Lập lại 'kỷ cương' trong quản lý đất đai Bài 2: Lỗ hổng quản lý hay sự tiếp tay của cán bộ suy thoái?

Hậu quả của những sai phạm về kinh tế, tham nhũng, tiêu cực nói chung và về lĩnh vực đất đai nói riêng không chỉ khiến cán bộ, công chức bị vướng vòng lao lý, mà còn để lại hệ lụy nặng nề, làm suy giảm hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.

Các bị cáo liên quan đến các vụ án sai phạm xây dựng 680 căn nhà trái phép tại Dự án Khu dân cư Tân Thịnh, xã Đồi 61 (huyện Trảng Bom) đứng trước bục khai.

Thực trạng này phần lớn bắt nguồn từ sự “tiếp tay” của cán bộ suy thoái và những “lỗ hổng” trong giám sát, quản lý của cơ quan chức năng và chính quyền địa phương - nơi lẽ ra phải là “hàng rào” đầu tiên ngăn chặn sai phạm.

“Lỗ hổng” trong quản lý

Trong những năm qua, khi cơn “sốt đất” khuấy đảo thị trường bất động sản trong nước nói chung và tỉnh Đồng Nai nói riêng thì một số đối tượng dưới vỏ bọc pháp lý là giám đốc, nhân viên công ty địa ốc đã sử dụng thủ đoạn hết sức tinh vi để dựng lên các “dự án ma”.

Phó chánh Tòa Hình sự, Tòa án nhân dân (TAND) tỉnh Đinh Thị Kiều Lương cho rằng, sai phạm liên quan đến đất đai trong những năm gần đây diễn ra rất phổ biến. Thủ đoạn hoạt động rất tinh vi và kéo dài trong một thời gian dài.

Điển hình như các đối tượng thường dựng nên nhiều công ty có quy mô, văn phòng hoành tráng, cùng hệ thống nhân viên tư vấn chuyên nghiệp để tạo dựng lòng tin nơi khách hàng. Ngoài ra, các đối tượng thường xuyên quảng bá rầm rộ trên mạng xã hội, tổ chức các sự kiện giới thiệu dự án, thậm chí in ấn bản vẽ quy hoạch, sổ đỏ mẫu… nhằm chứng minh pháp lý rõ ràng, minh bạch của các “dự án ma”.

Một trong những chiêu trò phổ biến của các công ty bất động sản là tự phân lô, vẽ sơ đồ khu dân cư rồi rao bán dưới dạng đất nền dự án, dù khu đất đó có thể là đất nông nghiệp, đất quy hoạch cây xanh hoặc chưa được chuyển đổi mục đích sử dụng… Có vụ án, công ty bất động sản còn “hợp tác” với một số cá nhân có đất rồi lấy danh nghĩa liên kết phát triển dự án dù không có bất kỳ quyết định phê duyệt nào của cơ quan quản lý. Sau đó, các nhân viên công ty được huấn luyện bài bản sẽ dùng lời lẽ thuyết phục, đánh vào lòng tham và tâm lý sợ “lỡ cơ hội đầu tư” của khách hàng để thúc ép ký hợp đồng, đặt cọc.

Hành vi của các đối tượng gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, không chỉ đối với nạn nhân, mà còn làm mất niềm tin xã hội, ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường bất động sản và trật tự quản lý đất đai. Chính vì thế, việc điều tra, xử lý nghiêm các vụ án “dự án ma”, đặc biệt là làm rõ vai trò của người đứng đầu công ty, nhân viên tư vấn tiếp tay lừa đảo là hết sức cấp thiết để bảo vệ quyền lợi người dân và đảm bảo môi trường đầu tư lành mạnh.

Trong đó, một trong những “cú lừa” ngoạn mục nhất phải kể đến vụ nguyên Giám đốc Công ty CP Bất động sản nhà đất Đồng Nai (tại phường Tân Hiệp, thành phố Biên Hòa) Đỗ Sơn Tùng cùng 5 đồng phạm đã tự “vẽ” 4 dự án để lừa đảo chiếm đoạt gần 123 tỷ đồng của hàng trăm người dân. Với hành vi của mình, vào tháng 5-2025, Tùng đã bị khởi tố, bắt giam và tuyên phạt 20 năm tù về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Theo Thanh tra tỉnh, thời gian qua, công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trên địa bàn tỉnh đạt được nhiều kết quả. Tuy nhiên, trên một số lĩnh vực, địa bàn, hoạt động này vẫn còn hạn chế, khiến cho công tác phát hiện, xử lý về tham nhũng còn gặp khó khăn, nhất là trên lĩnh vực quản lý đất đai. Đây cũng chính là nguyên nhân khiến cho công tác xử lý tham nhũng còn gặp nhiều khó khăn.

Nói về vấn đề này, Phó chánh Thanh tra tỉnh Phạm Ngọc Hà cho rằng, một số địa phương có khối lượng đơn, thư phản ánh nhiều; một số vụ việc có nội dung phức tạp, mang yếu tố lịch sử lâu đời nên mất nhiều thời gian xác minh, giải quyết. Trong một số trường hợp thì vướng mắc về áp dụng văn bản quy phạm pháp luật ảnh hưởng đến thời gian tham mưu xử lý vụ việc.

Bên cạnh đó, một số quy định của pháp luật liên quan tới việc phát hiện, xử lý tham nhũng còn khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thực hiện; mô hình, tổ chức các cơ quan chuyên trách chống tham nhũng chưa hợp lý, chưa đủ mạnh. Thể chế, chính sách về quản lý kinh tế - xã hội trên nhiều lĩnh vực còn sơ hở; chưa giảm được các thủ tục không cần thiết có thể làm nảy sinh tham nhũng, tiêu cực, nhất là trên lĩnh vực quản lý đất đai, tài nguyên, khoáng sản, đầu tư xây dựng…

Sự “tiếp tay” của cán bộ suy thoái

Một trong những nguyên nhân căn bản dẫn đến tình trạng tham nhũng, tiêu cực, nhất là trong lĩnh vực đất đai, là do các cá nhân lạm quyền, lợi dụng chức vụ để mưu lợi. Mặt khác là sự suy thoái về đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, công chức nhà nước thiếu rèn luyện đạo đức và dễ bị cám dỗ trước lợi ích vật chất. Đồng thời, việc thiếu kiểm tra, quản lý chặt chẽ cũng góp phần làm cho sai phạm xảy ra hoặc bị phát hiện muộn, không ngăn chặn kịp thời.

Trong lĩnh vực đất đai, việc để xảy ra sai phạm chính là do sự buông lỏng quản lý, thậm chí là tiếp tay có chủ đích của một bộ phận cán bộ, công chức trong các cơ quan chức năng. Không ít dự án bất hợp pháp vẫn ngang nhiên rao bán rầm rộ, phân lô trái phép, xây dựng hạ tầng trái quy định mà không gặp bất kỳ sự ngăn chặn nào từ chính quyền địa phương, cho đến khi xảy ra hậu quả, gây thiệt hại nghiêm trọng cho người dân liên quan.

Thông tin từ TAND tỉnh, để xảy ra những sai phạm liên quan đến đất đai tại Đồng Nai một phần là do cơ chế, sơ hở trong quá trình quản lý đất đai của cơ quan quản lý nhà nước khiến các đối tượng lợi dụng “kẽ hở” để thực hiện sai phạm. Mặt khác, một số cán bộ đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn, lợi dụng sơ hở của pháp luật để cố tình thực hiện sai phạm. Đặc biệt, phần lớn những sai phạm liên quan đến đất đai là do sự buông lỏng quản lý của chính quyền địa phương.

Một trong những vụ án “đình đám” xảy ra đã kéo theo một số cán bộ, công chức vướng vòng lao lý phải kể đến sai phạm tại Dự án Khu dân cư thương mại Phước Thái (phường Tam Phước, thành phố Biên Hòa, gọi tắt là Dự án KDC Phước Thái).

Theo đó, vào ngày 31-8-2023, TAND tỉnh đã tuyên án đối với các bị cáo gồm: Trương Quốc Tuấn (48 tuổi, ngụ Thành phố Hồ Chí Minh, nguyên Tổng giám đốc Công ty CP Đầu tư và kinh doanh nhà Phước Thái) 14 năm tù; Nguyễn Tấn Long (58 tuổi, nguyên Phó chủ tịch UBND thành phố Biên Hòa) 10 năm tù; Nguyễn Tấn Tài (61 tuổi, nguyên Giám đốc Trung tâm Phát triển quỹ đất tỉnh, chi nhánh thành phố Biên Hòa) 9 năm tù. Ngoài ra, một số bị cáo khác liên quan cũng phải lãnh bản án tù thấp nhất là 5 năm 6 tháng tù/bị cáo.

Theo cáo trạng của Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh, vào năm 2009, UBND tỉnh giao khu đất này cho Công ty CP May - xây dựng Huy Hoàng (gọi tắt là Công ty Huy Hoàng) làm dự án. Biết việc này, Tuấn đã thành lập Công ty Phước Thái và thỏa thuận với Công ty Huy Hoàng giao dịch thửa đất trên với số tiền bồi thường 35 tỷ đồng. Sau đó, bị cáo Tuấn lập hồ sơ khống để nâng giá trị bồi thường đất. Đến năm 2017, UBND thành phố Biên Hòa đã thành lập Hội đồng bồi thường thực hiện dự án và phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ dự án KDC Phước Thái gây thất thoát cho Nhà nước gần 79 tỷ đồng.

Phó chánh Thanh tra tỉnh Phạm Ngọc Hà cho biết thêm, trong thời gian tới, trên địa bàn tỉnh sẽ tiếp tục triển khai thực hiện nhiều dự án trọng điểm để phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Cùng với chủ trương thực hiện các dự án là công tác thu hồi đất và thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho các hộ dân có đất bị thu hồi. Trong khi đó, pháp luật về đất đai đang trong thời gian hoàn thiện, chính sách bồi thường, hỗ trợ chưa phù hợp điều kiện thực tế; việc bố trí tái định cư còn chậm.

Từ thực tế đó, dự báo tình hình thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong thời gian tới có thể tiếp tục phát sinh và có những khó khăn, phức tạp.

Tố Tâm - Trần Danh

Bài 3: Tạo môi trường minh bạch, xử lý nghiêm vi phạm