NASA nguy cơ sa lầy trong cuộc đua với Trung Quốc lên Mặt trăng

Một cậu bé đang nghịch cát trên bờ biển nơi có tháp tên lửa của SpaceX ở Texas. (Ảnh: Reuters)

Nhiều nghị sĩ của cả hai chính đảng Mỹ và giới khoa học liên tục thôi thúc thực hiện nhiệm vụ đưa phi hành gia trở lại Mặt trăng trước khi thập kỷ này kết thúc. Nhưng ẩn sau sự cấp bách đó là một “vũng lầy” phức tạp khôn lường.

NASA dự định sử dụng Starship của SpaceX cho một phần quan trọng trong hành trình lên Mặt trăng. Đây là hệ thống tên lửa lớn nhất từng được chế tạo.

Đến nay vẫn chưa thể khẳng định chắc chắn tên lửa khổng lồ này có hoạt động trơn tru hay không, trong khi Mỹ đang phải đối mặt với một đối thủ đáng gờm.

“Cơ quan Vũ trụ quốc gia Trung Quốc gần như chắc chắn sẽ đặt chân lên Mặt trăng trong vòng 5 năm tới”, Bill Nye, nhà truyền thông khoa học nổi tiếng với chương trình Science Guy và là Giám đốc điều hành tổ chức phi lợi nhuận The Planetary Society, nói trong một cuộc biểu tình phản đối kế hoạch cắt giảm ngân sách khoa học của chính quyền Tổng thống Donald Trump.

Starship vẫn đang ở giai đoạn đầu của quá trình phát triển dài và gian nan. Cho đến nay, các bộ phận của con tàu này đã gặp phải sự cố nghiêm trọng trong 6 trên 10 lần thử nghiệm. Gần đây, một nguyên mẫu của nó phát nổ khi vẫn ở trên mặt đất.

SpaceX dự kiến sẽ thực hiện chuyến thử nghiệm tiếp theo, mang tên Flight 11, vào tối 13/10 (giờ miền Đông Mỹ), tại trạm phóng ở Nam Texas.

Siêu tên lửa này vẫn chưa vượt qua nhiều mốc thử nghiệm quan trọng, bao gồm nhiệm vụ nạp nhiên liệu khi đang bay trên quỹ đạo Trái đất. Đây là khâu cần thiết do kích thước khổng lồ của Starship, nhưng chưa từng được thực hiện với bất kỳ tàu vũ trụ nào trước đây.

Thêm vào đó, không ai biết chính xác cần bao nhiêu tàu tiếp nhiên liệu (tanker) để cung cấp đủ năng lượng cho Starship trong sứ mệnh đáp xuống Mặt trăng mà NASA dự kiến thực hiện vào giữa năm 2027.

Năm 2024, một giám đốc SpaceX ước tính con số đó là “xấp xỉ 10 chiếc”. Tuy nhiên, các kỹ sư tại Trung tâm Vũ trụ Johnson của NASA (Houston) gần đây ước tính một chuyến hạ cánh duy nhất có thể cần hơn 40 tàu chở nhiên liệu, một cựu quan chức NASA giấu tên tiết lộ.

Nguồn tin cho biết con số đó có thể chỉ áp dụng với phiên bản Starship hiện tại (V2), và SpaceX dự kiến sẽ ra mắt bản nâng cấp sau chuyến thử sắp tới, điều này có thể thay đổi dự đoán.

Theo cựu Giám đốc NASA Jim Bridenstine, con đường mà NASA chọn để trở lại Mặt trăng “cực kỳ phức tạp”.

“Đây là một kiến trúc mà không một giám đốc NASA nào tôi từng biết sẽ lựa chọn nếu có quyền”, ông Bridenstine nói tại phiên điều trần của Thượng viện hồi tháng 9, nói đến quyết định chọn Starship làm phương tiện đưa người lên Mặt trăng. Quyết định này được đưa ra năm 2021, khi NASA chưa có giám đốc được Thượng viện phê chuẩn.

Khác hoàn toàn Apollo

Với kích thước khổng lồ và nhu cầu nạp nhiên liệu phức tạp, kế hoạch cho sứ mệnh Artemis III của NASA có vẻ rối rắm hơn nhiều so với các chuyến Apollo của thế kỷ 20. Thời Apollo, NASA chỉ cần một tên lửa Saturn V mang theo tất cả: khoang phi hành đoàn, tàu đổ bộ (như Eagle), và nhiên liệu.

Nhưng giờ đây, việc tái sử dụng thiết kế cũ là bất khả thi, khi chuỗi cung ứng, công nghệ và đội ngũ chế tạo Saturn V đều đã không còn. Hơn nữa, NASA muốn Artemis vượt xa Apollo - đưa người tới vùng cực nam Mặt trăng, nơi được cho là có nước dưới dạng băng.

Đây là khu vực hiểm trở, khó hạ cánh, nhưng có thể chứa tài nguyên có thể khai thác để phục vụ việc duy trì căn cứ lâu dài. Mục tiêu của NASA không chỉ là “cắm cờ rồi rút về”, mà là xây nền tảng cho sự hiện diện lâu dài của con người trên Mặt trăng.

“Để nghiên cứu ở khu vực khó tiếp cận như cực nam, cần một tàu đổ bộ lớn hơn. Bạn không thể mang theo mọi thứ như thời Apollo”, cựu Giám đốc NASA Bill Nelson nói với CNN.

Theo kế hoạch hiện tại, sứ mệnh Artemis III sẽ bắt đầu bằng việc phóng một Starship trống để làm trạm tiếp nhiên liệu trên quỹ đạo. Sau đó, hàng loạt Starship khác sẽ được phóng lên chỉ để chở nhiên liệu, ghép nối và bơm nhiên liệu cho trạm. Dù là 10 hay 40 chuyến, quá trình đó phải hoàn tất nhanh chóng để tránh nhiên liệu bị bay hơi.

“Không ai biết hiệu suất truyền nhiên liệu trong không gian sẽ ra sao. Đó gần như là câu hỏi không thể trả lời”, Doug Loverro, một cựu quan chức NASA, nhận định.

Khi trạm đã đầy, SpaceX sẽ phóng Starship HLS (Human Landing System) - phiên bản có người lái, với đầy đủ hệ thống hỗ trợ sinh tồn - để tiếp nhiên liệu, rồi khởi hành lên Mặt trăng.

Phi hành gia NASA sẽ bay bằng tàu Orion, phóng bởi tên lửa SLS của NASA. Orion sẽ bay đến quỹ đạo Mặt trăng, ghép nối với Starship, rồi hai phi hành gia chuyển sang Starship HLS để hạ cánh xuống vùng cực nam. Sau khoảng một tuần, họ sẽ quay trở lại quỹ đạo, ghép nối lại với Orion và trở về Trái đất.

Nếu NASA hoàn thành đúng kế hoạch vào giữa năm 2027, Mỹ sẽ vượt Trung Quốc, vì Bắc Kinh đặt mục tiêu đưa người lên Mặt trăng trước năm 2030.

Dù vậy, theo ông Loverro, kế hoạch này “vô cùng khó, cực kỳ phức tạp” và có thể phải chờ thêm 1 thập kỷ mới thành hiện thực. Ông cho rằng NASA đã “sai lầm” khi chọn Starship làm tàu đổ bộ, vì lựa chọn này khó có thể trở thành hiện thực trước khi Trung Quốc đưa phi hành gia lên Mặt trăng.

Một cựu quan chức NASA nói với CNN rằng Starship thắng thầu nhờ đánh giá kỹ thuật và chi phí thấp.

NASA khi đó muốn chọn 2 công ty nhưng không đủ ngân sách. Hãng Blue Origin của tỷ phú Jeff Bezos sau đó kiện NASA với cáo buộc thiên vị SpaceX, nhưng tòa án bác bỏ vụ kiện. Sau này, nhờ bổ sung ngân sách, NASA ký thêm hợp đồng với Blue Origin năm 2023 cho các sứ mệnh Artemis tiếp theo.

Starship không chỉ được kỳ vọng đưa người lên Mặt trăng, mà còn mở ra kỷ nguyên mới cho ngành vũ trụ với khả năng thực hiện những nhiệm vụ chưa từng có. Tuy nhiên, nhiều người lo ngại rằng nó được chọn vì tiềm năng tương lai hơn là khả năng đáp ứng mục tiêu “đi trước Trung Quốc”.

“Thành thật mà nói, chọn Starship để chạy đua với Trung Quốc không phải là quyết định hợp lý”, ôngBridenstine nói trong phiên điều trần.

Tuy nhiên, quyền Giám đốc NASA Duffy vẫn thể hiện sự tin tưởng: “Nếu tôi có lo ngại, tôi sẽ nói thẳng. Và khi có, tôi sẽ công khai. Còn hiện tại, tôi tin rằng chúng ta sẽ đến Mặt trăng trước Trung Quốc” ông nói trong cuộc trả lời phỏng vấn CBS News hồi tháng 8.

Bình Giang