Liệu chúng ta có thể đưa ý thức con người vào một cỗ máy tính?

Tải não lên máy tính là ước mơ của không ít người. (Ảnh: Canva)

Hãy tưởng tượng bạn tạo ra một bản sao của bộ não mình trên không gian số, khi truyền ý thức và tâm trí vào một chiếc máy tính. Tại đó, bạn sẽ sống dưới phiên bản kỹ thuật số, có thể là mãi mãi. Bạn vẫn có nhận thức về bản thân, vẫn giữ được ký ức và cảm xúc – vẫn là chính bạn. Nhưng bạn sẽ không còn cơ thể vật lý nữa.

Trong thế giới mô phỏng ấy, bạn có thể làm mọi thứ như khi còn sống – ăn uống, lái xe, chơi thể thao. Bạn thậm chí có thể làm những điều không tưởng trong đời thực như đi xuyên tường, bay giống chim hoặc du hành tới các hành tinh xa xôi. Giới hạn duy nhất là khả năng mô phỏng của khoa học.

Có khả thi không?

Theo nhà nghiên cứu Dobromir Rahnev tại Viện Công nghệ Georgia, Mỹ, về mặt lý thuyết, tải não là hoạt động khả thi. Có thể bạn sẽ thắc mắc rằng làm sao điều này xảy ra được, khi mà con người còn chưa hiểu hết hết về bộ não?

Tuy vậy, lịch sử khoa học cho thấy nhiều điều tưởng chừng bất khả thi đã trở thành hiện thực. Con người đã từng đặt chân lên Mặt trăng, giải mã bộ gene người, và xóa sổ bệnh đậu mùa - những thành tựu từng bị coi là viển vông.

Là một nhà khoa học thần kinh nghiên cứu về tri giác, Rahnev tin rằng một ngày nào đó, việc tải trí não con người lên máy tính sẽ trở thành sự thật. Nhưng hiện tại, chúng ta còn rất lâu mới có thể làm được điều này.

Nguyên nhân do bộ não thường được xem là vật thể phức tạp nhất trong vũ trụ mà con người biết đến. Việc sao chép toàn bộ sự phức tạp ấy là một nhiệm vụ gần như không tưởng.

Một yêu cầu quan trọng được đặt ra ở đây là bộ não mô phỏng phải tiếp nhận được các nguồn tín hiệu giống như bộ não thật. Nói cách khác, thế giới bên ngoài vẫn phải “hiện diện” với não bộ đó. Dù sống trong máy tính, bạn vẫn cần một hệ thống mô phỏng đầy đủ các giác quan: nhìn, nghe, ngửi, chạm, cảm xúc – cũng như điều khiển cử động, chớp mắt, cảm nhận nhịp tim, điều chỉnh đồng hồ sinh học, và hàng nghìn chức năng khác.

Tại sao lại cần phải như vậy? Sao chúng ta không để ý thức tồn tại trong máy tính, và không phải can thiệp gì hơn thế? Câu trả lời là hoạt động tước đi giác quan của con người – ví dụ nhốt ai đó trong bóng tối tuyệt đối, hoặc không cho họ nghe thấy gì – sự cách ly cảm giác - bị coi như một hình thức tra tấn. Những người không thể cảm nhận được tín hiệu từ cơ thể – như khát, đói, đau, ngứa – thường gặp các vấn đề về sức khỏe tâm thần.

Vì vậy, để tải não thành công, mô phỏng giác quan phải cực kỳ chính xác. Ngay cả những sai lệch nhỏ cũng có thể dẫn đến hậu quả tâm lý nghiêm trọng. Vấn đề là hiện tại chúng ta chưa có đủ năng lực tính toán, chứ chưa nói đến kiến thức khoa học, để thực hiện những mô phỏng như vậy.

Quét hàng tỷ tế bào thần kinh tí hon

Ngoài ra, bước đầu tiên trong việc tải não lên máy tính là quét và lập bản đồ cấu trúc 3D hoàn chỉnh của bộ não người. Điều này đòi hỏi một loại máy quét cực kỳ tiên tiến – như phiên bản siêu cấp của máy chụp cắt lớp cộng hưởng từ (MRI) – để ghi lại mọi chi tiết nhỏ nhất trong não.

Hiện tại, các nhà khoa học mới chỉ ở giai đoạn khởi đầu. Họ mới lập bản đồ được toàn bộ não của một con ruồi, và một phần rất nhỏ trong não chuột.

Có thể vài thập kỷ nữa, chúng ta sẽ có bản đồ hoàn chỉnh của não người. Nhưng chỉ sao chép lại 86 tỷ tế bào thần kinh – với mỗi tế bào nhỏ hơn đầu kim – và hàng nghìn tỷ kết nối giữa chúng vẫn là chưa đủ. Vì mỗi tế bào thần kinh liên tục thay đổi chức năng, nên cần phải mô hình hóa cả quá trình hoạt động của chúng.

Vấn đề là phải mô phỏng sâu đến mức nào thì mới đủ? Dừng ở cấp độ phân tử đã đủ chưa? Hiện nay, chưa ai biết câu trả lời chính xác.

Liệu có thể rút ngắn quá trình bằng cách tìm hiểu cách thức não xử lý thông tin? Nếu biết được điều gì là cốt lõi để tạo ra tư duy, có thể chỉ cần mô phỏng phần đó thay vì sao chép toàn bộ những chi tiết sinh học phức tạp. Giống như việc dễ chế tạo một chiếc ô tô khi bạn biết nguyên lý vận hành của nó, hơn là cố sao chép từng chi tiết của một xe mà không hiểu gì về nó.

Nhưng để làm được điều này, các nhà khoa học cần giải mã cách bộ não tạo ra suy nghĩ – làm sao hàng nghìn, hàng triệu tế bào thần kinh kết hợp để tạo nên ý thức. Và chúng ta hiện vẫn ở rất xa điều đó.

Một cách khác là thay thế dần 86 tỷ tế bào thần kinh thật bằng các tế bào nhân tạo. Nhưng hiện tại, chúng ta còn chưa thay thế nổi một tế bào thần kinh duy nhất.

Tuy nhiên, tốc độ phát triển công nghệ đang tăng theo cấp số nhân. Trong vài thập kỷ tới, trí tuệ nhân tạo và sức mạnh tính toán có thể đạt những bước tiến ngoạn mục.

Một điều nữa cũng khá chắc chắn là hoạt động tải não sẽ không thiếu nguồn tài trợ. Rất nhiều tỷ phú sẵn sàng bỏ ra hàng tỷ đô la để có cơ hội sống mãi mãi.

Một số dự đoán lạc quan cho rằng công nghệ tải não có thể thành hiện thực vào năm 2045 – tức chỉ cách thời điểm này có 20 năm. Những người khác thì dự đoán vào cuối thế kỷ này.

Riêng Dobromir Rahnev cho rằng cả hai mốc thời gian này đều quá lạc quan. Ông cho biết sẽ thấy rất bất ngờ nếu việc tải não thành công trong vòng 100 năm tới. Nhưng 200 năm lại là câu chuyện khác và hoàn toàn có khả năng con người sẽ thành công trong 200 năm tới./.

(Vietnam+)