bệnh nhân đến bệnh viện nhanh nhất có thể, có thể di chuyển bằng xe ôm, taxi hoặc chờ cấp cứu 115. Các công việc còn lại nên để cho nhân viên y tế.

Đột quỵ não và ngừng tim có biểu hiện giống nhau nhưng nguyên nhân lại khác nhau và cách xử trí cũng hoàn toàn khác nhau. (Ảnh minh họa)

Ngừng tim đột ngột làm máu không lên não được và ngay lập tức bệnh nhân sẽ đi vào hôn mê. Trong trường hợp này sẽ không còn nhịp tim, không có huyết áp. Nếu duy trì tình trạng này 5 phút, não sẽ tổn thương vĩnh viễn và đến khi tim đập trở lại thì bệnh nhân có thể chỉ sống thực vật. Não đã tổn thương không thể hồi phục rồi.

- Cách nhận biết: Sờ vào không thấy có mạch đập, không nhịp thở. Nếu đo huyết áp thì huyết áp không đo được.

- Cách xử lý: Không có đủ thời gian để chờ cấp cứu 115 đến, do đó người phát hiện ra bệnh nhân, có thể là một người bình thường không có chuyên môn y tế, phải là người thực hiện cấp cứu bệnh nhân.

Trong trường hợp này, chỉ có 1 phút để hành động. Người phát hiện ra người bệnh cần phải biết kỹ thuật ép tim, ép thật lực. Trong nhiều trường hợp, tim sẽ đập trở lại, máu lên não và bệnh nhân sẽ tỉnh lại. Ngay cả khi tim chưa đập lại, việc ép tim đúng cách cũng giúp máu lên não, tránh tổn thương não vĩnh viễn.

Khi ép tim không thành công là lúc sử dụng máy hỗ trợ để khử rung tim. Trong tương lai, nếu loại máy này được đặt ở nơi công cộng, cộng đồng nên học cách sử dụng máy.

Tóm lại, 3 kỹ năng rất cần thiết là: (1) Nhận biết hôn mê do đột quỵ não hay do ngừng tim (biết cách bắt mạch); (2) Nắm được kỹ thuật ép tim; và (3) Kỹ năng sử dụng máy khử rung tim (trong tương lai).

TS.BS Nguyễn Ngọc Cương

Trưởng khoa Can thiệp điện quang thuộc Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh và Can thiệp điện quang - Bệnh viện Đại học Y Hà Nội

THANH THANH (Ghi)