Nhận diện những chiêu thức tinh vi trong gian lận xăng dầu

Chiêu thức gian lận tinh vi

Theo Tổng Cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, Bộ Khoa học và Công nghệ, hiện nay các hành vi gian lận trong hoạt động kinh doanh xăng dầu rất tinh vi. Cơ sở kinh doanh sử dụng công nghệ điều khiển từ xa để điều khiển nguồn điện từ wifi, can thiệp vào thiết bị của phương tiện đo, lập trình điều chỉnh sai số của phương tiện đo thông qua IC (Integrated Circuit - mạch tích hợp, vi mạch) hoặc EEPROM (electrically erasable programmable ROM - bộ nhớ chỉ đọc, lập trình được và có thể xóa bằng điện) trên bo mạch chính của phương tiện đo nhưng tất cả vị trí dán tem, niêm phong, kẹp chì của cơ quan đo lường vẫn còn giữ nguyên vẹn không phát hiện có sự thay đổi.

Gian lận xăng dầu ngày càng tinh vi. Ảnh minh họa

Theo đó, việc điều chỉnh sai số ở trụ bơm thông qua phần mềm đã được nạp vào IC, hoạt động theo nguyên tắc đảo chiều "2 trong 1". Chỉ cần ngắt cầu dao này mở cầu dao khác; hoặc nhá điện, ấn tổ hợp phím được quy định sẵn trên bàn phím của cột đo. Cách sử dụng gian lận là lập trình quy định mã số, mức chênh lệch, mật khẩu trên bàn phím của cột đo khi sử dụng. Việc này chỉ có người sử dụng phương tiện đo và người thay thế IC được lập trình mới biết được. Việc thực hiện này có thể được điều khiển từ xa nên không thể phát hiện bằng "mắt thường" để bắt được phạm pháp quả tang.

Trên thị trường chợ đen, Các chủ cơ sở kinh doanh xăng dầu không khó để đi tìm mua các thiết bị gian lận (mà giới kinh doanh xăng dầu thường gọi là các thiết bị giảm hao hụt). Loại thiết bị này là IC, EEPROM đã được lập trình sẵn có thể thay đổi mức chênh lệnh mà chỉ có người lập trình mới biết được mật khẩu này, khi bán cho chủ cơ sở kinh doanh xăng dầu có kèm theo mật khẩu cài đặt gian lận từ 1 đến 10% và cách xóa gian lận trả về sai số cho phép (+/-0,5%). Nếu gian lận bằng IC và EEPROM thì quá trình cài đặt gian lận chỉ được sử dụng trực tiếp trên bo mạch chính của phương tiện đo. Còn xóa gian lận thì được thực hiện hai cách: một là bấm phím trên bàn phím của phương tiện đo (ví dụ C và E), hai là cúp điện gây sốc điện cho IC.

Chỉ cần đóng cầu dao điện và bật lại thì có thể xóa hết dấu vết vi phạm, khi cầu dao bật trở lại, các đồng hồ điện tử tự động reset (đặt lại, khởi động lại hệ thống) lại như bình thường. Hành vi điều chỉnh gian dối được phi tang. Khi muốn gian lận trở lại thì nhập mã trực tiếp từ bàn phím của cột bơm. Các gian lận kiểu này rất khó phát hiện vì không có chứng cứ chứng minh hành vi can thiệp, tác động vào phương tiện đo.

Phòng ngừa và phát hiện gian lận

Để phòng ngừa gian lận xăng dầu, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường chất lượng cho rằng với các cửa hàng xăng dầu, ngoài việc đáp ứng các yêu cầu về thiết kế theo tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia và quy định hiện hành, cần phải sử dụng cột đo xăng dầu đã được phê duyệt mẫu có giấy xác nhận mạch điều khiển và IC chương trình của nhà sản xuất.

Khi thiết kế, lắp đặt các cầu dao, thiết bị, công tắc đóng ngắt nguồn điện của các cột đo xăng dầu phải bảo đảm các quy định về an toàn và chỉ được lắp đặt tại một vị trí, không được lắp đặt tại nhiều vị trí khác nhau. Vị trí lắp đặt phải thuận tiện cho việc quan sát, đóng ngắt nguồn điện khi cần thiết, không được lắp đặt tại các vị trí kín đáo, khó tiếp cận.

Không được sử dụng thiết bị, phương tiện (bộ điều khiển từ xa, điện thoại di động, máy tính...) điều khiển từ xa hoặc tác động để điều khiển đóng ngắt nguồn điện hoặc làm thay đổi các đặc tính kỹ thuật đo lường chính của cột đo xăng dầu; Không được lắp đặt các công tắc đóng ngắt nguồn điện, công tắc điều khiển liên quan tới mạch điều khiển của cột đo xăng dầu ra bên ngoài.

Luật sư Đào Đăng Sơn (Đoàn luật sư thành phố Hà Nội) cho rằng, các chế tài xử lý chưa thật sự đủ mạnh. Bởi thế, dù các lực lượng chức năng vào cuộc ráo riết, xử phạt vi phạm liên tục, nhưng một thời gian sau vẫn xuất hiện các đối tượng vi phạm trong lĩnh vực này. Cần phải tăng mức chế tài xử lý đối với các cửa hàng, doanh nghiệp kinh doanh xăng, dầu vi phạm hoạt động kinh doanh, gian lận thương mại. Khi phát hiện, bên cạnh việc xử phạt vi phạm hành chính, buộc khắc phục hậu quả, thì cần xử lý mạnh tay hơn như rút giấy phép hoạt động, chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để truy tố… có như vậy, vấn nạn gian lận thương mại trong lĩnh vực xăng, dầu mới thực sự được chấn chỉnh.

Về phía người tiêu dùng, cơ quan chức năng khuyến cáo thường xuyên nêu cao ý thức cảnh giác, mua xăng ở những địa chỉ uy tín; nếu phát hiện cửa hàng, đơn vị kinh doanh xăng dầu vi phạm hoặc nghi ngờ chất lượng xăng, dầu không bảo đảm nên báo ngay cho cơ quan chức năng để can thiệp, xử lý.

Trước hiện tượng vi phạm về kinh doanh xăng dầu ngày càng tinh vi, các cơ quan quản lý chức năng cần nghiên cứu, sớm có biện pháp xử lý, đưa ra các chế tài xử phạt hành chính đủ mạnh, thậm chí có thể xử lý hình sự để bảo đảm sức răn đe với các doanh nghiệp, cá nhân có ý định trục lợi trong kinh doanh xăng dầu. Đó chính là những biện pháp hữu hiệu để ngăn chặn tình trạng gian lận kinh doanh xăng dầu trong thời gian tới.

Tô Hội