Lễ hội Đình thần Nguyễn Trung Trực là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Tỉnh Kiên Giang sẽ đón nhận Bằng Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đối với Lễ hội Đình thần Nguyễn Trung Trực vào dịp diễn ra Lễ hội truyền thống kỷ niệm 155 năm Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực hy sinh (1868-2023).

Lễ hội Đình thần Nguyễn Trung Trực - TP Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang hay còn gọi là Lễ hội đình Ông Nguyễn, Lễ giỗ Ông Nguyễn, Lễ hội đình Nguyễn Trung Trực. Lễ hội nhằm tưởng nhớ sự hy sinh anh dũng, bất khuất của người anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực.

Lễ hội Đình thần Nguyễn Trung Trực là lễ hội văn hóa truyền thống lớn nhất của tỉnh Kiên Giang. Ảnh: H. Tuấn

Hàng năm, Lễ hội Đình thần Nguyễn Trung Trực được tổ chức vào ngày 26, 27 và 28 tháng Tám âm lịch tại các địa điểm như Quảng trường trung tâm TP Rạch Giá, khu vực đình và mộ anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực, công viên Nguyễn Trung Trực…

Điểm độc đáo của Lễ hội Đình thần Nguyễn Trung Trực là tính gắn kết cộng đồng thể hiện qua tinh thần tự giác, thiện nguyện của người dân tham gia.

Năm 2023 này, Lễ hội diễn ra từ ngày 10 đến 12/10 và gắn với lễ đón nhận Bằng Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Lễ hội Đình thần Nguyễn Trung Trực - Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang”.

Ngoài phần lễ, phần hội sẽ có nhiều hoạt động hấp dẫn khách hành hương như: Sân khấu không gian đờn ca tài tử Nam bộ; giải võ thuật Vovinam cấp tỉnh; liên hoan sân khấu thanh niên; triển lãm ảnh nghệ thuật ĐBSCL lần thứ 8; biểu diễn lân - sư - rồng; đêm hội hoa đăng cầu quốc thái dân an

Điểm nhấn của các hoạt động trong Lễ hội năm nay là chương trình “Đêm hội áo dài Việt Nam 2023”, lần đầu tiên diễn ra tại tỉnh Kiên Giang.

Theo ông Nguyễn Văn Sáu, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Kiên Giang, Lễ hội Đình thần Nguyễn Trung Trực là lễ hội văn hóa truyền thống lớn nhất của tỉnh Kiên Giang, hàng năm thu hút trên 1 triệu lượt du khách.

Lễ hội góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống gắn với việc phát triển kinh tế - xã hội; đề cao vai trò chủ thể của nhân dân trong các hoạt động của Lễ hội; tuyên truyền về chủ quyền quốc gia, bảo vệ biên giới và biển đảo của đất nước.

Với việc đón nhận Bằng Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đối với Lễ hội Đình thần Nguyễn Trung Trực, Lễ hội không chỉ đáp ứng nhu cầu của nhân dân mà còn đưa quy mô ngày càng lớn hơn.

Đến thời điểm này, công tác chuẩn bị cho lễ hội cơ bản đảm bảo. Công tác tổ chức hoạt động cúng lễ trong khuôn viên di tích được chuẩn bị chu đáo, trang nghiêm.

Nguyễn Trung Trực tên thật là Nguyễn Văn Lịch (còn gọi là Quản Chơn, Quản Lịch), sinh năm 1838, tại Bình Nhật, huyện Cửa An, phủ Tân An (nay thuộc xã Bình Đức, huyện Bến Lức, tỉnh Long An) trong một gia đình làm nghề chài lưới. Sinh thời ông là người rất tinh thông võ nghệ, am hiểu sách thánh hiền, tính tình cương trực, giàu lòng yêu nước.

Khi thực dân Pháp xâm lược nước ta, ông được tuyển chọn vào đội nông binh dưới quyền chỉ huy của lãnh binh Trương Định. Năm 1861, thực dân Pháp tấn công thành Gia Định lần thứ 2, ông tham gia bảo vệ Kỳ Hòa (Gia Định) dưới trướng Thống đốc quân Vụ đại thần Nguyễn Tri Phương. Thành Gia Định thất thủ lần thứ 2 (tháng 2/1861), ông tập hợp những người yêu nước hoạt động kháng Pháp vùng Tây nam bộ, gây cho thực dân Pháp nhiều tổn thất nặng nề.

Tiêu biểu là trận chiến dùng hỏa công đốt cháy và nhấn chìm tiểu pháo hạm Hy vọng (L’Espérance) tại vàm Nhựt Tảo, huyện Bến Lức. Sau chiến công “Hỏa hồng Nhựt Tảo”, ông được triều đình Huế phong làm Thành thủ úy Hà Tiên.

Chưa kịp về Hà Tiên nhậm chức thì Hà Tiên đã bị đánh chiếm, Nguyễn Trung Trực lui về Tà Niên (nay là xã Vĩnh Hòa Hiệp, huyện Châu Thành, tỉnh Kiên Giang) tổ chức lực lượng tiến công tiêu diệt toàn bộ lính Pháp trú tại đồn Kiên Giang, làm chủ tỉnh lỵ trong 10 ngày.

Quân Pháp đã dồn toàn lực nhằm tiêu diệt bằng được nghĩa quân Nguyễn Trung Trực, hòng dập tắt tinh thần kháng chiến của nghĩa quân An Nam. Cuối cùng quân Pháp đã bắt được ông, đem về Sài Gòn thẩm vấn, dùng chức tước, tiền tài khuyến dụ nhưng tất cả đều thất bại.

Người dân thắp hương trước tượng Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực. Ảnh: Báo Nhân Dân

Ngày 27/10/1868, quân Pháp đem Nguyễn Trung Trực về xử chém tại Rạch Giá, khi đó ông mới 30 tuổi. Người dân Rạch Giá đổ về khu vực pháp trường để chứng kiến và đưa tiễn ông. Với 2 chiến công vang dội, dân chúng sáng tạo nên rất nhiều truyền thuyết và truyện kể mang màu sắc dân gian để tôn vinh ông.

Sau khi Nguyễn Trung Trực bị xử chém tại Rạch Giá, để tưởng nhớ công lao của người anh hùng xả thân vì nước, người dân đã bí mật thờ cúng ông tại Đình thần Nam Hải, tại xóm chài trên bờ kênh ông Hiển, nay thuộc phường Vĩnh Thanh Vân, thành phố Rạch Giá. Đến năm 1891, Đình thần Nam Hải được di dời về địa điểm hiện tại thuộc phường Vĩnh Thanh, thành phố Rạch Giá.

Hàng năm, tại Đình tổ chức lễ cúng giỗ ông là ngày 26, 27, 28/8 âm lịch. Dần dần, ngày cúng ông đã trở thành một lễ hội của đình.

Thế Vũ