Oppenheimer càn quét Oscar, chủ nghĩa hiện thực lên ngôi?

Hai bộ phim có phong cách hoàn toàn đối lập. Ảnh: Anthony gerace/universal pictures/warner bros

Mùa Hè vừa qua, phòng vé toàn cầu đã chứng kiến cơn sốt với hai bộ phim bom tấn cùng phong cách hoàn toàn đối lập là “Oppenheimer” và “Barbie”. Tạo hình của hai bộ phim hoàn toàn đối lập. Ngay từ phục trang chính, trong Oppenheimer là những bộ suit tối màu cùng mũ phớt tri thức, còn Barbie là những chiếc váy xòe cùng nơ cài tóc. Bối cảnh chính của Oppenheimer là đặc khu nghiên cứu khoa học tách biệt ở New Mexico, còn trong Barbie là những biệt thự rộng lớn và long lanh.

Có lẽ không có bộ phim nào sắp ra mắt được mong đợi như "Barbie" và "Oppenheimer". Được phát hành vào ngày 21 tháng 7 tại Mỹ và Anh, sự đa dạng về chủ đề và phong cách của các bộ phim đã làm hài lòng cư dân mạng. Nhiều người thâm chí đã tạo ra những meme (ảnh chế hài hước), trộn lẫn các đoạn giới thiệu thành những bản kết hợp "Barbenheimer" gây tranh luận rằng bộ phim nào đáng để xem trước.

Cuộc tranh cãi một phần cũng đến từ các nhà làm phim. Christopher Nolan, biên kịch kiêm đạo diễn của "Oppenheimer", được ví như một nhà Khoa học “điên” trong giới Hollywood. Ông tập trung vào sự chân thực, và hạn chế sử dụng hình ảnh do máy tính tạo ra.

Được biết, Nolan đã từng cho nổ một chiếc Boeing 747 thật để phục vụ cho cảnh quay của một phim trước đây. Các phản ứng hạt nhân trong "Oppenheimer" được thể hiện bằng những vụ nổ thật bằng bột nhôm và magiê. Phim của ông thử nghiệm với các phương thức kể chuyện và khai thác các chủ đề phức tạp, chẳng hạn như tiềm thức và chiêm tinh học.

Greta Gerwig, đạo diễn kiêm đồng biên kịch của "Barbie", cũng có một lượng fan hâm mộ cuồng nhiệt. Cô bắt đầu sự nghiệp trong thể loại phim "mumblecore" (thể loại phim kinh phí thấp về chủ đề đời sống thường nhật) sau đó đã có những thành công với "Lady Bird" (2017) và bản chuyển thể của "Little Women" (2019). Các tác phẩm của cô có doanh thu phòng vé khiêm tốn hơn, khoảng 300 triệu USD. Đối với "Barbie", cô lấy cảm hứng từ các phim ca nhạc Hollywood cũ và phim về thế giới bên kia, chẳng hạn như "Heaven Can Wait" (1943).

Hai bộ phim chứa đựng một số nét đặc biệt của ngành công nghiệp điện ảnh hiện đại. "Barbie" là một trong số nhiều thương hiệu khai thác khá tốt trong lĩnh vực thương mại từ nhiều thập kỷ trước. Mattel, một hãng sản xuất đồ chơi, đã bán được khoảng một tỷ búp bê kể từ khi lần đầu tiên giới thiệu Barbara Millicent Roberts (tên thường dùng là "Barbie") vào năm 1959. Bà Robbie, đồng thời là nhà sản xuất của bộ phim, cho biết cô bị thu hút bởi dự án này vì cái tên Barbie được "công nhận rộng rãi trên toàn cầu hơn hầu hết mọi thứ, chỉ kém Coca-Cola".

"Oppenheimer", ngược lại, không có tiềm năng nhượng quyền thương mại như vậy. Nhà vật lý J.Robert Oppenheimer có thể là "một trong những nhân vật quan trọng và gây tranh cãi nhất của lịch sử", Nolan nói, nhưng cũng cho biết sẽ không có "Oppenheimer 2”. Theo đạo diễn, đây là một bộ phim chính kịch, loại phim thường được làm độc lập, không chú trọng đến sản phẩm phụ hay phần sau.

Mặc dù "Oppenheimer" có sự tham gia của những ngôi sao như Emily Blunt và Matt Damon, nhưng phim có mạch truyền tải chậm và chứa nhiều ẩn dụ, khiến phần lớn người xem khó có thể hiểu rõ ngay lập tức.

Bộ phim cũng được thực hiện với kinh phí hơn 100 triệu USD, phản ánh niềm tin của các hãng phim vào một số nhà làm phim nhất định và những rủi ro mà họ cho phép họ thực hiện. "Đã có những bộ phim trước đây về quá trình phát triển bom nguyên tử trong giai đoạn 1940 và 1950, và chúng không thành công về doanh thu phòng vé", Sheldon Hall, một nhà sử học điện ảnh và đồng tác giả của cuốn sách "Epics, Spectacles and Blockbusters: A Hollywood History" nói. "Bộ phim này đang dựa vào danh tiếng của Nolan", ông nói thêm.

Sự cạnh tranh "Barbenheimer" mang đến một câu hỏi nghiêm túc hơn cho công chúng: liệu nên thiên về Chủ nghĩa Hiện thực hay Chủ nghĩa Thoát ly thực tế.

Khi chiến tranh đang hoành hành ở châu Âu, căng thẳng địa chính trị lan rộng trên toàn cầu, câu chuyện về nguồn gốc của những vũ khí hủy diệt hàng loạt có thể cho người xem hiểu hơn về thực tế và sự tàn khốc trong chiến tranh.

"Oppenheimer" không phải là một bộ phim giúp giảm bớt lo lắng của khán giả, mà cho thấy những lo ngại của nhà vật lý học về sức mạnh khủng khiếp của vũ khí nguyên tử; bộ phim cũng cho thấy Chính phủ Mỹ đã cố gắng buộc ông phải im lặng như thế nào khi những ý kiến của ông không được ủng hộ về mặt chính trị. "Oppenheimer" có những hình ảnh đáng lo ngại về nạn nhân của bom đạn trong cơn đau dữ dội. "Một số người xem phim hoàn toàn suy sụp", ông Nolan nói. "Họ không thể nói được gì."

Sản phẩm của bà Gerwig vui tươi hơn nhiều. Giọng điệu của bộ phim dí dỏm và khéo léo, khai thác những chủ đề lạ kỳ như lịch sử đồ chơi và góc nhìn của những con búp bê. Đây là câu truyện khiến người xem không quá căng thẳng và đòi hỏi sự suy nghĩ sâu sắc.

Lịch sử cho thấy nhiều khán giả hơn sẽ chọn sự thoát ly. Trong thời kỳ Đại suy thoái, nhiều bộ phim có doanh thu cao nhất là phim ca nhạc hoặc phim sử thi lịch sử. Điều tương tự cũng xảy ra trong Thế chiến thứ hai. Những bộ phim đề cập đến chủ đề xung đột, bao gồm "Gone with the Wind" và "Sergeant York", thường được đặt trong quá khứ; những bộ phim cùng thời, chẳng hạn như "Casablanca", có xu hướng kể những câu chuyện tình lãng mạn hơn là những câu chuyện về chiến đấu đẫm máu. Năm 1968, thời kỳ đỉnh cao của chiến tranh Việt Nam, bộ phim lớn nhất ở Mỹ là "Funny Girl". Năm 2007, trong thời kỳ khủng hoảng tài chính, đó là một bộ phim từ loạt phim "Cướp biển vùng Caribbean".

David Thomson, nhà sử học điện ảnh và một số tác giả khác cho rằng vào thời điểm khó khăn về kinh tế, chiến tranh và chủ nghĩa dân túy, khán giả sẽ không muốn xem một bộ phim nghiêm túc nhiều bằng bộ phim giải trí. "Phim hài luôn thành công ở rạp chiếu phim", ông nói, bởi vì chúng làm "thực thi đúng phương châm mà điện ảnh được tạo ra, đó là trấn an mọi người và cho họ những giờ phút thoát khỏi những vấn đề của thực tại. Ai cần thực tế khi cuộc sống tưởng tượng tuyệt vời đến thế?”

Oppenheimer đã đạt giải nhiều hạng mục của Oscar năm nay, bao gồm: Phim hay nhất, Đạo diễn xuất sắc, Nam chính - phụ, Dựng phim, Nhạc phim và Quay phim xuất sắc.

Đạo diễn Christopher Nolan nhận giải thưởng tại Lễ trao giải Oscar. Ảnh: The Hollywood Reporter.

Hoàng Nam