Nhớ khói lam chiều

Khói lam chiều không chỉ là “đặc sản” của bếp củi, bếp rơm; đó còn là một phần của hồn quê, thứ gợi nhớ về một miền ký ức trong trẻo. Những chiều cuối ngày, khi ánh nắng đã thôi vàng rực, là lúc từng mái bếp làng quê bắt đầu lên khói. Làn khói bay lãng đãng qua giàn mướp, giàn bầu trong vườn, quấn lấy ngọn cau, ngọn dừa, rồi tan vào bóng hoàng hôn. Người lớn bận rộn nhóm bếp, thổi cơm. Trẻ con chúng tôi thì tung tăng chạy nhảy vui chơi, hít hà mùi khói ngai ngái lẫn mùi cơm gạo mới, mùi canh rau đang sôi trong nồi. Mùi khói quyện vào nhau, khi ấy không làm cay mắt, mà chỉ khiến lòng người thêm ấm áp hơn.

Tuổi thơ tôi gắn liền với gian bếp nhỏ mái lá. Nơi đó, mẹ tôi vẫn ngày ngày nhóm lửa bằng rơm khô, củi mục. Mẹ ngồi bên bếp, vừa quạt lửa vừa tranh thủ nhặt rau, kể chuyện ngày xưa. Ánh lửa hồng hắt lên khuôn mặt rám nắng của mẹ, đôi mắt ánh lên những vệt sáng dịu dàng. Đôi khi, mẹ thổi lửa bằng chiếc ống tre, để lại tiếng “phù phù” trầm đục hòa vào tiếng gió ngoài vườn. Tôi ngồi kế bên, lặng lẽ nghe tiếng than nổ lách tách, trong lòng bình yên đến lạ.

Chính trong không gian mộc mạc ấy, tôi lớn lên, học những bài học đầu đời từ mẹ: biết kính trên nhường dưới, biết nhường nhịn, biết trân trọng từng hạt cơm, từng giọt mồ hôi lam lũ. Mỗi bữa cơm bên bếp lửa, mẹ luôn dặn: “Cơm là hạt ngọc trời, không được bỏ phí”. Những lời giản dị ấy đã theo tôi suốt hành trình khôn lớn.

Khói lam chiều còn gợi nhắc tôi về những mùa mưa. Mỗi khi mưa rơi rả rích, cả nhà quây quần trong gian bếp ấm, mẹ luộc nồi khoai lang, hay nồi bắp. Khói bếp nghi ngút, hơi nóng lan ra, xua tan cái lạnh ngoài trời, chợt khi ấy tôi thấy hạnh phúc thật giản đơn: một gian bếp ấm áp, một mái nhà có ba mẹ, có tiếng cười lan tỏa giữa mùi thơm của những món ăn quê nhà.

Lớn lên, đi xa, khói lam chiều trở thành điều tôi khắc khoải kiếm tìm. Ở nơi phố thị, không có những mái bếp rơm, tôi chợt thấy thiếu vắng một phần ký ức. Những lúc tan ca về muộn, nhìn những tòa nhà cao tầng rực sáng đèn, tôi thèm lắm cái cảm giác được nhìn làn khói chiều quê chầm chậm bay lên từ chái bếp, như một lời nhắc: “Đã đến giờ về nhà”.

Có lần, trong một chuyến công tác về vùng quê Sông Ray, tỉnh Đồng Nai, khi xe vừa rẽ vào con đường nhỏ, tôi bỗng bắt gặp làn khói lam vắt ngang rặng tre. Chẳng hiểu sao, sống mũi tôi lại cay cay. Bao nhiêu kỷ niệm chợt ùa về, rõ ràng mọi thứ như thể vừa hôm qua. Một điều giản dị vậy thôi nhưng đủ để làm lòng tôi bồi hồi suốt cả buổi chiều.

Khói lam chiều, tưởng như mờ nhạt và mong manh, nhưng lại là thứ neo giữ tâm hồn mỗi người. Đó là chứng nhân cho những tháng ngày bình yên bên mái ấm, là hiện thân của tình yêu thương, của sự gắn kết gia đình, của những giá trị truyền thống giản đơn mà sâu sắc.

Giữa cuộc sống hiện đại hối hả, khi mọi thứ đều thay đổi chóng mặt, có những điều giản dị như làn khói lam chiều vẫn âm thầm tồn tại, chở che và nhắc nhở tôi về cội nguồn. Để mỗi lần mỏi mệt, tôi lại có chốn để tìm về - không phải là nơi xa xôi, mà chính là mái bếp xưa, là làn khói lam chiều, là vòng tay ấm áp của ba mẹ, là những bữa cơm quê thơm mùi gạo mới. Điều giản dị ấy, với tôi, là cả một bầu trời thương nhớ.

Trà Bình