Nâng trần thu nhập mua nhà ở xã hội: Cơ hội mới, nỗi lo cũ - Bài 2: Công nhân vẫn khó chạm tới mái ấm

Ảnh minh họa

Nâng trần thu nhập, ai sẽ được "mở cửa" trước?

Sau ca làm đêm ở khu công nghiệp Bắc Thăng Long (Đông Anh, Hà Nội), chị Nguyễn Thị Thảo, 32 tuổi, công nhân may tranh thủ lướt mạng đọc tin về Nghị định 261/2025/NĐ-CP. Mức lương của chị khoảng 9 triệu đồng/tháng, chồng chị làm công nhân kỹ thuật điện với thu nhập hơn 10 triệu đồng. "Thấy nói nới trần thu nhập, tôi cũng mừng. Nhưng tính ra hai vợ chồng vẫn chưa đủ tiền góp ban đầu để mua nhà, mà vay ngân hàng thì sợ không trả nổi", chị Thảo chia sẻ.

Nỗi lo của vợ chồng chị Thảo cũng là tâm trạng chung của nhiều công nhân đang thuê trọ quanh các khu công nghiệp Hà Nội, Bắc Ninh hay Đồng Nai. Dù chính sách đã mở rộng, họ vẫn "đứng ngoài" vì không đủ tích lũy hoặc không đáp ứng điều kiện vay vốn.

Nhiều người thu nhập thấp vẫn không đủ tích lũy hoặc đáp ứng điều kiện vay vốn để mua nhà ở xã hội

Theo Cục Thống kê Quốc gia, thu nhập bình quân của người lao động Việt Nam quý III/2025 đạt khoảng 8,4 triệu đồng/tháng, song phần lớn công nhân tại các khu công nghiệp chỉ dao động 8–10 triệu đồng, tùy ngành nghề. Trong khi đó, giá một căn hộ nhà ở xã hội tại Hà Nội hay TP.HCM hiện phổ biến từ 1,2 đến 1,8 tỷ đồng. Với yêu cầu trả trước 20–30%, một gia đình công nhân cần chuẩn bị ít nhất 300–500 triệu đồng - con số vượt xa khả năng tích lũy của phần lớn người lao động.

Anh Trần Văn Duy, công nhân ngành cơ khí tại Khu công nghiệp Sóng Thần (TP. Hồ Chí Minh), bộc bạch: "Tôi làm 10 năm rồi, tích cóp được hơn 100 triệu đồng. Mỗi tháng trả tiền trọ, tiền học cho con đã hết sạch. Nói đến mua nhà xã hội là chuyện xa vời. Giờ chính sách nới trần, tôi mừng cho người khác hơn là cho mình".

Theo các doanh nghiệp phát triển nhà ở xã hội, dù nguồn cung đã được chú trọng hơn nhưng nhu cầu thực tế vẫn vượt xa khả năng đáp ứng. Nghị định mới giúp nhóm lao động có thu nhập trung bình khá "lọt cửa" mua, song lại khiến nhóm công nhân, người lao động tự do đối mặt với nguy cơ "lép vế" trong cuộc đua giành suất mua.

Cần chính sách tài chính song hành với an cư

Theo TS. Vũ Đình Ánh, chuyên gia kinh tế, chương trình nhà ở xã hội hiện nên tăng tỷ trọng cho thuê thay vì bán; nếu tiếp tục chủ yếu bán trong khi giá vẫn cao, nhiều đối tượng có tên trong danh sách được mua vẫn khó tiếp cận nhà ở.

Tại nhiều địa phương, giá nhà ở xã hội vẫn cao so với khả năng chi trả của công nhân. Ở Bắc Ninh, một căn hộ 50m² có giá khoảng 900 triệu – 1,1 tỷ đồng, tại Hà Nội dao động 1,3 – 1,6 tỷ đồng. Trong khi đó, mức trả góp hằng tháng cho khoản vay 20 năm vẫn vượt quá 40% thu nhập của đa số công nhân – mức được xem là "ngưỡng an toàn" về tài chính.

Một cán bộ quản lý dự án nhà ở xã hội tại khu vực phía Nam thừa nhận, trong khi nhiều công nhân không thể vay được vốn, thì một số người có thu nhập khá hơn hoặc làm việc trong các cơ quan, doanh nghiệp nhà nước lại dễ dàng tiếp cận hơn nhờ hồ sơ tài chính rõ ràng.

Nhóm lao động thu nhập thấp, vốn là đối tượng cần hỗ trợ nhất, lại có nguy cơ bị "gạt ra ngoài" do không đủ khả năng tài chính

PGS.TS Nguyễn Minh Hòa (Đại học Quốc gia TP.HCM) cho rằng, chính sách nâng trần thu nhập là hướng đi tích cực, giúp mở rộng đối tượng có thể tiếp cận nhà ở xã hội. Tuy nhiên, nếu thiếu cơ chế ưu tiên hợp lý, nhóm trung lưu - những người có tiềm lực tài chính tốt hơn có thể chiếm ưu thế trong việc đăng ký và mua nhà. Khi đó, nhóm lao động thu nhập thấp, vốn là đối tượng cần hỗ trợ nhất, lại có nguy cơ bị "gạt ra ngoài" do không đủ khả năng tài chính để theo đuổi các gói vay hay đóng tiền trả góp dài hạn.

Các chuyên gia đều đồng thuận rằng, để chính sách thực sự đến được với người lao động thu nhập thấp, Nhà nước cần song hành những công cụ tài chính – tín dụng linh hoạt hơn.

Theo đề xuất của một số tổ chức tài chính, có thể xem xét mô hình quỹ tiết kiệm nhà ở, trong đó người lao động đóng góp định kỳ một khoản nhỏ hằng tháng và được Nhà nước hỗ trợ lãi suất hoặc bảo lãnh vay mua nhà. Đồng thời, cần cải thiện quy trình xét duyệt, giảm bớt các thủ tục chứng minh thu nhập – vốn là rào cản lớn với lao động tự do.

Trong căn phòng trọ 20m² ở khu công nghiệp Quang Minh (Hà Nội), vợ chồng chị Thảo vẫn đều đặn treo bức ảnh một khu chung cư nhỏ – "ngôi nhà mơ ước" mà họ chưa biết bao giờ mới chạm tới. Nghị định 261 có thể đã mở thêm cánh cửa, nhưng với hàng triệu công nhân, hành trình bước qua cánh cửa ấy vẫn là chặng đường dài, cần thêm nhiều chính sách đồng hành thực chất hơn.

(Còn nữa)

Hà Khê