Kiểm soát thị trường để xuất khẩu gạo bền vững

Giá gạo giảm vì mất cân đối cung - cầu

Báo cáo đánh giá của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, trái ngược với diễn biến năm trước, giá lúa trong nước và giá gạo xuất khẩu 2 tháng đầu năm 2025 liên tục giảm. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng rớt giá gạo xuất khẩu hiện nay là do Ấn Độ nới lỏng lệnh hạn chế xuất khẩu gạo sau 2 năm siết chặt.

Giá gạo xuất khẩu gạo Việt Nam nhích tăng nhẹ trong tháng 3/2025. Ảnh minh họa

Nguồn cung tăng do Ấn Độ quay lại thị trường. Điều này khiến nguồn cung trên thị trường quốc tế gia tăng, tạo áp lực cạnh tranh cho các nước xuất khẩu khác, trong đó có Việt Nam. Trong khi đó, nhu cầu nhập gạo của các thị trường lớn như Philippines, Indonesia cũng đang giảm sút, khi các nước này đã tích lũy đủ dự trữ trong năm 2024 và chờ giá giảm thêm trước khi tái nhập khẩu.

Bước sang đầu tháng 3/2025, giá gạo xuất khẩu đã nhích tăng nhẹ, tuy nhiên, xu hướng vẫn chưa rõ ràng. Một số mặt hàng gạo nguyên liệu tăng trở lại, trong khi đó, giá lúa gạo tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long vẫn đứng ở mức thấp so với cùng kỳ năm ngoái.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy nhận định, vấn đề này đã tác động đến thị trường lúa gạo trong nước, nhất là vào thời điểm Đồng bằng sông Cửu Long thu hoạch vụ Đông Xuân (tháng 4) với sản lượng lớn.

Trước diễn biến của tình hình lúa gạo hiện nay, Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang Ngô Công Thức đề xuất Chính phủ, các bộ, ngành T.Ư tiếp tục quan tâm hỗ trợ các tỉnh vùng Đồng bằng sông Cửu Long mời các tập đoàn, doanh nghiệp đến đầu tư, hình thành chuỗi sản xuất, tiêu thụ lúa gạo ổn định. Cùng với đó, An Giang cũng đề nghị Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam kết nối các doanh nghiệp chế biến lúa gạo để xây dựng các vùng nguyên liệu lúa gạo tại An Giang đảm bảo ổn định về số lượng và chất lượng, đáp ứng nhu cầu chế biến xuất khẩu của doanh nghiệp.

Đề cập về những giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) Đỗ Hà Nam kiến nghị, Ngân hàng Nhà nước xem xét tạo điều kiện để người dân và doanh nghiệp tiếp cận được vốn, có khả năng trữ hàng, từ đó chủ động hơn về giá hàng hóa; tăng hạn mức cho các doanh nghiệp xuất khẩu, các doanh nghiệp cung ứng gạo, kéo dài thời gian cho vay mua gạo để từ đó bán cho nhiều thị trường với giá tốt hơn cũng như kéo dài thời hạn trữ hàng, tránh tình trạng bán hàng ồ ạt.

Bên cạnh đó, VFA đề nghị Bộ Công Thương đưa ra quy định giá sàn về xuất khẩu gạo theo Nghị định 107/2018/NĐ-CP của Chính phủ với mức giá Hiệp hội Lương thực Việt Nam đề nghị là 500 USD/tấn (giá FOB). Ngoài ra, Bộ Công Thương cần tăng cường kiểm tra các doanh nghiệp xuất khẩu gạo, nhất là nhóm doanh nghiệp chỉ thu mua mà không chế biến, nhóm doanh nghiệp chỉ tham gia thương mại mà không xuất khẩu.

Thúc đẩy xuất khẩu, lành mạnh thị trường

Đề cập đến giải pháp tháo gỡ khó khăn cho xuất khẩu gạo năm 2025, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho rằng, bên cạnh duy trì các thị trường truyền thống, Bộ sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác đàm phán mở cửa thị trường mới nhằm đảm bảo xuất khẩu gạo bền vững trong dài hạn.

Thu hoạch lúa tại Đồng bằng sông Cửu Long. Ảnh minh họa

Song song đó, về sản xuất, phải chú trọng điều chỉnh cơ cấu, chủng loại gạo, đặt chất lượng gạo lên hàng đầu. Đặc biệt, vai trò điều phối của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng như sự vào cuộc của các hiệp hội, doanh nghiệp, ngành hàng trong việc kiểm soát xuất khẩu gắn liền với sản xuất chế biến là hết sức quan trọng.

"Cùng với việc triển khai Nghị định 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh xuất khẩu gạo, Bộ Công Thương cũng đang nghiên cứu quy định giá sàn xuất khẩu gạo và tính đến kích hoạt dự trữ, đảm bảo công tác bình ổn. Bộ cũng sẽ phối hợp với các đơn vị liên quan kiểm tra hoat động dự trữ tại các doanh nghiệp. Đây cũng là một trong những giải pháp đóng góp vào công tác bình ổn giá lúa gạo." - Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân nhấn mạnh.

Nhận diện rõ những khó khăn, ngày 4/3, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành công điện về việc điều hành đảm bảo cân đối cung cầu lúa gạo trước diễn biến thị trường thế giới và trong nước.

Theo đó, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các địa phương thành lập đoàn kiểm tra liên ngành để kiểm tra việc thực hiện việc thu mua, xuất nhập khẩu lúa gạo góp phần làm lành mạnh thị trường đặc biệt là khả năng dự trữ bắt buộc theo quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương tăng cường xúc tiến thương mại, thúc đẩy xuất khẩu tại các thị trường lớn, thị trường tiềm năng, còn nhiều dư địa với các phân khúc sản phẩm của Việt Nam thông qua các hiệp định thương mại tự do nhằm đa dạng hóa thị trường, giảm dần phụ thuộc vào các quốc gia nhập khẩu truyền thống; đồng thời cung cấp thông tin, hướng dẫn cho doanh nghiệp các thời điểm tập trung xuất khẩu có lợi về giá và tính cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường và Bộ Công Thương theo dõi sát diễn biến thị trường gạo thế giới, nhất là sự điều chỉnh chính sách tại các nước xuất khẩu gạo lớn như Ấn Độ, Thái Lan…; nắm bắt nhu cầu nhập khẩu gạo tại các thị trường còn nhiều dư địa như Mỹ, Nhật Bản, Châu Phi cung cấp, cập nhật thông tin tới các địa phương, doanh nghiệp để có những điều chỉnh kịp thời kế hoạch sản xuất, xuất khẩu phù hợp với diễn biến thị trường.

Thủ tướng Chính phủ cũng chỉ đạo Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Namnghiên cứu, tính toán mở rộng hạn ngạch, thời hạn cho vay đối với các doanh nghiệp có năng lực, có hệ thống kho chứa để mua gạo tạm trữ trong giai đoạn thị trường có biến động và giá mua thấp; đồng thời yêu cầu các ngân hàng thương mại tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn tín dụng với lãi suất ưu đãi.

Ánh Ngọc