Nhiều doanh nghiệp vẫn 'mơ hồ' về xu hướng KCN bền vững

Ngày 28-3, tại Hà Nội, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức diễn đàn “Thúc đẩy phát triển bền vững khu công nghiệp Việt Nam”. Phát biểu tại diễn đàn, ông Nguyễn Quang Vinh, Phó Chủ tịch VCCI cho biết, hiện nay cả nước đã có 418 khu công nghiệp (KCN) đã thành lập với tổng diện tích đất tự nhiên đạt khoảng 129.900 ha. Các doanh nghiệp trong KCN đóng góp khoảng 50% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước và góp phần vào việc chuyển cán cân thương mại của Việt Nam từ nhập siêu, đến cân bằng và sang xuất siêu, đóng góp đáng kể vào nguồn thu ngân sách.

Theo số liệu thống kê của Bộ Công Thương, đến nay Việt Nam có 16 hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết và 3 FTA đang đàm phán. Trong các FTA này, những yêu cầu về chuỗi ngành hàng chuỗi giá trị và các khâu về sản xuất xanh sạch rất quan trọng, để các doanh nghiệp Việt Nam có thể tham gia vào thị trường khó tính. Đồng thời, mục tiêu để phát triển công nghiệp bền vững cũng đã được đưa vào các cam kết về phát triển bền vững của LHQ.

Theo kết quả khảo sát của VCCI, có đến 50% doanh nghiệp khi được hỏi vẫn "lơ mơ" về khái niệm KCN phát triển bền vững

Tương tự, Chiến lược quốc gia và phát triển xanh giai đoạn 2021-2030 cũng như cam kết của Chính phủ tại Hội nghị COP26 là những yêu cầu bức thiết đặt ra đối với các KCN để phát triển theo hướng xanh, bền vững. Theo xu hướng này, mô hình KCN truyền thống sẽ được thay đổi và phát triển theo hướng bền vững, tiệm cận với yêu cầu quốc tế. Nguyên lý của việc phát triển các KCN bền vững bắt đầu từ sinh thái công nghiệp, chuyển đổi mô hình sản xuất theo nền kinh tế tuyến tính sang nền kinh tế tuần hoàn.

Tuy nhiên, theo đại diện VCCI, kết quả khảo sát cho thấy, có tới 50% doanh nghiệp trong các KCN cho biết chưa từng nghe và biết đến khái niệm KCN phát triển bền vững. Chỉ có 30% có nghe hiểu về khái niệm KCN sinh thái và chỉ có 20% là hiểu rõ KCN phát triển bền vững cần bảo đảm cân đối giữa kinh tế với môi trường, xã hội và quản trị.

Kết quả trên đã cho thấy một số “điểm nghẽn” trong các khía cạnh về nhận thức, xây dựng chính sách, quản trị của các KCN liên quan đến việc phát triển bền vững các KCN.

Tại diễn đàn, đại diện các doanh nghiệp cho rằng để đạt được yêu cầu của KCN bền vững vẫn còn nhiều khó khăn cần tháo gỡ như vấn đề nguồn vốn, tài chính và làm rõ các định quy định pháp lý. Các KCN phần lớn được phát triển theo giai đoạn “cuốn chiếu”, việc đầu tư một cách đồng bộ toàn bộ hệ thống các phân khu chức năng và hệ thống xử lý nước thải, hệ thống hoàn thiện điện nước thì cần nguồn vốn lớn và phải đầu tư ngay từ ban đầu.

Tiếp đó là đến từ năng lực cũng như các quy định pháp lý của Nhà nước, hiện nay rất nhiều quy định chưa rõ ràng, gây cản trở cho các KCN trong việc chuyển đổi mô hình như về tái tạo tài nguyên, xử lý nước thải. Đơn cử, trong Nghị định 35/2022 có giới thiệu về mô hình KCN sinh thái, khi nói về việc KCN tham gia vào hoạt động sản xuất sạch hơn, sử dụng tài nguyên một cách hiệu quả hơn có đưa ra một chỉ tiêu cụ thể đó là phải có 20% doanh nghiệp trong khu phải thực hiện các sản xuất sạch hơn.

Thế nhưng quy định này không cụ thể thế nào là “sạch hơn” hay như thế nào là “sử dụng tài nguyên hiệu quả hơn”. Trong khi để sử dụng tài nguyên sạch hơn, hiệu quả hơn, thì bản thân KCN và các doanh nghiệp trong khu cũng phải đầu tư một nguồn tài chính rất lớn để thay đổi toàn bộ công nghệ, dây chuyền. Trong khi đó, lại không có quy định cụ thể thì rất khó để khuyến khích các doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi.

Đại diện Bộ KH-ĐT, bà Vương Thị Minh Hiếu, Phó Vụ trưởng Vụ Quản lý khu kinh tế cho biết, trong thời gian tới, Bộ KH-ĐT sẽ nỗ lực để phát triển các mô hình KCN mới theo định hướng tăng trưởng xanh, phát triển bền vững trên cơ sở thể chế hóa mô hình này tại các văn bản pháp quy.

“Về cơ chế hỗ trợ, chúng tôi nhấn mạnh vai trò của UBND các tỉnh trong việc hỗ trợ đầu tư xây dựng, nâng cấp các công trình kết cấu hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội trong và ngoài hàng rào KCN, để hỗ trợ việc kết nối và thực hiện các sáng kiến KCN sinh thái, cũng như chuyển giao các công nghệ tiên tiến trong KCN”, bà Hiếu nhấn mạnh.

Lưu Thủy