Ngoại giao kinh tế của Ấn Độ ở Nam Á: Khoảng cách giữa cam kết và thực tiễn

Ngoại giao kinh tế của Ấn Độ ở Nam Á đang gặp nhiều trở ngại với việc các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng thường xuyên bị chậm tiến độ. (Nguồn: spotlightnepal)

Dù chính sách ngoại giao kinh tế với các quốc gia láng giềng được Chính phủ Ấn Độ đưa lên làm ưu tiên hàng đầu nhưng thực tế triển khai chưa được như kỳ vọng.

Tổng kim ngạch thương mại với các nước Nam Á vẫn ở mức thấp, nhiều dự án cơ sở hạ tầng của Ấn Độ trong khu vực chậm tiến độ và sự phân biệt đối xử trong viện trợ khiến một số quốc gia ngả hướng quan tâm về phía Trung Quốc.

Chính sách ngoại giao kinh tế của Ấn Độ với các quốc gia láng giềng bị cho là kém hiệu quả do nhiều nguyên nhân.

Chủ nghĩa bảo hộ

Từ sau cuộc bầu cử năm 2014, Thủ tướng Narendra Modi đã gia tăng chính sách bảo hộ, làm ảnh hưởng đáng kể đến ngoại giao kinh tế.

Trong một báo cáo của Ngân hàng phát triển châu Á (ADB) công bố tháng 12/2020, khảo sát 25 quốc gia ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, đã xếp Ấn Độ thứ 24 về độ mở thương mại – chỉ trên Pakistan một bậc.

Mặc dù thực hiện chiến lược cải cách kinh tế với các chính sách tự do hóa, tư nhân hóa và toàn cầu hóa bắt đầu từ năm 1991 và ký kết Hiệp định Khu vực thương mại tự do Nam Á (SAFTA) vào năm 2006, thương mại của Ấn Độ với các quốc gia Nam Á vẫn ở mức thấp, chiếm từ 1,7% đến 3,8% thương mại toàn cầu của nước này.

"Nhiều quốc gia láng giềng phàn nàn hàng rào phi thuế quan mà Ấn Độ áp dụng vẫn quá nhiều, trong đó có thủ tục thông quan, quy định nhập khẩu, yêu cầu kiểm tra và chứng nhận, chống bán phá giá, các biện pháp đối kháng và trợ cấp xuất khẩu".

Mặt khác, dù xuất khẩu của Ấn Độ sang các nước Nam Á chiếm tỷ trọng lớn nhưng nhập khẩu lại rất hạn chế do các rào cản thương mại. Ấn Độ đang nỗ lực để tăng xuất khẩu sang các nước láng giềng. Tuy nhiên, cùng lúc đó, New Delhi tiếp tục bảo vệ thị trường của mình trước hàng nhập khẩu, từ các nước láng giềng và nhiều quốc gia khác.

Các trạm kiểm tra tích hợp được đặt tại biên giới vẫn áp dụng các thủ tục rườm ra như kiểm tra xe tải, xử lý hồ sơ xuất nhập cảnh chậm khiến tiêu tốn nhiều thời gian và lợi nhuận của doanh nghiệp.

SAFTA được ký kết với mục tiêu tạo điều kiện cho các quốc gia thành viên được hưởng lợi từ các cơ hội kinh tế với Ấn Độ bằng cách loại bỏ các rào cản thương mại. Nhưng nhiều quốc gia láng giềng phàn nàn hàng rào phi thuế quan mà Ấn Độ áp dụng vẫn quá nhiều, trong đó có thủ tục thông quan, quy định nhập khẩu, yêu cầu kiểm tra và chứng nhận, chống bán phá giá, các biện pháp đối kháng và trợ cấp xuất khẩu.

Phân biệt đối xử trong viện trợ

Sự phân biệt đối xử của Ấn Độ trong việc cung cấp viện trợ cho các nước láng giềng cũng là một vấn đề gây bàn tán.

Ấn Độ có chính sách viện trợ hào phóng đối với Maldives, Nepal, Bhutan và Afghanistan. Ấn Độ đã viện trợ cho 4 nước này nhiều hơn các nước còn lại nằm trong Hiệp hội hợp tác khu vực Nam Á (SAARC), dẫn đến sự bất an cho các nước láng giềng khác.

Ví dụ, năm 2019, Bhutan nhận 28,1 tỷ Rupee (1 Rupee tương đương khoảng 0,013 USD), Nepal nhận 10,5 tỷ Rupee, Maldives 5,8 tỷ Rupee, nhưng Sri Lanka chỉ được nhận 2,5 tỷ Rupee.

Tính trong vòng một thập niên qua, Bhutan đã nhận được 322,8 tỷ Rupee, Afghanistan 48,5 tỷ Rupee và Sri Lanka chỉ nhận được 2,52 tỷ Rupee.

Các học giả Sri Lanka coi đây là sự phân biệt đối xử trong viện trợ, cảm thấy Ấn Độ cung cấp viện trợ dựa vào tầm quan trọng về mặt chiến lược của quốc gia nhận viện trợ.

Năm 2020, trong bối cảnh đại dịch Covid-19, Sri Lanka đã yêu cầu tạm hoãn việc hoàn trả các khoản vay và khoản vay bổ sung 1 tỷ USD. Tuy nhiên, Ấn Độ đã không đáp lại, khiến Sri Lanka không còn lựa chọn nào khác ngoài việc quay sang Trung Quốc, quốc gia có thể cho vay và tham gia phát triển cơ sở hạ tầng nhanh hơn.

Nepal cũng có mối quan ngại tương tự. Sự phân bổ ngân sách viện trợ của Ấn Độ dành cho Nepal thay đổi đáng kể trong những năm gần đây. Nepal tuyên bố rằng họ nhận thấy sự hỗ trợ của Ấn Độ tăng lên bất cứ khi nào quan hệ của Nepal với Trung Quốc gia tăng, vì New Delhi cố gắng tương xứng với những đóng góp của Trung Quốc.

Khoảng cách giữa cam kết và hành động

Các nước láng giềng của Ấn Độ thường phàn nàn về việc Ấn Độ hứa hẹn nhiều nhưng khi triển khai thường chậm trễ.

Các dự án xây dựng đường bộ và đường sắt, trạm kiểm soát tổng hợp ở biên giới và các dự án thủy điện thường không hoàn thành đúng thời hạn.

Dự án Học viện Cảnh sát Nepal do Ấn Độ viện trợ dự kiến hoàn thành 32 năm trước hiện vẫn chưa khánh thành. Nhiều dự án rơi vào tình trạng tương tự khiến Nepal quay sang Trung Quốc.

Ở Bangladesh, nhiều dự án đường sắt cũng bị đình trệ, do thiếu vốn và một số nguyên nhân khác.

Các rào cản thể chế nội bộ, sự chậm trễ về chính sách cũng là lý do khiến Ấn Độ không thể đạt được các mục tiêu về cơ sở hạ tầng của mình. Việc đi lại giữa các quốc gia bị cản trở do những yêu cầu chặt chẽ về thị thực làm ảnh hưởng sự đi lại của người dân cũng tác động đến sự kết nối và tham gia kinh tế trong khu vực.

Hậu quả của sự chậm trễ tạo ra nhận thức tiêu cực rằng Ấn Độ thờ ơ với các cam kết của mình. Do đó, các nước Nam Á không còn lựa chọn nào khác ngoài việc quay sang Trung Quốc để giảm bớt sự phụ thuộc vào Ấn Độ.

"Việc Trung Quốc cam kết triển khai chiến lược phát triển bền vững và đẩy nhanh việc thực hiện các dự án ở Nam Á tạo ra thách thức không nhỏ đối với Ấn Độ."

Hiện Trung Quốc đang bận rộn hoàn thành đường cao tốc Đông Tây đi qua Nepal. Nước này cũng đang triển khai nhiều dự án ở Bangladesh, Sri Lanka và Afghanistan.

Việc Trung Quốc cam kết triển khai chiến lược phát triển bền vững và đẩy nhanh việc thực hiện các dự án ở Nam Á tạo ra thách thức không nhỏ đối với Ấn Độ.

Mặc dù đã nỗ lực hết sức để thúc đẩy chính sách viện trợ, cấp vốn cho các dự án phát triển nhưng những rào cản về thể chế khiến Ấn Độ gặp nhiều khó khăn trong việc giải quyết các thách thức đặt ra.

Chính sách ngoại giao kinh tế của Ấn Độ chưa hiệu quả ở các quốc gia Nam Á ảnh hưởng không nhỏ đến hình ảnh của nước trong khu vực và toàn cầu. Cải cách các rào cản thể chế và thúc đẩy các chính sách thương mại thông thoáng hơn là cần thiết nếu Ấn Độ muốn xóa bỏ nhận thức sai lầm các nước láng giềng và cạnh tranh với các khoản đầu tư của Trung Quốc ở Nam Á.

(theo The Diplomat)