Kiến tạo niềm tin số trong kỷ nguyên mới

Ra mắt Liên minh “Niềm tin số”. (Ảnh: BTC)

Sự kiện được dư luận quan tâm, đánh giá cao. Tuy nhiên với bản chất thù hằn, ác ý, các đối tượng cực đoan, thiếu thiện chí đã lập tức xuyên tạc, đưa thông tin sai lệch về tinh thần, ý nghĩa của hội nghị nhằm chống phá một chủ trương đúng đắn của Đảng, Nhà nước ta.

Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 và chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, kéo theo sự phát triển bùng nổ của mạng xã hội và các nền tảng số, mở ra không gian kết nối rộng lớn, tác động đa chiều đến hành vi xã hội. Trong bối cảnh đó, sức ảnh hưởng cũng như vai trò của KOL ngày càng được khẳng định. Nghiên cứu tâm lý người dùng mạng xã hội cho thấy khi cộng đồng mạng tin tưởng một cá nhân có tầm ảnh hưởng, họ có xu hướng tiếp nhận thông tin nhiều hơn; vì thế, cùng một nội dung mang tính khuyến nghị, nếu do KOL có uy tín chia sẻ, hiệu quả hành vi thường vượt trội. Cụ thể, theo khảo sát của AsiaKOL mới đây, 77% người tiêu dùng trực tuyến tại Việt Nam đã mua sản phẩm dựa trên khuyến nghị từ những người có tầm ảnh hưởng. Các KOL không chỉ tạo nên các trào lưu, xu hướng, thị hiếu tiêu dùng… mà còn góp phần định hình nhận thức xã hội, nhất là với giới trẻ. Báo cáo của ResearchAndMarkets cũng chỉ ra rằng: Thị trường influencer marketing (hình thức marketing sử dụng người có tầm ảnh hưởng để truyền tải thông điệp của doanh nghiệp đến thị trường) tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ. Dự báo, thị trường social commerce (thương mại xã hội) đạt 5 tỷ USD vào năm 2025, tăng trưởng 25,4% so với năm 2024.

Thời gian qua, vai trò tích cực của KOL đã được chứng minh. Nhờ khả năng tiếp cận hàng triệu người qua các nền tảng như Facebook, TikTok, YouTube..., nhiều KOL biến thông tin thành “sức mạnh mềm” để thực hiện những việc làm ý nghĩa như tuyên truyền chủ trương đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, lan tỏa tinh thần yêu nước, lòng tự tôn dân tộc, quảng bá hình ảnh quốc gia,… Đáng chú ý, ở những thời điểm quan trọng như khi xảy ra thiên tai, dịch bệnh…, đông đảo KOL đã phát huy vai trò trách nhiệm, vì lợi ích cộng đồng bằng những hành động thiết thực. Như trong đại dịch COVID-19, nhiều KOL đã tích cực tham gia các chiến dịch tuyên truyền phòng chống dịch, kêu gọi người dân tiêm vắc-xin phòng bệnh, thực hiện các chương trình thiện nguyện hỗ trợ cộng đồng... Tuy nhiên, bên cạnh những đóng góp tích cực của nhiều KOL có trách nhiệm, vẫn xuất hiện những KOL có hành vi, phát ngôn phản cảm gây bức xúc dư luận, quảng bá sản phẩm kém chất lượng, lan tỏa thông tin tiêu cực, không chính xác về chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, xuyên tạc lịch sử, kích động chia rẽ vùng miền, dân tộc, tôn giáo… Về kinh doanh, theo Statista, tại Việt Nam, số lượng influencer với hơn 1 triệu follower đạt 1.132 người vào năm 2024, nhưng khoảng 20% các chiến dịch influencer marketing gặp vấn đề về tính minh bạch, khiến người tiêu dùng bị mất lòng tin.

Hội nghị “KOL với kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” (KOL summit 2025) do Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA) phối hợp với Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) tổ chức ngày 18/8/2025 đã quy tụ hơn 300 KOL tiêu biểu đại diện từ 34 tỉnh, thành phố trên cả nước. Đây là lần đầu tiên, một hội nghị quy mô quốc gia được tổ chức nhằm tạo diễn đàn kết nối cộng đồng KOL với các nhà quản lý, doanh nghiệp và nền tảng công nghệ, cùng đồng hành lan tỏa giá trị tích cực, hướng tới mục tiêu là sự phát triển bền vững của đất nước trong kỷ nguyên số.

Tại hội nghị, Liên minh Niềm tin số và Chương trình “Tín nhiệm người ảnh hưởng” đã được ra mắt. Phát biểu tại sự kiện, Trung tướng Nguyễn Minh Chính, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội An ninh mạng quốc gia khẳng định: “Sự ra đời của Liên minh sẽ quy tụ KOL uy tín, giúp công chúng nhận diện thông tin tích cực, bảo vệ niềm tin số và tăng cường sức mạnh mềm quốc gia”. Liên minh sẽ tổ chức các khóa đào tạo về trách nhiệm xã hội, kỹ năng truyền thông, tạo nền tảng vững chắc để KOL thật sự trở thành lực lượng tiên phong xây dựng môi trường mạng văn minh, lành mạnh; tăng cường sức mạnh chống lại các mối đe dọa từ những nền tảng xuyên biên giới; thúc đẩy dư luận tích cực và đấu tranh chống thông tin sai lệch.

Hội nghị không chỉ khẳng định trách nhiệm của những người dẫn dắt dư luận mà còn mở ra cơ hội giao lưu, trao đổi, học hỏi kinh nghiệm, tìm kiếm giải pháp hữu hiệu để nâng cao trách nhiệm mỗi cá nhân, góp phần kiến tạo một “Việt Nam số” an toàn và lành mạnh. Hội nghị cũng đã thiết lập cơ chế hợp tác tự nguyện giữa KOL-doanh nghiệp-nền tảng-cơ quan quản lý, đặt trọng tâm vào các giá trị: Trung thực, minh bạch, tôn trọng pháp luật, tôn vinh bản sắc và thúc đẩy sáng tạo vì lợi ích cộng đồng. Bộ tiêu chí Tín nhiệm người có ảnh hưởng được công bố cho thấy nỗ lực nội sinh của cộng đồng KOL nhằm tự chuẩn hóa hoạt động, hạn chế lệch chuẩn và tăng chất lượng thông tin lan tỏa.

Trong bối cảnh hội nghị nhận được sự ủng hộ rộng rãi của dư luận thì một số tổ chức, cá nhân cực đoan, phản động, nhất là tổ chức khủng bố Việt Tân đã lập tức đưa thông tin sai sự thật, xuyên tạc rằng Việt Nam đang “kiểm soát KOL”, “kiểm soát tự do ngôn luận”, biến họ thành “loa phường phiên bản 5.0” với “vòng kim cô” để tuyên truyền. Luận điệu này đang cố tình đánh tráo khái niệm.

Thứ nhất, quyền tự do ngôn luận được Hiến pháp và pháp luật bảo đảm, đi kèm trách nhiệm không xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Trái ngược với cáo buộc “biến mạng xã hội thành chợ phiên nghị quyết”, các hoạt động của KOL tại Việt Nam tập trung vào lan tỏa giá trị nhân văn bằng những cách thức linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với các quy định pháp luật có liên quan.

Thứ hai, quản trị ảnh hưởng số là xu thế toàn cầu, nhằm bảo vệ người dùng và sự liêm chính của không gian công cộng, chứ không phải để “đồng hóa tiếng nói”. Thí dụ tại Mỹ, Chính phủ Mỹ yêu cầu gắn nhãn tài trợ trong nội dung đăng tải của các KOL theo hướng dẫn của Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC), nhằm bảo đảm tính minh bạch và tránh lừa dối người tiêu dùng. Hay tại EU, Luật Dịch vụ Kỹ thuật số (DSA) và Luật Thị trường Kỹ thuật số (DMA) yêu cầu người có ảnh hưởng phải công khai hợp tác thương mại, tránh phạt lên đến 10% doanh thu. Nhiều quốc gia cũng xây dựng chuẩn mực ngành cho influencer marketing. Tại Việt Nam, việc đưa ra tiêu chí tín nhiệm, bộ quy tắc ứng xử, các chế tài với quảng cáo sai sự thật… hoàn toàn tương thích với trục minh bạch-trách nhiệm-an toàn mà các quốc gia đang triển khai, thúc đẩy trách nhiệm cá nhân, giúp KOL xây dựng uy tín lâu dài.

Thứ ba, những sáng kiến như Bộ tiêu chí Tín nhiệm người có ảnh hưởng hay Liên minh/mạng lưới KOL là cơ chế tự nguyện, đề cao việc tự điều chỉnh của cộng đồng nghề nghiệp. Đây là tinh thần “cùng quản trị” (co-governance): Nhà nước thiết lập cơ chế, cộng đồng nghề nghiệp xây dựng chuẩn mực, nền tảng cung cấp công cụ, người dùng giám sát và phản hồi. Mô hình này đã được áp dụng thành công ở các quốc gia như Anh và Pháp, nơi các hiệp hội người có ảnh hưởng tự nguyện áp dụng mã đạo đức, giảm tỷ lệ vi phạm quảng cáo lên đến 40%, theo báo cáo của European Commission.

Có thể khẳng định Hội nghị KOL ngày 18/8/2025 mở ra một giai đoạn mới: Giai đoạn đồng kiến tạo niềm tin số. Để phát huy tốt hơn nữa vai trò của KOL, cần một “khế ước nghề nghiệp” rõ ràng, đi từ lời kêu gọi ý thức trách nhiệm, đề cao đạo đức đến các cam kết cụ thể có thể đo lường như: Minh bạch lợi ích, trung thực nội dung, tôn trọng dữ liệu cá nhân, tôn trọng bản quyền, không kích động thù hằn, bạo lực, kỳ thị, bảo vệ trẻ em, đặt lợi ích cộng đồng lên trên lợi ích ngắn hạn,... Đồng thời, cần có cơ chế động viên, khuyến khích, biểu dương các KOL lan tỏa giá trị truyền thống, ngăn chặn các biểu hiện thiếu chuẩn mực trên không gian mạng, góp phần xây dựng xã hội văn minh, tiến bộ. Bên cạnh đó, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Công an cần tăng cường giám sát, kết hợp với nền tảng công nghệ để phát hiện và loại bỏ nội dung độc hại, xử lý nghiêm các cá nhân vi phạm...

Hội nghị KOL đã chứng minh rằng: Việt Nam đang chủ động định hình hệ sinh thái ảnh hưởng số dựa trên luật pháp, chuẩn mực và sự đồng thuận xã hội. Nếu mỗi KOL thấu hiểu rằng danh tiếng cá nhân gắn liền với niềm tin cộng đồng; nếu mỗi nền tảng xét thấy rằng tính bền vững kinh doanh gắn liền với an toàn người dùng; nếu mỗi cơ quan quản lý tin vào đối thoại, hỗ trợ và đồng hành nhiều hơn thì “kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” sẽ có thêm một nguồn lực mới: Sức mạnh mềm của những KOL có trách nhiệm.

THÀNH NAM