Loại quả đặc sản miền Tây dễ nhầm quả mận, khi chín thơm từ vườn ra đầu ngõ, giờ là hàng hiếm được tìm mua
Loại quả này được cho là đặc sản miền Tây, ăn có vị độc đáo khó quên.
Ở vùng đất được mệnh danh là “vương quốc trái cây” miền Tây Nam Bộ, trái lý được xem như một món quà dân dã gắn liền với tuổi thơ của nhiều người. Hương thơm nhẹ nhàng, vị ngọt thanh và hình dáng mộc mạc khiến loại quả này trở thành đặc sản đặc trưng của miền sông nước.
Thoạt nhìn, trái lý có thể dễ khiến người xa lạ nhầm với trái mận hay ổi chín vàng. Tuy nhiên, chỉ cần một lần được ngửi hương thơm hoặc nếm thử trái lý chín, nhiều người đều bị “chinh phục” bởi mùi vị đặc trưng, khó lẫn với bất kỳ loại trái nào khác.
Cây lý, có tên khoa học Syzygium jambos, thuộc họ Sim (Myrtaceae), là loài cây bản địa của khu vực Đông Nam Á. Ở Việt Nam, cây được trồng phổ biến tại các tỉnh miền Tây, nơi người dân còn gọi bằng nhiều tên khác như mận lý, roi hoa vàng hay táo hồng...
Một số nơi, đặc biệt ở Vĩnh Long, người dân còn gọi vui là Rose apple - cách gọi gợi lên hương thơm tựa hoa hồng của loại trái này.
Cây lý là cây thân gỗ nhỡ, cao trung bình từ 5-10 mét, có nhiều cành nhánh, lá to, xanh đậm và tỏa mùi thơm nhẹ khi vò. Hoa lý mọc thành chùm ở đầu cành, có màu trắng ngà và mùi hương dịu.
Đến mùa hè, cây cho ra những chùm quả vàng nhạt hoặc ửng hồng, căng mọng và bóng mịn. Mỗi quả có 1-3 hạt nhỏ bên trong, phần thịt giòn xốp, vị ngọt thanh pha chút chua nhẹ, mang đến cảm giác tươi mát và sảng khoái khi thưởng thức.
Tại miền Tây, trái lý không chỉ là món quà quê quen thuộc mà còn là một phần ký ức của nhiều thế hệ. Ngày trước, cây lý thường mọc ven mương, bờ rạch hoặc trong góc vườn, trẻ con hái ăn chơi. Ngày nay, dù không phải là cây trồng thương mại quy mô lớn, cây lý vẫn hiện diện ở nhiều xóm ấp ở miền Tây.
Ngoài việc ăn tươi, trái lý còn được dùng để làm nước ép giải khát hoặc chế biến trong ẩm thực địa phương. Trong y học dân gian, lá và quả non của cây lý được sử dụng để hỗ trợ điều trị một số bệnh đường ruột.
Không chỉ hấp dẫn bởi hương vị, trái lý còn mang giá trị dinh dưỡng cao. Loại quả này chứa hàm lượng nước lớn giúp giải khát, cùng với các loại đường tự nhiên như fructose và glucose cung cấp năng lượng cho cơ thể.
Bên cạnh đó, trái lý giàu chất xơ, vitamin C, vitamin A và các khoáng chất thiết yếu như kali, canxi, magie, phốt pho. Đây là những thành phần có lợi cho hệ tiêu hóa, tim mạch, xương khớp và thị lực.
Nhờ hương vị thanh khiết và mùi thơm đặc trưng, trái lý được ví như “nốt hương đồng nội” của miền Tây Nam Bộ. Mỗi mùa lý chín, những chùm quả vàng ươm lại trở thành hình ảnh quen thuộc trong vườn quê, gợi nhớ những ngày tuổi thơ trong trẻo, giản dị mà ngọt ngào.
