Lý do Nhật Bản là hình mẫu lý tưởng của quốc gia siêu sạch

Nhật Bản vẫn duy trì được sự sạch sẽ mặc dù thiếu thùng rác công cộng. Ảnh: Philip Fong/AFP/Getty Images

Giáo sư Chris McMorran giảng dạy ngành nghiên cứu tiếng Nhật tại Đại học Quốc gia Singapore mới đây đã đưa sinh viên đến Nhật Bản.

Câu hỏi đầu tiên luôn xuất hiện trong đầu nhóm sinh viên của ông McMorran là tại sao không có thùng rác ở Nhật Bản?

Nhóm sinh viên của Giáo sư McMorran không phải là những người duy nhất có câu hỏi đó. Đây cũng là câu hỏi thường gặp, đặc biệt là đối với những du khách phương Tây đến Nhật Bản với số lượng ngày càng tăng mỗi năm.

Làm sao để đất nước này có thể sạch sẽ và ngăn nắp như vậy khi không hề có thùng rác ở nơi công cộng?

Đầu năm nay, Tổ chức Du lịch Quốc gia Nhật Bản (JNTO) đã tiến hành cuộc khảo sát về số lượng du khách sau khi rời khỏi Nhật Bản.

Câu trả lời đầu tiên khiến họ ngỡ ngàng vẫn là thiếu thùng rác ở nơi công cộng. 20% khách du lịch đã nêu ra khó khăn tìm nơi vứt rác.

Đây là vấn đề lớn nhất mà họ phải đối mặt trong suốt chuyến đi, trước tình trạng thiếu người nói tiếng Anh (15%) và tình trạng quá tải du lịch tại các điểm tham quan nổi tiếng (13%).

Gần đây, Nhật Bản cũng đưa ra một số giải pháp để xử lý rác thải trước những bất cập riêng với du khách.

Tình trạng thiếu thùng rác có thể gây phiền toái, đặc biệt là đối với những du khách trẻ có ngân sách eo hẹp.

"Thay vì ngồi xuống ăn tại nhà hàng, du khách sẽ mua cơm nắm onigiri tại một cửa hàng tiện lợi hoặc một món tráng miệng tại một quầy hàng. Tuy nhiên, sau khi ăn xong, họ khó để tìm nơi vứt rác”, ông McMorran nói.

Với người dân địa phương Nhật Bản, họ thường mua thức ăn và đồ uống từ máy bán hàng tự động hoặc kombini (cửa hàng tiện lợi), nhưng điểm khác biệt là không bao giờ ăn trên đường phố.

Ăn khi đi bộ được coi là hành vi thiếu lịch sự, đến mức một số thành phố ở Nhật Bản đã cấm hoàn toàn hành vi này.

Thay vào đó, người dân thường mang những thức ăn nhanh này về nhà hoặc văn phòng, ăn tại đó rồi thu gọn rác dễ dàng hơn. Nếu ăn khi đang di chuyển, hầu hết mọi người đều mang theo một chiếc túi nhỏ để họ có thể cất rác cho đến khi về nhà.

Tác động của tăng trưởng du lịch

Du lịch đại chúng đang gây ra vấn đề lớn rác thải công cộng tại Nhật Bản. Chẳng hạn như khi du khách đến thăm thành phố Nara, cách Osaka 45 phút đi tàu cao tốc về phía đông.

Thành phố này không chỉ là điểm đến nổi tiếng với những ngôi đền lịch sử và hiện vật Phật giáo, mà còn là nơi sinh sống của những chú hươu hoang dã, thường nhận bánh quy từ du khách.

Tuy nhiên, rác thải đã trở thành vấn đề sống còn đối với loài hươu: 9 con hươu đã chết vào năm 2019 sau khi ăn phải rác thải nhựa do khách du lịch để lại trên mặt đất.

Thùng rác đã bị dỡ bỏ khỏi các công viên Nara vào năm 1985 để ngăn chặn hươu ăn rác thải. Các biển báo trên khắp thành phố cũng cảnh báo mọi người không được xả rác vì có thể gây hại cho hươu.

Khi số lượng du khách tăng lên, rõ ràng các biển báo là không đủ và mọi người không tuân theo quy định địa phương.

Kể từ đó, thành phố đã xem xét lại quy định và lắp đặt một số thùng rác gần các khu vực du lịch đông đúc nhất.

Các thùng rác chạy bằng năng lượng mặt trời được in dòng chữ Save the deer (Cứu hươu) bằng tiếng Anh.

Bên cạnh đó, khu phố Shibuya tuyệt vời của Tokyo cũng đang phải vật lộn để đối phó với khách du lịch và rác thải.

Chính quyền địa phương đã hạn chế các lễ hội và ban hành lệnh cấm uống rượu trên đường phố, một phần để giảm tiếng ồn, nhưng cũng để hạn chế lượng rác thải.

Nét văn hóa của người Nhật

Với một số du khách đến Nhật Bản, việc thiếu thùng rác ven đường có thể là một nét quyến rũ khác của văn hóa Nhật Bản.

Tuy nhiên, với những du khách khác, đây là sự phiền toái, làm giảm niềm vui trong kỳ nghỉ.

Rubin Verebes, một người dân Hồng Kông (Trung Quốc) đến thăm Nhật Bản lần đầu tiên vào tháng 9.2024, cho biết anh cảm thấy khó chịu vì khó tìm được nơi vứt rác.

"Thật bực mình khi đi bộ quanh Tokyo cả ngày, đi bộ hơn 20.000 bước chân mà không tìm thấy một thùng rác nào", ông Rubin Verebes nói thêm.

Theo ông Verebes, một số cửa hàng 7-Eleven, Family Mart hay Lawson thậm chí còn không có thùng rác để sử dụng, vì vậy du kháchphải cầm những vỏ bọc hoặc chai lọ bẩn thỉu này cả ngày cho đến khi bạn quay lại khách sạn.

"Thật tuyệt khi đường phố sạch sẽ, nhưng thật khó chịu khi phải cầm rác cả ngày", ông Verebes nói.

Paul Christie, CEO của công ty lữ hành Walk Japan đề cập đến giá trị tôn trọng và giá trị cộng đồng khi nhắc đến tình trạng thiếu thùng rác.

Với người Nhật, họ cũng coi trọng sự sạch sẽ và thúc đẩy hợp tác xã hội để thực hiện điều đó. Kết quả là đất nước này luôn được đánh giá cao về sự gọn gàng và ngăn nắp.

Trong thời gian dài, người tiêu dùng Nhật Bản đã chấp nhận kế hoạch xử lý rác thải như vậy.

Ở Nhật Bản, chính quyền các địa phương luôn thúc đẩy nâng cao ý thức tái chế rác thải của người dân. Đây là một lý do khác khiến thùng rác luôn có kích thước nhỏ.

McMorran, Giáo sư nghiên cứu về Nhật Bản, nhận định một số thành phố có tới 20 loại vật phẩm tái chế khác nhau. Ngay cả một số người dân địa phương cũng thấy khó khăn khi phân loại tất cả rác đúng cách.

"Hệ thống giao thông công cộng sạch sẽ là một ví dụ tuyệt vời, nơi tất cả hành khách đều đối xử tôn trọng ở các nhà ga, tàu hỏa, xe buýt khi những mọi người có hành động phù hợp", Giáo sư McMorran nói thêm.

HỒNG NHUNG