Nâng niu cánh sóng

Đã hơn 20 năm trôi qua kể từ ngày tôi bước chân vào công tác tại Trung tâm tiếp vận phát thanh - truyền hình Bà Rá thuộc BPTV trước đây, nhưng ký ức về những đêm trực, những buổi truyền hình trực tiếp và cả những lỗi kỹ thuật "toát mồ hôi" vẫn còn vẹn nguyên. Ngày ấy, công việc của một người truyền dẫn phát sóng không chỉ là kỹ thuật khô khan mà còn là cả một nghệ thuật, một sự tỉ mỉ đến từng chi tiết, và đôi khi là cả những giây phút căng thẳng đến nghẹt thở.

Tác giả leo lên đỉnh núi Bà Rá để bắt đầu một ca trực mới

“Đọ sức” cùng thiên nhiên và sự cố

Tốt nghiệp Cử nhân cao đẳng ngành điện tử - viễn thông của Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, tôi háo hức nhận công tác tại BPTV và được biệt phái lên Đài tiếp vận Bà Rá, gia nhập đội quân “những người giữ sóng” tại điểm cao này. Với vốn kiến thức về sóng, tần số, bộ khuếch đại…, tôi tự tin, háo hức tiếp cận với công việc, nhưng thực tế lại hoàn toàn khác! Hệ thống truyền dẫn phát sóng ở đây là một tổ hợp phức tạp gồm máy phát sóng, ăng ten, hệ thống đường truyền cáp, bộ điều chế, giải điều chế và vô vàn các thiết bị phụ trợ khác. Thật may cho tôi, đội quân “những người giữ sóng” đều rất thương nhau, các anh chỉ bảo tôi tận tình từng li, từng tí để làm quen với công việc. "Mọi thứ ở đây đều liên quan đến điện áp cao, đến sóng điện từ. Một sơ suất nhỏ cũng có thể gây ra hậu quả lớn, vì thế em phải hết sức cẩn thận, phải chú ý tập trung cao độ khi tác nghiệp" - anh Năm Hữu, nguyên Trưởng trạm tiếp vận Bà Rá nhắc tôi.

Trạm tiếp và phát sóng sừng sững trên đỉnh núi Bà Rá

Canh giữ làn sóng trên núi cao, chúng tôi phải luôn trong tâm thế “đọ sức” cùng những hiện tượng thời tiết cực đoan. Vào mùa khô, gió là người bạn đồng hành thường xuyên. Những cơn gió lồng lộng có thể làm rung chuyển cả trạm, gây tiếng hú rít qua các khe cửa. Vào mùa mưa bão, gió trở thành những cơn cuồng phong, giật đổ cây cối, thổi bay mái tôn nếu không được chằng néo cẩn thận. Chúng tôi phải thường xuyên kiểm tra độ vững chắc của cột ăng ten, hệ thống dây néo - những cấu trúc khổng lồ chống chọi trực tiếp với sức gió. Một sợi dây néo lỏng lẻo, một mối hàn yếu cũng có thể dẫn đến thảm họa.

Dù đêm tối, gió mưa, các kỹ thuật viên trực trên đỉnh Bà Rá vẫn luôn đảm bảo vận hành tốt hệ thống điện phục vụ máy phát sóng

Mưa trên núi cao không chỉ là những hạt nước thông thường. Đó là những cơn mưa tầm tã, xối xả, kéo dài nhiều ngày, đôi khi là cả tuần. Độ ẩm tăng cao ảnh hưởng trực tiếp đến các thiết bị điện tử, gây ra chập chờn, nhiễu tín hiệu. Chúng tôi phải trang bị hệ thống chống ẩm, sấy khô liên tục để bảo vệ máy móc. Đường lên trạm trở nên lầy lội, trơn trượt, việc tiếp tế lương thực, vật tư trở nên khó khăn gấp bội. Nhưng kẻ thù đáng sợ nhất và cũng là thách thức lớn nhất, chính là sấm, sét. Đỉnh núi cao là nơi thường xuyên bị sét đánh. Mỗi khi có dông bão, chúng tôi đều trong tình trạng báo động cao nhất. Mặc dù trạm được trang bị hệ thống chống sét hiện đại, với các cột thu lôi khổng lồ và hệ thống tiếp địa phức tạp, nhưng rủi ro vẫn luôn rình rập.

Tôi còn nhớ như in một buổi chiều mùa hè, trời đang nắng bỗng tối sầm lại, giông gió kéo đến rất nhanh. Tiếng sấm nổ đinh tai, những tia sét xẹt ngang trời như muốn xé toạc không gian. Đột nhiên, toàn bộ hệ thống điện trong trạm chập chờn, rồi tắt hẳn. Tiếng máy phát sóng im bặt. Cả đội ai nấy đều thót tim. May mắn thay, đó chỉ là do sét đánh gần, gây ra sự cố tức thời, hệ thống chống sét đã hoạt động hiệu quả, cắt điện để bảo vệ thiết bị chính. Chúng tôi phải nhanh chóng chuyển sang hệ thống điện dự phòng, kiểm tra từng thiết bị và đưa sóng trở lại. Những lúc như vậy, chỉ cần một lỗi nhỏ cũng có thể khiến hàng ngàn hộ dân bị mất sóng phát thanh - truyền hình, không thể theo dõi bản tin hay các chương trình quan trọng.

Đài hoạt động 24/7, nên chúng tôi phải chia nhau canh giữ, nâng niu làn sóng bằng nỗ lực âm thầm, bền bỉ như thế… Những ca trực đêm là khoảnh khắc đáng nhớ nhất với những người giữ sóng chúng tôi. Toàn bộ không gian trên ngọn núi cáo 723m chìm trong tĩnh lặng, chỉ còn tiếng quạt máy phát sóng rì rầm và ánh sáng nhè nhẹ hắt ra từ các bảng điều khiển. Công việc chính trong ca trực là phát những chương trình đã được Ban biên tập duyệt và thu vào trong băng VHS để phát sóng theo lịch chương trình đã được duyệt, giám sát liên tục tín hiệu phát sóng. Chúng tôi có những màn hình hiển thị dạng sóng, phổ tần, và các thiết bị đo chuyên dụng. Bất kỳ sự bất thường nào, dù là một dao động nhỏ về công suất, một tiếng rè nhẹ trong âm thanh, hay một vệt mờ trên hình ảnh, đều phải được phát hiện và xử lý kịp thời. Có những đêm, tôi chỉ ngồi lặng lẽ ngắm nhìn màn hình, lắng nghe từng tiếng động, cảm nhận từng rung động nhỏ nhất của hệ thống.

Sự cô đơn trong những đêm trực đôi khi len lỏi, và mang lại một cảm giác rất riêng. Đó là cảm giác của người "giữ sóng", người chịu trách nhiệm đảm bảo rằng hàng ngàn, hàng vạn người dân trong và ngoài tỉnh có thể tiếp cận được thông tin, giải trí từ đài.

Những bài học xương máu

Công việc truyền dẫn phát sóng không phải lúc nào cũng êm đềm. Có lúc, những sự cố bất ngờ ập đến, đòi hỏi chúng tôi phải có phản ứng nhanh nhạy và kiến thức vững chắc.

Tôi nhớ có lần, vào một buổi tối đang phát sóng chương trình ca nhạc trực tiếp, đột nhiên tín hiệu hình ảnh bị nhiễu nghiêm trọng, màn hình tivi của người xem chỉ còn lại những vạch sọc ngang. Ngay lập tức, chúng tôi phải kiểm tra từng khâu một: từ tín hiệu đầu vào, bộ điều chế, máy phát sóng, đến đường truyền ăng ten. Áp lực lúc đó vô cùng lớn, vì chương trình đang phát sóng và hàng ngàn khán giả đang theo dõi. Sau hàng chục phút căng thẳng, chúng tôi phát hiện ra một lỗi nhỏ ở bộ điều chế tín hiệu. Giải pháp khắc phục ngay lập tức được đưa ra, chúng tôi thở phào nhẹ nhõm khi hình ảnh trở lại rõ nét. Thế mới thấy, sự chuẩn bị chu đáo và kỹ năng xử lý tình huống quan trọng ra sao trong một ca trực.

Các kỹ thuật viên phải thường xuyên ghi chép những thông số kỹ thuật trong mỗi ca trực

Một lần khác, vào mùa mưa bão, cột ăng ten bị sét đánh. Mặc dù đã có hệ thống chống sét, nhưng một phần thiết bị vẫn bị ảnh hưởng. Đây là một sự cố nghiêm trọng, vì ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng phát sóng. Chúng tôi phải làm việc xuyên đêm, đội mưa gió để kiểm tra, khắc phục. Việc trèo lên cột ăng ten cao hàng chục mét trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt là một thử thách thực sự, đòi hỏi lòng dũng cảm và sự cẩn trọng tuyệt đối. Những sự cố như vậy dạy cho tôi rất nhiều bài học. Khả năng làm việc nhóm, kỹ năng xử lý tình huống dưới áp lực cao trở thành những kinh nghiệm xương máu. Chúng tôi phải luôn học hỏi, cập nhật kiến thức về công nghệ mới, vì lĩnh vực truyền dẫn phát sóng luôn thay đổi và phát triển.

Thầm lặng để tự hào

Công việc của người giữ sóng vô cùng thầm lặng, khán thính giả được nghe, được nhìn những chương trình hay, hấp dẫn, mấy ai biết đến chúng tôi! Không xuất hiện trên màn ảnh, cũng chẳng bao giờ được góp giọng trên sóng radio, nhưng với chúng tôi, điều đó không quan trọng, tín hiệu truyền hình, phát thanh đến được với người dân vùng sâu, vùng xa một cách rõ ràng, sắc nét mới là sứ mệnh của những người “canh sóng” chúng tôi. Dù có những lúc vất vả, nhưng công việc truyền dẫn phát sóng cũng mang lại rất nhiều niềm vui và ý nghĩa. Niềm vui là khi chúng tôi khắc phục thành công một sự cố, đưa sóng trở lại ổn định. Cảm giác đó giống như một người lính hoàn thành nhiệm vụ, bảo vệ được "mặt trận" của mình.

Trung tâm phát sóng Bà Rá vinh dự đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhì nhân kỷ niệm 20 năm thành lập (18-12-1990 - 18-12-2010)

Niềm vui còn đến khi nhận được những phản hồi tích cực từ khán giả, thính giả. Có những người gọi điện đến đài để cảm ơn vì đã có những chương trình hay, những thông tin bổ ích. Điều đó cho thấy công việc thầm lặng của chúng tôi thực sự có giá trị, góp phần vào đời sống tinh thần của cộng đồng. Niềm vui là khi công việc giữ sóng đã rèn giũa cho tôi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ, khả năng chịu áp lực và tinh thần trách nhiệm. Mỗi khi nhìn thấy những ánh đèn báo hiệu trên bảng điều khiển "ON AIR" rực sáng, biết rằng sóng đang được phát đi ổn định, chúng tôi lại dâng lên một niềm tự hào khôn tả. Mặc dù đã rời xa đỉnh núi Bà Rá, nhưng ký ức về những ngày tháng chống chọi với mưa dông, gió giật, sấm sét để giữ vững làn sóng luôn là một phần quý giá trong cuộc đời tôi.

Khắc Chân