Ngành xây dựng Q2/2025: Doanh thu nghìn tỷ, lợi nhuận 'trên giấy' và gánh nặng công nợ

Bức tranh lợi nhuận phân hóa mạnh

Thống kê từ 99 doanh nghiệp ngành xây dựng niêm yết cho thấy một quý kinh doanh đầy biến động. Tổng doanh thu trong quý 2/2025 đạt hơn 50.000 tỷ đồng, tăng 19% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, bức tranh chung lại kém sắc khi tổng lợi nhuận ròng lại giảm 14%, chỉ còn gần 1.400 tỷ đồng, phản ánh biên lợi nhuận toàn ngành ở mức thấp, khoảng 9%.

Sự phân hóa diễn ra mạnh mẽ giữa các doanh nghiệp. Ở nhóm tăng trưởng, Coteccons (HOSE: CTD) ghi nhận lợi nhuận quý 4 niên độ tài chính 2025 (từ 01/04-30/06/2025) đạt hơn 196 tỷ đồng, gấp gần 3 lần cùng kỳ và là mức cao nhất trong 22 quý. Vinaconex (HOSE: VCG) cũng báo lãi gần 309 tỷ đồng, gấp hơn 3 lần. Một số đơn vị khác như Vinaconex 25 (HNX: VCC) hay Xây dựng 47 (HOSE: C47) cũng có lợi nhuận tăng trưởng bằng lần nhờ các hoạt động xây lắp thuận lợi.

Ở chiều ngược lại, nhiều tên tuổi tiếp tục chìm trong thua lỗ. Tập đoàn Đua Fat (UPCoM: DFF) nối dài chuỗi 8 quý thua lỗ liên tiếp với khoản lỗ hơn 203 tỷ đồng, đẩy lỗ lũy kế vượt vốn điều lệ. Nghiêm trọng hơn, Vinaconex 39 (UPCoM: PVV) ghi nhận quý lỗ thứ 38 liên tiếp, khiến vốn chủ sở hữu âm gần 213 tỷ đồng và kiểm toán nghi ngờ về khả năng hoạt động liên tục.

Đáng chú ý, Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình (UPCoM: HBC) chứng kiến lợi nhuận ròng quý 2 lao dốc 94%, chỉ còn 42 tỷ đồng. Nguyên nhân chính được công ty đưa ra là việc phải trích lập dự phòng cho các khoản phải thu khó đòi lên tới hơn 260 tỷ đồng.

Bài toán thu hồi công nợ và triển vọng từ đầu tư công

Thách thức lớn nhất và mang tính cố hữu của ngành xây dựng chính là bài toán thu hồi công nợ. Phân tích báo cáo tài chính của các doanh nghiệp lớn cho thấy, các khoản phải thu ngắn hạn đang chiếm một tỷ trọng khổng lồ trong cơ cấu tài sản, phổ biến từ 50% đến trên 70%. Điều này có nghĩa phần lớn tài sản của doanh nghiệp đang nằm ở các khoản khách hàng nợ, thay vì tiền mặt có thể sử dụng.

Đây là điểm nghẽn chí mạng khiến dòng tiền của doanh nghiệp xây dựng luôn căng thẳng. Họ phải ứng vốn trước để mua vật tư, trả lương công nhân nhưng việc thu hồi tiền từ chủ đầu tư lại kéo dài, tiềm ẩn rủi ro nợ xấu. Khi khách hàng gặp khó khăn, các khoản phải thu này có thể không thu hồi được, buộc doanh nghiệp phải trích lập dự phòng và ăn mòn lợi nhuận.

Số liệu cho thấy rõ thực trạng này. Tại ngày 30/06/2025, Coteccons có hơn 16.000 tỷ đồng phải thu ngắn hạn, chiếm 54% tổng tài sản. Con số này ở Hòa Bình là hơn 10.100 tỷ đồng (chiếm 66% tổng tài sản) và ở Tập đoàn Xây dựng SCG (HNX: SCG) là hơn 8.100 tỷ đồng (chiếm 74% tổng tài sản). Gánh nặng công nợ khiến lợi nhuận ghi nhận trên sổ sách khác xa với dòng tiền thực tế mà doanh nghiệp có được.

Tuy nhiên, triển vọng ngành vẫn có những điểm sáng. Theo dự báo của Chứng khoán MB (MBS), giai đoạn 2025-2026 sẽ là bản lề cho chu kỳ đầu tư công khi hàng loạt dự án hạ tầng trọng điểm quốc gia như sân bay Long Thành, cao tốc Bắc–Nam được đẩy mạnh. Cùng với đó, thị trường bất động sản được kỳ vọng sẽ khởi sắc hơn khi các vướng mắc pháp lý dần được tháo gỡ. MBS dự báo ngành xây dựng có thể tăng trưởng 13% trong năm 2025, biên lợi nhuận gộp toàn ngành có thể cải thiện lên mức 6,5% nhờ giá vật liệu xây dựng ổn định và các hình thức đấu thầu cạnh tranh hơn.

Khánh Chi