Người 'vẽ' những ước mơ đô thị

KTS Trần Ngọc Chính được trao tặng danh hiệu Công dân Thủ đô ưu tú năm 2025. Ảnh: Viết Thành

KTS quy hoạch đô thị đầu tiên nhận giải thưởng nhà nước

KTS Trần Ngọc Chính dường như có duyên với những sự kiện, dấu mốc… đầu tiên. Trước hết, ông là sinh viên thuộc lớp KTS đầu tiên của Đại học Xây dựng được tách ra từ Khoa Xây dựng - Đại học Bách khoa vào năm 1966. Năm 1971, sau khi tốt nghiệp chuyên ngành đào tạo KTS quy hoạch đô thị, ông về công tác tại Bộ Xây dựng.

Những công việc đầu tiên chàng KTS 22 tuổi khi ấy gắn bó với quê hương Nghệ An, như đi thu thập tài liệu làm cơ sở lập quy hoạch xây dựng, phát triển cho khu vực miền núi Nghệ An sau khi kết thúc chiến tranh; hay cùng các chuyên gia Cộng hòa Dân chủ Đức thực hiện quy hoạch thành phố Vinh và quy hoạch xây dựng khu Quang Trung (thành phố Vinh) vào năm 1973.

Sau giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, ông cùng các cộng sự thực hiện những đồ án quy hoạch mang ý nghĩa lớn lao, kiến thiết đất nước sau chiến tranh, như Quy hoạch công trường xây dựng Thủy điện Hòa Bình kết hợp xây dựng thành phố Hòa Bình trong tương lai; quy hoạch khu giàn khoan khai thác dầu khí tại Vũng Tàu; quy hoạch thành phố Đà Lạt; quy hoạch Khu công nghiệp Dung Quất (tỉnh Quảng Ngãi) với trọng tâm là nhà máy lọc dầu đầu tiên của cả nước. Ngoài ra, ông cũng thực hiện quy hoạch 2 thành phố quan trọng ở hai miền đất nước là Đà Nẵng và thành phố Hồ Chí Minh.

Mỗi đồ án quy hoạch lớn, kéo dài đều gắn với những năm tháng xông pha, với khí huyết sục sôi và tinh thần dấn thân, phụng sự, xây dựng Tổ quốc của người KTS trẻ. Năm 2012, phần thưởng đặc biệt đầu tiên ông đón nhận sau khi thực hiện cụm 3 công trình Quy hoạch chung khu công nghiệp Dung Quất, Quy hoạch chung xây dựng thành phố Đà Nẵng và Quy hoạch chung xây dựng thành phố Vũng Tàu là Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

Giải thưởng này vốn được dành trao cho tác giả lĩnh vực âm nhạc, văn học, sân khấu, mỹ thuật, nhiếp ảnh, múa, điện ảnh, kiến trúc... Năm 2012, Giải thưởng lần đầu tiên ghi nhận những đóng góp của một KTS quy hoạch đô thị, với những đồ án quy hoạch “xuất sắc, có giá trị cao về văn học, nghệ thuật, ca ngợi đất nước, nhân dân, góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc”.

Tới nay, giải thưởng đã bước sang lần trao thứ 5 (các năm 2001, 2007, 2012, 2017 và 2022) nhưng ông vẫn là KTS quy hoạch đô thị duy nhất được vinh danh trao tặng. Phần thưởng danh giá này đã là động lực, đồng thời là chỉ dẫn kiên định để ông tiếp tục cống hiến với các bản vẽ, các đồ án định hình không gian mở rộng, gửi gắm khát vọng phát triển cho các đô thị lớn trong cả nước, trong đó có Hà Nội, nơi ông sinh sống, gắn bó để sau mỗi chuyến công tác xa, được trở về - với ông - là về nhà.

KTS Trần Ngọc Chính có nhiều đóng góp tích cực trong công tác tư vấn, phản biện quy hoạch đô thị. Ảnh: Thanh Tú

Nơi nhiều yêu thương và những trăn trở

Từ năm 2001, công việc của KTS Trần Ngọc Chính, khi đó là Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia (Bộ Xây dựng), gắn bó chặt chẽ với Thủ đô Hà Nội.

Ông tham gia thực hiện quy hoạch khu trung tâm chính trị Ba Đình từ những ngày đầu tiên. Sau đó, khi được bổ nhiệm làm Thứ trưởng Bộ Xây dựng, ông làm Chủ tịch Hội đồng xét duyệt phương án quy hoạch và kiến trúc tòa nhà Quốc hội, để lựa chọn phương án tối ưu nhất.

Năm 2008, Hà Nội điều chỉnh địa giới hành chính, bảo đảm không gian đủ lớn cho phát triển toàn diện, xứng đáng là Thủ đô đa chức năng. Thực hiện nhiệm vụ được Chính phủ giao, ông đảm nhận trọng trách chỉ đạo Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia, Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội, nghiên cứu hiện trạng đô thị và đưa ra các đề xuất mở rộng Hà Nội.

“Công việc được thực hiện trong thời gian gấp gáp nhưng bảo đảm khoa học, bao quát mọi khả năng, giúp Hà Nội có không gian phát triển đủ lớn mà không làm xáo trộn nhiều về địa giới hành chính đối với các tỉnh khác”, KTS Trần Ngọc Chính nhớ lại.

Gần như ngay lập tức sau khi Thủ đô Hà Nội mở rộng địa giới hành chính, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Xây dựng, UBND thành phố Hà Nội bắt tay vào nghiên cứu đồ án quy hoạch với quá trình thực hiện hết sức thận trọng, chặt chẽ.

3 năm sau, Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Giới chuyên gia vẫn gọi đây là một “đại quy hoạch” cho một “đại đô thị”, bởi Thủ đô Hà Nội đã trở thành một trong 17 thủ đô lớn nhất thế giới và cũng là đô thị lớn nhất cả nước, tất yếu đặt ra những yêu cầu, thách thức không nhỏ cho quá trình phát triển.

Cơ duyên gắn bó với thành phố Hà Nội bước sang một dấu mốc mới khi tháng 11-2009, KTS Trần Ngọc Chính được bầu làm Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam. Tới nay, sau hơn 3 khóa đảm nhận trọng trách này, ông càng có điều kiện gắn bó với Hà Nội trong công tác tư vấn, phản biện lĩnh vực đô thị của thành phố.

Đặc biệt, là thành viên Hội đồng Kiến trúc - Quy hoạch thành phố Hà Nội, ông thường xuyên đóng góp tích cực, đưa ra giải pháp nhằm giải quyết các vấn đề đô thị Hà Nội đang gặp phải, như ngập úng, kẹt xe, cháy nổ, cải tạo chung cư cũ, phát triển không gian xanh, không gian ngầm, triển khai quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng…

Đồ án Quy hoạch Thủ đô Hà Nội giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 12-12-2024, là một trong 10 sự kiện tiêu biểu của thành phố trong năm vừa qua, đã tạo dấu ấn quan trọng, mở rộng không gian cho Hà Nội phát triển trong bối cảnh mới. Là cán bộ phản biện đồ án, ông Chính tích cực tham gia vào nhiều công việc, giúp đồ án được hoàn thành với chất lượng tốt nhất.

Năm 2024 cũng ghi dấu ấn khi ông được Thành ủy, UBND thành phố mời tham gia Hội đồng cố vấn về Luật Thủ đô. Cũng trong thời gian này, Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt (ngày 27-12-2024). Với kinh nghiệm làm việc và sự gắn bó, hiểu biết về Hà Nội, KTS Trần Ngọc Chính được Bộ trưởng Bộ Xây dựng giao trọng trách làm Tổ trưởng Tổ chuyên gia giúp thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh thực hiện điều chỉnh 2 quy hoạch chung.

Với kiến thức, kinh nghiệm chuyên môn tích lũy dày dặn và tình yêu với Hà Nội lớn dần theo năm tháng, KTS Trần Ngọc Chính vẫn luôn tranh thủ mọi cơ hội để làm việc, cống hiến bằng những đóng góp giá trị liên quan đến định hướng phát triển cho Hà Nội hôm nay và mai sau.

Tham dự tọa đàm do Báo Hànôịmới tổ chức gần đây nhằm làm sáng rõ về mô hình quản trị đặc biệt cho đô thị đặc biệt Hà Nội, ông Trần Ngọc Chính nhấn mạnh về những trăn trở trong hoàn thiện hệ thống quy hoạch giao thông Hà Nội, đặc biệt là các tuyến đường sắt đô thị hay triển khai quy hoạch sông Hồng, nhằm thay đổi diện mạo đô thị và nâng cao chất lượng sống của người dân Thủ đô.

KTS Trần Ngọc Chính tại tọa đàm trực tuyến “Hà Nội: Đô thị đặc biệt cần mô hình quản trị đặc biệt" do Báo Hànôịmới tổ chức ngày 10-9-2025. Ảnh: Quang Thái

Ngày 10-10-2025, KTS Trần Ngọc Chính được vinh danh là một trong 10 “Công dân Thủ đô ưu tú”. Đây là danh hiệu cao quý của thành phố Hà Nội xét tặng những cá nhân có thành tích đặc biệt xuất sắc, tiêu biểu trên các lĩnh vực của đời sống xã hội.

Điều thú vị khi sau 15 lần trao tặng danh hiệu cho hàng trăm công dân Thủ đô tiêu biểu trong mọi lĩnh vực, năm 2025 này, cùng với GS.TS. KTS Hoàng Đạo Kính (thành viên Hội đồng Kiến trúc - Quy hoạch thành phố Hà Nội, Hội Di sản văn hóa Hà Nội), ông Trần Ngọc Chính lại là KTS quy hoạch đô thị đầu tiên được vinh danh vì những cống hiến, đóng góp cho Hà Nội.

Với KTS Trần Ngọc Chính, người đã dành cả cuộc đời tham gia thực hiện những đồ án lớn, mang khát vọng phát triển cho đất nước và Thủ đô, danh hiệu mà thành phố dành tặng là niềm vui, niềm tự hào và hạnh phúc lớn lao. Danh hiệu này càng trân quý khi những cống hiến của ông cho Hà Nội chắc chắn sẽ còn được nối dài và lan tỏa khi những đồ án, công trình ông tham gia phản biện đang dần được triển khai, giúp những ước mơ đô thị dần hiện hữu.

Bảo Hân