Nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX kiểu mới
Kỳ 1: Kết quả bước đầu và những khó khăn, vướng mắc
Kỳ 1: Kết quả bước đầu và những khó khăn, vướng mắc
Hoạt động trên cơ sở tự góp vốn, tự hạch toán và tự chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động sản xuất, kinh doanh, những năm qua, hợp tác xã (HTX) kiểu mới đã thu được những kết quả tích cực: liên kết các thành viên khai thác lợi thế về ngành nghề ở các lĩnh vực, tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho các thành viên; từ đó có đóng góp quan trọng trong xây dựng nông thôn mới tại các địa phương. Tuy nhiên, quá trình hoạt động, bên cạnh những HTX mạnh lên hoặc duy trì được sản xuất, còn có một số HTX hoạt động kém hiệu quả phải giải thể hoặc ngừng hoạt động chờ giải thể. Đây là vấn đề cần sớm được các cấp, ngành quan tâm tháo gỡ để HTX kiểu mới tiếp tục đứng vững và phát triển, có đóng góp nhiều hơn nữa đối với nền kinh tế nói chung và trong xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu tại các địa phương.
Nâng cao thu nhập nhờ liên kết sản xuất
Nuôi giun quế tại HTX Nông nghiệp sinh thái Thiên Ân (xã Phù Vân, thành phố Phủ Lý).
Đầu năm 2023, HTX Nông nghiệp sinh thái Thiên Ân (xã Phù Vân, thành phố Phủ Lý) tổ chức liên kết canh tác hữu cơ theo mô hình kinh tế tuần hoàn. Cùng với việc nuôi giun quế, nuôi bèo tấm… làm thức ăn chăn nuôi, HTX liên kết với nhóm hộ chuyển giao quy trình canh tác và trồng trọt hữu cơ. Toàn bộ sản phẩm được HTX ký hợp đồng tiêu thụ với các đối tác. Bà Chẩu Thị Toàn, Giám đốc HTX Nông nghiệp sinh thái Thiên Ân cho rằng: Mô hình kinh tế tuần hoàn nhằm giúp người dân tham gia vào chuỗi liên kết, thay đổi lối canh tác thông thường, nhỏ lẻ, manh mún bằng phương pháp canh tác bền vững, gia tăng sử dụng khoa học công nghệ tạo ra sản phẩm hàng hóa chất lượng, với giá trị kinh tế cao, ổn định.
Nhằm không ngừng nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, thời gian qua tỉnh Hà Nam chỉ đạo các cấp, ngành, địa phương chú trọng triển khai thực hiện hiệu quả các kết luận, chỉ thị của Trung ương về phát triển kinh tế tập thể, HTX và triển khai các cơ chế, chính sách của địa phương hỗ trợ phát triển HTX. Những năm gần đây, mỗi năm trên địa bàn tỉnh có hàng chục HTX kiểu mới được thành lập đã góp phần gia tăng lợi thế và tiềm lực để nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới. Đáng chú ý, HTX ít thành viên được thành lập mới hoạt động có tính chuyên sâu về một lĩnh vực, như chăn nuôi gia súc, gia cầm, thủy sản; rau hữu cơ, rau an toàn... đã và đang góp phần tích cực vào chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp thuần túy sang nông nghiệp ứng dụng công nghệ tạo ra các sản phẩm nông nghiệp có giá trị theo mô hình chuỗi liên kết giá trị, đóng góp tích cực vào quá trình xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao và nông thôn mới kiểu mẫu tại các địa phương.
Điển hình là HTX Nông sản an toàn Liên Hiệp, HTX Nông sản sạch Bảo An, HTX Thủy sản “sông trong ao” Hải Đăng, HTX Chăn nuôi Hương Giang... Tại HTX Nông sản sạch Bảo An, để có đủ nông sản xuất bán cho chuỗi Siêu thị VinMart, HTX liên kết với các HTX, hộ sản xuất trên địa bàn các huyện Lý Nhân, Bình Lục. Bảo An đã đi đầu trong liên kết sản xuất, tiêu thụ nông sản, bảo đảm lợi nhuận cho cả HTX, các thành viên và đơn vị liên kết. Đặc biệt, hoạt động của HTX Nông sản sạch Bảo An đã góp phần thúc đẩy và hình thành sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ tạo ra nông sản hàng hóa theo mô hình chuỗi liên kết giá trị. Ông Trần Ngọc Hiếu, Giám đốc HTX Nông sản sạch Bảo An cho biết: Nhờ tăng cường liên kết sản xuất nên ngay cả khi khó khăn nhất - thời điểm xảy ra đại dịch Covid-19, HTX vẫn bảo đảm sản phẩm cung ứng cho đối tác.
Với kỳ vọng phát triển và góp phần xây dựng nông thôn mới, khi mới thành lập, nhất là trong thời gian đầu hoạt động các HTX ít thành viên được các cấp, ngành, địa phương quan tâm phát triển. Nơi thì tổ chức cho các thành viên đi tham quan, học tập kinh nghiệm sản xuất tại các mô hình, HTX tiêu biểu trong và ngoài tỉnh; nơi thì trực tiếp mời gọi doanh nghiệp ký hợp đồng lo tiêu thụ sản phẩm; nơi lại quan tâm đầu tư hạ tầng phục vụ sản xuất, như: làm đường giao thông, trạm bơm, kênh mương… Ông Đào Xuân Ảnh, Chủ tịch UBND xã Thanh Tân (Thanh Liêm) cho biết: Là mô hình sản xuất mới và đầu tiên trên địa bàn nên HTX Rau an toàn Thanh Tân được hỗ trợ tích cực để phát triển; từ tổ chức đi tham quan học hỏi cách thức sản xuất, làm đường giao thông phục vụ vận chuyển sản phẩm, được tổ chức Jica (Nhật Bản) hỗ trợ xây dựng nhà sơ chế sản phẩm.
Tại huyện Lý Nhân, một số HTX mới được thành lập bước đầu tạo sự chuyển biến trong nhận thức của người dân về kinh tế hợp tác và HTX trong sản xuất nông nghiệp; là chỗ dựa cho các xã viên, thực hiện được vai trò định hướng sản xuất cho các thành viên tham gia HTX thông qua việc cung ứng giống, vật tư, phân bón và tiêu thụ sản phẩm, như: HTX Nông sản sạch Bảo An, HTX Dược thảo Minh Đức, HTX Bún phở khô Khánh Linh... Bà Nguyễn Thị Quyên, Phó Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Lý Nhân cho biết: Một số mô hình hợp tác xã hoạt động hiệu quả, giúp thành viên tổ chức sản xuất và cạnh tranh tốt hơn trong nền kinh tế thị trường. Việc đổi mới, phát triển các HTX nông nghiệp đã góp phần nâng cao thu nhập cho kinh tế hộ gia đình; hoạt động của các HTX đã đạt được những hiệu quả nhất định, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội và chương trình xây dựng nông thôn mới ở địa phương.
Quá trình hoạt động, HTX tiếp tục ứng dụng khoa học kỹ thuật, đưa giống mới năng suất chất lượng vào sản xuất, thúc đẩy sản xuất theo hướng hàng hóa và chủ động liên kết với doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm mang lại lợi ích ngày càng tăng cho thành viên. Song, trong cơ chế thị trường một số HTX kiểu mới còn non trẻ đã không tránh khỏi những khó khăn.
Một số HTX hoạt động khó khăn, chờ giải thể
Các HTX kiểu mới được thành lập có HTX mạnh lên, duy trì được hoạt động, nhưng bên cạnh đó cũng có HTX hoạt động kém hiệu quả. Chẳng hạn như HTX Nông sản an toàn Thanh Sơn (xã Thanh Sơn, Kim Bảng) được thành lập gồm các thành viên có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi. HTX chuyên sản xuất các loại rau, củ, quả an toàn. Ngay năm đầu tiên hoạt động với khí thế sản xuất mới, HTX đã sản xuất thành công các loại sản phẩm theo kế hoạch đề ra; đồng thời, tăng cường liên kết, mở rộng quy mô sản xuất nhằm đạt mục tiêu bảo toàn vốn, nâng cao lợi nhuận, giải quyết việc làm và tăng doanh thu cho các thành viên. Thế nhưng niềm vui “ngắn chẳng tày gang”, sản xuất dường như chỉ kéo dài được sang năm 2020 rồi có xu hướng chậm lại và hiện nay gần như dừng hẳn. Ông Nguyễn Xuân Đốc, Giám đốc HTXDVNN Thanh Sơn nói: Hoạt động theo mô hình HTX kiểu mới, HTX Nông sản an toàn Thanh Sơn được kỳ vọng là bước tiến mới trong sản xuất nông nghiệp, nhưng hoạt động chỉ trong một thời gian ngắn lại rơi vào khó khăn và rất khó vực dậy được!
Lò ấp trứng gia cầm của thành viên HTX chăn nuôi gà Toàn Thắng (xã Bình Nghĩa, Bình Lục).
Tương tự như HTX Nông sản an toàn Thanh Sơn, những khó khăn tại HTX Rau an toàn Thanh Tân (Thanh Liêm) khiến chính quyền nơi đây rất trăn trở và đang phải tìm hướng giải quyết. So với buổi đầu thành lập (năm 2019), sản xuất hiện nay chỉ tập trung trên diện tích khoảng hơn 1ha (trước đây là 3ha). Mục tiêu phát triển, liên kết sản xuất rau hữu cơ, an toàn hiện nay là không còn. Ông Lê Văn Đức, Giám đốc HTX Rau an toàn Thanh Tân chia sẻ: Đất đai cho sản xuất rất thuận lợi nhưng hiện không phát huy được. Như nhà tôi có 2 mẫu thì hiện có tới 8 sào bỏ cỏ. Sản xuất hiện tại cũng hoàn toàn phụ thuộc vào thị trường tự do. Sản phẩm làm ra không bao gói, không dán nhãn mác, cũng không có giấy chứng nhận gì. Tiếng là HTX, nhưng ruộng nhà ai nhà ấy làm. Hoạt động rất khó khăn nên tôi đã đề nghị với cấp trên cho được giải thể HTX.
Bà Đào Thị Khuyên (thành viên HTX Rau an toàn Thanh Tân) nhớ lại: Sản xuất những ngày đầu rất thuận lợi. Các thành viên hăm hở, tích cực tham gia hưởng ứng kế hoạch của HTX, sản phẩm làm ra được tiêu thụ với giá cao hơn nên ai cũng rất phấn khởi. Gia đình nhà tôi đã đi đầu trong việc đầu tư làm nhà lưới, bảo đảm lúc nào cũng có rau phục vụ nhu cầu của thị trường. Vậy mà bây giờ sản xuất được duy trì theo kiểu mạnh nhà ai nhà ấy làm; ruộng có chỗ còn để cỏ mọc hoang.
Không chỉ có HTX Rau an toàn Thanh Tân hay HTX Nông sản an toàn Thanh Sơn, hiện nay còn có một số HTX ít thành viên khác hoạt động cũng hết sức khó khăn - hoạt động cầm chừng hay đang trong tình trạng ngừng hoạt động như: HTX Rau hữu cơ Hưng Công, HTX Chăn nuôi bò Vũ Bản, HTX Chăn nuôi gà Toàn Thắng (Bình Lục); HTX Dịch vụ Đức Huy, HTX Nông sản sạch Nhân Bình (Lý Nhân)… Trong quá trình hoạt động, việc tổ chức sản xuất của HTX không có lãi, do chủ yếu không có hợp đồng liên kết tiêu thụ sản phẩm cho các thành viên. Chính thực trạng này đã khiến cho một số HTX kiểu mới hoạt động kém hiệu quả, dẫn đến phải ngừng hoạt động.
Trước thực trạng hoạt động của một số HTX ít thành viên gặp khó khăn, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã có văn bản gửi các huyện, thị xã, thành phố đề nghị rà soát các HTX nông nghiệp đang ngừng hoạt động chờ giải thể trên địa bàn quản lý từ ngày 1/1/2022 đến ngày 31/5/2023. Cụ thể, rà soát, đánh giá thực trạng hoạt động của các HTX nông nghiệp, nêu rõ tồn tại, hạn chế, nguyên nhân; những nội dung khó khăn, vướng mắc chưa xử lý được và giải pháp kiến nghị cho từng nội dung; nhóm các nội dung liên quan đến nợ thuế, nợ các tổ chức tín dụng, nợ thành viên và các tổ chức kinh tế; nhóm các nội dung liên quan đến quy định pháp luật về HTX và các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan; nhóm nội dung liên quan đến đất đai, các tài sản trên đất và các nội dung khó khăn, vướng mắc khác.
Tại huyện Lý Nhân có tổng số 72 HTX, trong đó có 33 HTX kiểu mới. Tiến hành rà soát, toàn huyện có 4 HTX ngừng hoạt động, trong đó có 2 HTX đã giải thể là HTX Nông nghiệp Đoàn Thành, HTX Cây ăn quả Hợp Lý và hiện nay còn 2 HTX ngừng hoạt động chờ giải thể, gồm: HTX Dịch vụ Đức Huy và HTX Nông sản sạch Nhân Bình.
Còn tại huyện Bình Lục tính đến ngày 31/5, có 7 HTX ngừng hoạt động chờ giải thể, gồm: HTX Chăn nuôi gà Toàn Thắng, xã Bình Nghĩa; HTX Chăn nuôi bò Bình Lục, xã La Sơn; HTX Chăn nuôi gà An Đổ, HTX Rau hữu cơ Hưng công; HTX Giống gia cầm Kiều Đạt; HTX Chăn nuôi bò Vũ Bản; HTX Rau quả sạch Bình An.
Một số HTX kiểu mới hoạt động kém hiệu quả khiến các địa phương rất trăn trở. Nếu không được tháo gỡ kịp thời, một số HTX kiểu mới sẽ khó đứng vững.
