Nghệ thuật đờn ca tài tử - văn hóa phi vật thể cần được gìn giữ

CLB ĐCTT phường Cao Lãnh biểu diễn ĐCTT phục vụ du khách tại điểm du lịch sinh thái phường Cao Lãnh. Ảnh: Mỹ Xuyên

Lan tỏa phong trào đờn ca tài tử

Tỉnh Bạc Liêu trước đây, nay là tỉnh Cà Mau được coi là cái nôi của nghệ thuật ĐCTT gắn với tên tuổi của nhạc sĩ Cao Văn Lầu, tác giả của bản “Dạ cổ hoài lang” nổi tiếng. Mảnh đất này đã từng sản sinh ra nhiều nghệ nhân, nghệ sĩ tiền bối; từng cho ra đời những bản đờn, những bài ca bất hủ cho nghệ thuật ĐCTT.

Theo ông Nguyễn Chí Công, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Cà Mau, toàn tỉnh hiện có trên 700 câu lạc bộ (CLB) ĐCTT với hơn 8.000 thành viên, nghệ nhân, tài tử tham gia sinh hoạt. Nhiều CLB vẫn hoạt động thường xuyên, thu hút nhiều thành viên tham gia sinh hoạt, qua đó, góp phần giữ gìn và phát huy giá trị của nghệ thuật ĐCTT Nam Bộ. Trong nhiều CLB, không ít gia đình có từ 2-3 thế hệ cùng tham gia sinh hoạt. Tình yêu ĐCTT được “cha truyền, con nối” để rồi hình thành nên nhiều gia đình ĐCTT tài danh.

Một vùng quê yên ả, đậm chất miền Tây với những giọng ca “Dạ cổ hoài lang” cho đến hôm nay vẫn còn được lưu giữ. Người dân trong ấp Nhà Lầu 1, xã Ninh Thạnh Lợi, tỉnh Cà Mau có thể biểu diễn ĐCTT ở bất cứ đâu, từ căn nhà chòi đơn sơ bên vuông tôm nuôi cho đến trong rừng sú vẹt bằng tất cả niềm đam mê và truyền thống quê hương.

Điều đáng mừng là từ khi có CLB ĐCTT, không khí ca hát lúc nào cũng tràn ngập khắp các xóm ấp, lan ra cả ruộng lúa, ao đầm. Bà Trần Ngọc Bình, ở ấp Nhà Lầu 1 nói: “Sự đam mê ĐCTT của những người dân chân lấm tay bùn không chỉ có năng khiếu bẩm sinh, mà còn có một tình yêu kỳ lạ dành cho các loại hình nghệ thuật truyền thống. Tình yêu ấy đã được nhân lên nhiều lần, khi những đội văn nghệ, CLB ĐCTT được thành lập trên vùng đất bưng biền này; tiếng đàn đã giúp người dân quê hương bà như được thả hồn giữa quê hương”.

Nghệ nhân Nguyễn Thanh Nhanh, Chủ nhiệm CLB ĐCTT phường Ngã Bảy, thành phố Cần Thơ chia sẻ: “Vài năm gần đây, chúng tôi đã có nhiều nỗ lực nâng cao chất lượng của các CLB ĐCTT, trong đó, các thành viên sinh hoạt đều đặn hơn. Những nghệ nhân ĐCTT có nhiều kinh nghiệm đều tập trung ở CLB. Gần đây, chúng tôi tổ chức hoạt động thường xuyên hơn, nhất là tại một số điểm đang khai thác du lịch, vừa phục vụ du khách, vừa được doanh nghiệp hỗ trợ kinh phí hoạt động nên các nghệ nhân hăng hái hơn. Chúng tôi đang tiếp tục phát huy, đảm bảo các CLB ĐCTT trên địa bàn ngày càng được nâng cao chất lượng và số lượng”.

Còn nghệ nhân Lê Thành Tâm, Chủ nhiệm CLB ĐCTT phường Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp nói: “Để xây dựng các CLB ĐCTT, cần giữ đúng giá trị của loại hình này gắn với việc thưởng thức ẩm thực, ngắm cảnh của du khách. Nếu địa phương định hướng phát triển du lịch gắn với phát huy nghệ thuật ĐCTT sẽ rất có ý nghĩa và khá phù hợp khi tạo được nét đặc trưng mang đậm dấu ấn Nam Bộ. Bởi các điểm du lịch trên địa bàn phần lớn giúp du khách trải nghiệm với thiên nhiên, đi kèm với đó là được nghe một bài vọng cổ giúp họ cảm thấy thú vị hơn. Việc kết hợp ĐCTT với phát triển du lịch vừa góp phần bảo tồn và phát huy nghệ thuật ĐCTT, vừa nâng cao hiệu quả quảng bá nghệ thuật, thu hút du khách đến với địa phương”.

Cần các giải pháp thiết thực để phát huy giá trị di sản

Dù được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, phong trào ĐCTT tại các tỉnh, thành phố khu vực Đồng bằng sông Cửu Long vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức trong công tác bảo tồn. Để đảm bảo nghệ thuật ĐCTT tiếp tục phát triển bền vững và vươn tầm quốc tế, cần có những giải pháp cụ thể và thiết thực.

Tiến sĩ Mai Mỹ Duyên, nhà nghiên cứu về âm nhạc dân tộc Nam Bộ, giảng viên Trường Đại học Trà Vinh (tỉnh Vĩnh Long) cho rằng: “Trước sự bùng nổ của các loại hình giải trí hiện đại, thế hệ trẻ ngày càng ít quan tâm đến nghệ thuật truyền thống. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu lực lượng kế cận cho phong trào ĐCTT. Mặc dù các CLB hoạt động tích cực, nhưng cơ sở vật chất, nhạc cụ và trang phục biểu diễn vẫn còn nhiều hạn chế. Một số CLB gặp khó khăn trong việc duy trì hoạt động thường xuyên do thiếu kinh phí. Cuộc sống ngày càng bận rộn khiến nhiều nghệ nhân ĐCTT không có nhiều thời gian dành cho sinh hoạt CLB, làm phong trào có phần trầm lắng ở một số địa phương”.

Theo nhà nghiên cứu văn hóa Nam Bộ - Nghệ nhân Ưu tú Nhâm Hùng: “Để khắc phục tình trạng thiếu lực lượng kế thừa, các CLB có thể tổ chức lớp học ĐCTT miễn phí, hoặc thu học phí thấp để thu hút thanh thiếu niên tham gia. Các nghệ nhân có kinh nghiệm nên đóng vai trò hướng dẫn, truyền đạt kỹ thuật ĐCTT cho thế hệ trẻ, giúp họ tiếp cận với bộ môn nghệ thuật truyền thống này một cách bài bản. Chính quyền địa phương cần có chính sách hỗ trợ về kinh phí, nhạc cụ và trang phục biểu diễn cho các CLB ĐCTT. Đồng thời, tạo điều kiện để các CLB có không gian sinh hoạt thuận lợi, giúp các nghệ nhân có thêm động lực duy trì và phát triển phong trào”.

Bảo tồn và phát huy nghệ thuật ĐCTT Nam Bộ không chỉ là trách nhiệm của riêng các nghệ nhân, mà cần có sự chung tay của chính quyền, cộng đồng và đặc biệt là thế hệ trẻ. Với sự quan tâm và đầu tư đúng mức, nghệ thuật ĐCTT sẽ tiếp tục được duy trì, phát triển mạnh mẽ, không chỉ là di sản quý báu của dân tộc Việt Nam, mà còn là di sản của nhân loại, góp phần làm giàu thêm kho tàng di sản văn hóa thế giới.

Mỹ Xuyên